KO TE KAI-MATAARA O NGA IWI ERUA.

Anglo-Maori Warder, Volume 1, Issue 23, 28 September 1848, Page 4

KO TE KAI-MATAARA O NGA IWI ERUA.

"Na te tika i toa ai." Tairei, Hepetema 28, 1818.

Me hanga te whare heihei i te wahi maroke, kia whai mataratanga hoki i etahi atu whare; me karapoti hoki kite taiepa, kia kotahi pea tekau putu te mataratanga o te taiepa i te whare : name hanga tetahi arawhata mo roto i tail. -1 whare, hei pikinga mo te tangata; me whakarite hoki etahi kowhanga i roto hei takotoranga mo nga hua ;me hanga kite para kakau witi, hei te mea pai, a ka pan i nga heihei me hanga ano kite mea hou—me whakarite hoki etahi rakau hei nohoanga mo nga heihei; me ata whakarite nga pac kia pai te noho o nga heihei i nga pae o raro, kei kino nga pane i te paru ka taka iho i nga mea i nga pae o ruuga ake, hei te putu kotahi pea le tikanga mo te tatahitanga. Kia iti te kmvaha hei tomokanga atu, kati i te nui o te heihei ano. Na, aua nga pipipi e tukua kia noho i te whare e nohoia ana e te heihei—me whare ano mo raton, engare l;o te whare mo ratou me penei te hanga mete whale heihei nei, kotahi tonu te mea e rere ke, ko nga pae me hanga kia tatahl rawa (he mami nui hoki te pipipi.) Aua nga pakitara ole whare heihei e pauia ki te raupo, me kanuka ke ; engan te tuanui me uhi kia maul rawa kei tuturu iho hoki te ua. Na, me talii to whare heihei, kia rua pea tahinga ite wiki kotahi; he mea hoki kei uaiho nga pari! 0 roto hei whakatupu i te mate mo nga heihei. Kote para kakau witi hei hanga kowhanga, kia potopoto te kaka, kia pai ai te kowhanga hei takotoranga mo nga hua. Na kia kotahi toa mo nga uwha eono, otiia he tini ena—engari pea kia takiwha nga uwha kite toa kotahi kia tini ai hoki nga hua me nga pi. Me whangai o heihei i nga ra katoa ; he mea kino hoki te hapahapa, kia rite hok i te kai i nga ra katoa, te nui. Kite mea kei mauiao atu te nai o ton kainga he mea pai no te waiu kau hei wai mo ratou. Ruia etah onepu me etahi kotakota kite marae ote whare heihei, a kite mea he tini o heihei me hanga e koe tetahi wharau hei takotoranga onepu ; menhakakaika ki reira kia nui hei ruperupe mo ratou e ngahoro ai nga kutu i o ratou huruhuru ko o ratou heru hoki ena nga onepu. Na, ko te wai mo ratou kia nui, kia pai hoki, kotahi hoki to ratou mea wehi ko te wai kino, hei ngau h oki tena i o ratou poho, hei whakaonge hoki i a ratou hua. Kite mea ka whai mara tamtam hei haereerenga mo ratou, engari tena, he mea pai rawa. Ka komiria nga hue hei whakatupu pi hei te mea whatiau hou te pai ai. E kiia ana ko nga hua ahua poiotaka nei he uwha kei roto, a ko nga mea ahua roroa nei lie toa kei ruto. Na kia kotahi tekau hua e ho atu kia awhitia ete katua, kite katua nui kia kotahi tekau ma loru pea, otira he nui te tekau ma toru—na me atawhai nga katua e awhi ana i nga hua—me whangai kite kai pai aua e whakatikia.

Ko ta tc Pakeha tikanga tenei, ma liaia tetalu tangata, a ka man, na ka ivhma : a, kore ake he rapunga utii i muri iho. Kite mea e \vhakav\akia ana tetahi tangata maori, na, ka nhakaritea e Kauana tetahi Pakeha mohio hei whakapuaki i ana kupu, hei tapiri hoki mona : e whakaato ana hoki, e tore te tangata Maori e mohio kite reo pakeha. koia 1 ngarea ai e ia tetahi pakeha mohio hei hoa mona ina whakawakia. 1 nhakaaro o nutou matua kia tika, kia rile, te ivhakana o nga uahi katoa o to matou kainga ; koia i tuhituhia katoatia ai kite pukapuka, kia ata uiohiotiaai e nga iihakapapaianga katoa. A i mea ano raton kia ata ufiakariteate utit mo tenei hara, mo tenei hara, koia i vth.ikararaugitia ai nga hara i raio llio l tenet upuko, i lenei upoko; ko nga tahae ki a ratou uliakatahae, ko nga jiatu ki a ratou ukakapatu, ko wawahi « hate ki a ratou «liakau alun hare, nga haia o tela upoko ki tela upoko, nga hara o teia upoko ki teta upoko- A i mea ano ratou E kore e nte nga hara o te tahi upoko te mil, e. nut ana hukl tc hara o tetahi tahuc i te

