43.—HE WAIATA MO TE MATE NGERE-NGERE.

Toa Takitini, Issue 88, 1 December 1928, Page 5 (Supplement)

43.—HE WAIATA MO TE MATE NGERE-NGERE.

Na TE ROHU. (Ngavl-Tuivharetoa.) Na Te Taite Te Tamo i whakamarama. He tamahine a Te Rohu na Te Heuheu Horonuku, na tera wahine na Nohopapa. Nana tenei waiata i tito iaia i pangia ai ete mate ngerengere. E kiia ana ko tana mate na tetahi tangata o Ngati-Whatua, na Whetu i whakapa. He tohunga tera, iaia te mana were ngerengere. Ka whai ki aTe Rohu hei wahine, kaore i paingia. No te tan 1846 te horo i mate ai a Te Heuheu ratou ko tona iwi, ka haria na aTe Heuheu ki Tongariro. Ka mohiotia no waenganui ote wa pakeha nei tenei waiata. Ara hoki etahi tohu ko etahi kupu pakeha, 4 koura,’ ‘ repara,’ 4 ngira.’

(Ref: J. 14/12, W.L.W. p. 64, S.L. p. 272, B. 3/112, B. 3/168.) Tera te ata iti hohoro mai koia; - Matatu noa ana ko au nei anake. Kei te mura tonu o te pua 1 re-wi e ka ana, e pa! I heria mai tua, 2 kia rongo atu au I te papa koura, 3 hei taoro 4 iho Mo te kino i taku tinana, ka tueketia nei. Ko tau repara pai hoki tenei e te tangata. Ko te tika i to pono horahia mai ra, Kia ui atu au, ko wai to ingoa? Ko te Ana 5 i Oremu. Ko tau rakau 6 Kei te mata ngira tonu te ngotonga ki roto ra. Aue! Te mamae! i. Ka ura mai te ra ka kohi au he mahara. E hoa 7 ma, e, he aha tenei hanga? E te rau, e pae, tirohia mai ra. Aku pewa i taurite tenei ka titoko. Kei te ngaru whakateo e tere i Taupo. Ko te rite i taku kiri ka ura 8 mai te rangi. Ka riro aku taonga i a Te Hanamai, 9 I tawhiti tutata no Ngati-Whatua. Whakarongo mai ra, e koro i Tongariro, 10 1 te Pukeronaki 11 te uru kite whenua. 1 mahue matou te tira o te taniwha; Mei hurihia iho, e au ana taku moe Ki taku makau tupu, e.

>Pua re-wi. Ko tona tikeinga he pua wi, ko te taru nui tera kei nga whenua pungapuga o Taupe e tipu ana. Ko te ‘re’ he mea whakauru noa atu na te reo waiata. Otira ka pohehetia a nga pakeha nana i kape .tenei waiata i mua ka tuhia penei tia, *pu a Rewi (J. 14/12), penei tanei.'pu o Rewi-kanepa (W.L.W. p. 64). -’Tua.—Mo te Roto-a-ira, i reira hoki te nohanga o nga tungaane o Te Rohu, na reira i ki mai he rongoa pai te papa koura mo tona mate, me waruwaru. 3 Papa koura.—Ko te kapa ate paheka. Mo tona kanapa ka kiia he koura. *Taoro.—— W.L.W. he ‘tahoro.’ Eki ana a.Te_Taite ko te *taoro’ te kupu tika. *Te Ana i Oremu.—-He wahi tupapaku kei waenganui o Waihi o Tokaanu, kei Taupo. . E kiia ana ko te tangata tuatahi i mate i te ngerengere i maka ki roto i taua ana. 6 Tau rakau. te karakia wero ngerengere. 7 E hoa ma e.-—Ki tetahi kaupapa *e whae ma e.' Aha. penei ana ki te S.L. ko te rite i taku kin te uranga ote ra.' Na etahi iwi i waho mai o Taupo i whakapena. Te Hanamai.—He tipuna no Ngati-Whatua, e kiia ana he ariki no te mate ngerengere. E. koro i Tongariro. Mo Te Heuheu i tanumia ra e te horo ki Te Rapa, e tata ana ki Tokaanu ite tau 1846. I haria hoki ki Tongariro tanu ai. u Pukeronaki.—He puke hei waenganui o Tongariro o Ngauruhde; c -kiia ana ko te tamaiti tera a Tdngariro raua kb Pihanga. Ko te ingoa ki tetahi ano o nga waiata o Taupo ko Otonaki, ■;. ...