TOKA-A-KUKU

Toa Takitini, Issue 108, 1 September 1930, Page 2151

TOKA-A-KUKU

Kaore aku hiahia kia nui rawa aku korero mo tenei take, na konei e kore an e whai i te nuinga o nga korero a T. Wi. Repa, ahakoa te mii o ana korero. Kaore noaiho he take e kumekumea ai nga korero o Toka-a-Kuku, no te mea ko te taahn o nga korero kua takoto noa atu i a Mohi Turei; i tuhituhia ai e ia ehara i te mea hei tautohe, engari hei whakawareware noa i te mamae, i te takoto mate hoki ia i tana wa. I rereke nga korero a T. Wi-Repa i a Mohi Turei. Ki ta T. Wi-Repa hei Hawai ano ka rohea mai nga hapu i hui mai ki Toka-a-Kuku; ki ta Mohi raua ko te Mete i tae ra ano ki Whakatane. Ki ta T. Wi-Repa kaore he tangata o roto i te pa i mate; ki ta Mohi i puta he ope o te pa ki waho, a i hinga Mo te korero a te Whanau-a-Apanui ko te Wera te rangatira ote ope, he korero pohehe tenei. Ko te Wera na Kakatarau 1 whakataka hei hoia mana. Kei a Ngati-Porou e mohio ana ko wai te upoko o te ope; ara e whakahuatia ra e te Waiata: Ka pan te whakatute atu E te ope, nau ra e Pape. Kua whakamaramatia e Apirana Ngata ko Kakatarau a Pape, a ko te haere ki Toka-a-Kuku he ngaki i te mate o

Pakura, papa o Kakatarau. Kaore te Waiata i penei:— Ka pau te whakatute atu E te ope, nau ra e Pape, e te Kani, E te Wera e! Kite korero a Nepia Pohuhu, he pu-korero no Wairarapa, ko te haere ki Toka-a-Kuku “he ngaki i te mate a Pakurahoia he rangatira no Ngati-Porou.” Mehemea he ngaki i te mate o Pakura te take o te haere ki Toka-a-Kuku e tino marama ana ko Kakatarau, tama a Pakura, te upoko o te ope. E rua nga pa i piri ai a NgatiPorou i te wehi i te Whanau-a-Apanui, ko Rangitukia, ko Whakawhitira;• e kiia ana i te nui o te mataku o te tangata 0 Whakawhitira ka tikotikona te wai inu a ma te taha tonu e whakatahe te paru tangata. I hinga te Whanau-a-Apanui 1 a Kakatarau ki Rangitukia, kaore i tae ki Whakawhitira—i moumou tikotiko wai noa nga hapu o roto o Waiapu. No te tau 1834 te riri ki Rangitukia, no te tau 1836 te haere ki Toka-a-Kuku. Ka marama noa ka mutu ano te tangata tika hei ‘tianara’ mo te ope ko Kakatarau anake, ko te toa, ko te kirimate. He aha te wahi ki a te Wera kia tu ko ia hei tianara’; No Nga-Puhi ke ia. Kaore aku hiahia kite tuhituhi whakapapa hei whakaatu i te kawai o Kakatarau, engari me whakapoto noa. Na TuWhakairiora ko Tuterangiwhiu naana ko Te Moahiraia te Eamshine raua ko Te Hukarere te taina. Kei runga a Kakatarau raua ko tona taina ko Mokena Kohere i a Te Moahiraia; ko te tatai whanui o Te Kani-a-Takirau, o Te Potae-aute, 0 Te Houkama, kei runga i a Te Hukarere, haunga ia nga tuhonotanga o nga kawai. Na, ka marama ano he tika tonu a Kakatarau hei ‘tianara.’ Kaore nga ingoa o te Kani-a-Takirau raua ko te Houkamau i te Tiriti o Waitangi engari o Te Potae-aute raua ko Kakatarau. I ; k i korero i te No. 103, i uwi au ko wai ra a te Mokohoihoi? Ko te korero hoki na Kakatarau i tiki a te Mokohn'hoi ki roto o Ngati-Kahungunu. Kaore tenei ingoa i te mohiotia ki roto o te Wairoa. I korero a Hori Jury, he iramntu no Te Whatahoro, ki taana whakaaro mo Nuku taua m: oa, ko letahi tera 'o nga rangatira o Wairarapa i tae ki 1 k"-a-Kuku. Ko nga ingoa o Nuku ko Nuku Tewhatewha, ko -moko-ta-hou; na te a hi? a pea o ona moko i huaina ai e Ngati-Porou ko te Moko-hoihoi. Ki toku whakaaro ka poto nga korero o Toka-a-Kuku, hei apiti ki nga korero a Te Mete raua ko Mohi Turei, hei Matakitaki ma nga whakatipuranga kei te po tonu atu. Kia ora nga kai-korero me nga kai-tautohe, puta atu hok« ki nga Etita. Na R.T.K.