hara o tetahi tahae. Kite tahaetia e tetahi tangata e tahi par.na e fima a tetahi pouaru rawakore, a te tahi tangata ranei i nui nei tana atawhai ki a ia Jci te tangata nana i tahae ; a he nui tona tinihanga i taua tahaetanga ; he nui noa atu tona hara i to te tangata i tahaetia ai nga moni e rima i mahue whakaaro kore noa iho e tetahi tangata taonga nui. Otiia e kore e taea e te ture te mea kia nui te whiu mo tetahi, kia iti mo tetahi; he tahae tonu ani> ki a ia: engari ma te tino kai whakarite whakawa. Heoi ano ta te ture, e tahae te tangata, me here; otiia kaua e neke ake i te rua nga tau e herea ai; ma te kai whakarite whakawa e whakaaro kia whin ranei, kia whia ranei, o enei uiarama i whakaritea nei e herea ai taua ahae. Kite mea e kino rawa te tahae, e mea ana te ture me pei ki tetahi atu whenua, ki ta Kan ana e iihakaiite ai, ki reira noho ai iru> etahi tau ; otiia kaiu e maha ake aua tau i nga tau e nhitu. Ko te tikanga tenei .0 uga ae, kaua e neke ake i te rua nga tau e herea ai, kaua e neke ake i te whitu nga tau e puritia ai ki tetahi whenua ke. Otiia kite tahae te kai mahi ite tahi o nga mea a tona ranatira, kia toru nga tau e herea ai ia, kite pai te kai whakarite 11 hakan a; a kite kawea ia ki tetahi whenua, kaua ell hakaoknokutia iho i nga tau e ivhitu nga tau e purutia ai ia ki reira; kaua hoki e whakaraahatia ake i nga tau kotahi tekau mr Tenei ano te 'ahi mea e nui ai tc tahae, kite tangohia, kite pahual mea e man ana ki tc tinana 0 te t tahi ranei o ana mea e kitea atu an nohi, a e kore nei ia e pai kia tuk te ivliakaiveliia ranei ia kia tukua a here te kai tango : otiia kei neke a 0 ngatta me kawe ranei ki tela ke, kaua hoki e whakamehatia ak kotahi tekau ma rima. Ki le whakaekea tetahi tangata e tetahi tangata, he tango hoki i tetahi o aua mea, na, niiakoa kahore 1 riro mai te mea i a ia, me here ia; kaua ia e neke ake nga tau i te torn. Ko te tahi mea hoki tenei e nui ai te Jhara ote tahae, kite ivahia te whare kia tahaetia ai etahi o nga mea o roto. Ka herea te tahae ; otiia e kore e neke ake nga tau i te toru—rae kawe ranei ki tetahi whenua ke mo etahi tau; kaua ia e maha ake i te kotahi tekau ma rima, kaua hoki e lorutoru iho i te whitn. Kite mea he whare e nohoia ana ete tangata, e kore e nekehia iho i te kotahi tekau nga fan e purutia ai kite tahi whenua. Kite wahia tetahi whare e tetahi tangata i te po kia tahaetia ai tetahi mea o roto. kia mratia ai ranei tetahi mea kino i roto, ahakoa, kahore ano i taea e ia te mea i wahi ai ia i te w hale ; hie here, me kawe ranei ki tetahi whinua. Kite herea, e koie e maha ake ite torn nga tau , kite kawea ki tetahi whenua, ekore e maha ake i te kotahi tekau uga tau e purutia ai ia ki teira. A, kite heiea te tangata, ma te tino kai whakarite whakawa e mea kia whakamaluaia i nga ra katoa e heiea ai. Kite kohurii niaori tetahi tangata i tetahi tangata-ka whakamatea te tangata, nana 1 kohurii. Kite wero tetahi tangata i tetahi tangata, ki te mea ranei i a ia kia tino mainae, hei mea e mate ai ia ; ka whakamatea taua tangata. Tenei ano tetahi atu ture : otiia e koie e taea te korero aianei. Ko ta inatoii tikanga tenei mo te Pakeha ina tahae ;me here, a kite nui te hara, me ka»e ki tetahi whenua ki tawahi. lie rawakore noa iho nga pakeha e tahae ana, a e kore e taea e ratou te whakautu mo to ratou hara ; koia ratou i heiea y i, i uhakamahia ai