TE RARU O TATOU O TE IWI MAORI.

Toa Takitini, Issue 93, 1 May 1929, Page 986

TE RARU O TATOU O TE IWI MAORI.

Kite Etita: E mihi ana ahau moku i kite iho i te reta a Arapeta Awatere, e patai nei he aha te take i peneitia ai tana te Iwi maori. Ko te putake o tenei patai i putaketia mai i nga Mahi Whanui (P.W.D.) I whakaatu mai ia ite tiporotanga ate Kawanatanga o te Waari i te raina tereina mai i Rotorua ki Taupo. Mo te kohinga i nga pakeha anake hei haere kite ara tereina o te Tairawhiti. Ko nga maori e 40 i mahue. I whakamarama ano te kai tuhi, tokorima o nga maori no te mea he hunga uniana, i whakahokia ano kite mahi. No reira ete Etita, e hiahia ana ahau kite whakamarama i nga mahi Whanui i raro i te P.W.D., ara mahi mo te katoa. Ina etahi o aua mahi:—Hanga raina Reriwe, Raid Hiko, Rori, me era atu e whaipainga ai te katoa. I tonoa e te Uniana kia whakaaetia e te Kawanatanga te Preference Clause kia whakaekengia ki runga i te hunga o nga Mahi Whanui (Public Works) Kaore a te Maahi i whakaae. Kaore hoki ate Waari i whakaae. Ka kitea ai kaore te Kawanatanga ite hiahia kite Uniana. Ka mohio ai tatou ko te

raruraru e patai nei a Awatere kaore ke i ahu mai i te Uniana, engari tonu i nga Apiha a te Kawantanga. Mo te whakanekeneke i nga tangata mahi, i tetahi waahi, ki tetahi atu waahi; e hoa maku e ki atu kia koe ko te Kawanatanga te rangatira o tena mahi, ara ko ana Apiha (Engineers). Koia nei taua hunga mahi takararo kia taua ki te Iwi maori. I te mea ko ahau tetahi o nga Apiha whakahaere o te Uniana, e mohiotia nei N.Z.W.U., ara te Kotahitanga o nga tangata mahi o Niu Tireni, e hiahia ana ahau ki te whakamarama i nga mahi a te Uniana i roto i nga Puni (camps). Ko nga Puni katoa, kua oti te whakawhiwhi ki nga kaupapa Ture a te Uniana, hei arataki, hei liaki (guide) i nga tangata mahi katoa. Kaore mo nga tangata uniana anake, mo nga tangata kore uniana ano hoki. Kaore he wehenga i waenganui o enei tangata. Ko nga painga katoa i whawhaitia e te Uniana, mo nga tangata mahi katoa, uniana mai. kore uniana. Ko nga ahuatanga (conditions) papai katoa e whiwhi nei nga tangata mahi katoa na te Uniana i whawhai ki te Kawanatanga. Whiwhi atil hoki nga tangata o nga Mahi Whanui (Public Works) i aua painga ano. Na reira ka ki ahau, ko nga mea o taua o te Iwi maori kei runga i aua tu ahua mahi, e tika ana kia whai takoha kite Uniana mo nga painga e toha nei ia ki te hunga mahi katoa. Otira maku e ki ake ko taua ko te Iwi maori he kaha ke atu i te iwi Pakeha kite awhina i nga whakahaere uniana. Ko te rereketanga tenei, e 90 paiheneti te kahanga o te maori, e 80 to te pakeha. Ko ahau e tino mohio ana ki tenei ahua.