TE TIRITI O WAITANGI

Toa Takitini, Issue 102, 1 March 1930, Page 1993

TE TIRITI O WAITANGI

Ter a e puta nui nga korero mo te Tiriti o Waitangi i roto i tenei hui ka tu mai nei ki Waiomatatini me Te Poho o Rawira Otira ina ano etahi ahuatanga hei matakitaki iho:— No te hui i Hirangi pa, Tokaanu (Taupo) Hepetema Bth, 1929, ka puta enei korero i panuitia ki roto i Te Whetu Marama Hepetema 14th, 1929, wharangi 13, kei waengamii ake. ‘Mo Te Tiriti o Waitangi, kia rongo mai koutou, ahakoa poropiti, matauranga, tohungalanga ranei, e kore e taea Te Tiriti o Waitangi te whakaara. Kotahi anake te tangata e taea ai te Tiriti, a, kei a la ano hoki te kii, ko Ihoa o nga Mano. No reira ma ana anake e maranga ai te Tiriti o Waitangi.” Kei konei etahi kupu whakatonga! Titiro iho ki nga kupu i puta i roto iTe Whetu Marama o Pepuere 15th, 1930, wharangi 6, kei waenganui:— “Hei aha, kua tuturu i oku whakaaro me tuku nga Kawenata kia haere ana i runga i te motu, ma te ra o Aperira whakahoki mai. No reira ko nga mea o koutou e hiahia ana ano ki a koutou Kawenata, haere atu ki taku Hekeretari, ma ana e whakarite o koutou hiahia. Waihoki i a koutou ka haere nei ano me nga Kawenata, he pai ke taku whakaatu kia koutou i oku whakaaro, ara, ko te hunga e haina mai enei Kawenata, naku ena, ko te hunga kaore e haina mai, ka riro ratou hei tauiwi. He aha te take i penei ai taku kupu? Na to ratou kore hoki e pirangi kia maranga Te Tiriti o Waitangi, koira ratou te haina ai, a, no reira ano hoki i noho ai i waho, pera ano me nga tauwi, e wehi nei i tenei ra, kei maranga Te Tiriti Waitangi. Ko enei kupu aku, whakaaturia kite hunga o waho, a, waihoki i a koutou, e nga kai hari i nga Kawenata ka haere nei, ko nga Anahera pono hei hoa mo koutou, hei awhina i a koutou i roto i a koutou mahi.” Ka kite iho tatou i te whakaotinga o tera ahuatanga o te pepa tuatahi e takoto ake nei i to te pepa tuarua, ara e penei ana tona ahua: — Ko Ratana te kii, notomea koia te mangai, e kiia ra ko piriwiritua i roto i nga wawata kua tuhla ki roto

i nga pitihana e korerotia ra e mahara pohehe noa nei nga kai hapai i era pitihana kia haina noa atu nga mea o waho i to ratou haahi. He korero atu kei te araitia te haina a nga rawaho e nga kupu whakaupoko o aua pitihana, kaore rawa ratou e whakarongo mai. Ehara Te Tiriti o Waitangi i nga Ratana anake. Ehara hoki i te mea kei te whakaaetia a ko ratou rawa te iwi marama, matau, karaitiana, i roto i nga Iwi Maori. Engari kei te whanui tenei titiro, kei te whaiti rawa te marama tanga kei te whiti ki runga i a ratou i penei rawa ai te tohetohe mete nohopukutia o nga tikanga whakamarama i Te Ture Tangata me Te Ture Atua e whakamaramatia ana ki a ratou hui huhua noa iho. Otira kei te pai. Heoi te mea e tupatoria ana. Kei hopu rereke te tangata i enei tuhinga, penei na he tawai, he aha ranei, kaore, engari na te ngakau aroha, tetahi ki tetahi, e kuhua mai nei enei wehewehenga i roto i nga ra e tika nei ki runga anake i nga tikanga e piki ai Te Whakapono, Te kia kotahi te whitiki, mete mahara oTe Iwi Maori Nui Tonu, Tumanako, Te Aroha, i roto i enei, nga ra o Te Tino Morehutanga me Te Oranga Tonutanga i roto i a Ihu Karaiti.