41.—HE TANGI MO TE MOMO-O-IRAWARU.

Toa Takitini, Issue 88, 1 December 1928, Page 3 (Supplement)

41.—HE TANGI MO TE MOMO-O-IRAWARU.

Na KARANGI. (Ngati-Tuwharetoa.) Na Te Taite Te Tomo i whakamarama. Ko Te Morao no Ngati-Tuwharetoa, no te taha hauauru o te moana o Taupo, no Titiraupenga, no te takiwa ki Hurakia. He tuahine keke nona a Karangi, he wahine rangatira, nana i tito te tangi nei mo te matenga o Te Momo ki Kahotea, e tata ana ki Te Roto-a-Tara, Heretaunga. No te wa tenei o nga pakanga uunui ki roto o Heretaunga, i eke ai a Ngati-Tuwharetoa, a Ngati-Raukawa, a Waikato, a Ngati-Maru, a Ngati-Maniapoto, a Ngati-Paoa, a Nga-Puhi, a Ngati-Whatua; ka hinga nga parekura nunui ki roto o Heretaunga, o Wairarapa. Ko te Roto-a-Tara tena, ko Te Aratipi, ko Maungawharau, ko Te Kaupapa, ko Te Pakake. Ka heke nga morehu ki Nukutaurua. I hokia mai e Pareihe, e Nuku-pewapewa i Nukutaurua, ko Te Wera ratau ko tana ope o Nga-Puhi nga kai-awhina. £ noho ana aTe Whatanui, a Ngati-Raukawa, a Ngati-Tuwharetoa i te motu i Te Roto-a-Tara, e kiia nei ko Te Awarua-o-Porirua, i reira hoki te pa. Ka tutaki nga taua ki Kahotea; ka mate ki reira aTe Momo, na Peketahi o Nga-Puhi i patu. lea ano te mate oTe Momo i muri mai. Na NgatiTuwharetoa i patu a Peketahi ki Waipatiki, kei te hiwi i raro atu o Tangoio.

(Ref: M. 179, J. 9/136, J. 25/35, Wars 284-306. Tr. 48/434.) Tera te whetu kamokamo ana mai: Ka tangi te whaitiri, ka rapa te uira, Te tohu o Hoturoa 1 i maunu atu ai. Kaitoa, kia mate! Nau i rere mua; He waewae tapeka ki te ara ripeka, v He pukainga 2 pakake ki te Roto-a-Tara 3 . Ma wai e huaki te umu ki Kahotea 4 ra? Ma Te Rauparaha 5 , ma Toheapare ra, Mana e tamoe te awa kei Ahuriri 7 . Kia riro ana mai taku kai, ko Te Wera 8 . Me horomata tonu te roro o Pareihe, 9 Hei ppupou ake mo roto i au. Iri mai, e pa, i runga te tumturu! ' - : To-uru 10 mahofa ka piua e te tai, ~ To kiri rauwhero ka whara kei muri. ‘ '

Koa noa mai ra te wahine ’Ati-Puhi! 11 * Tahuri mai o mata te tihi 12 ki ’Tirau Mowai rokiroki, ko te huna i te moa; I makere iho ai te tara o te marama, e-i.

*Hoturoa.—Ko te rangatira o runga i a Tainui waka. 2 He Kinganga rangatira. 3 He roto kei Heretaunga.—He maha nga parekura i reira. 4 E tata ana a Kahotea kite Roto-o-Tara. I mate aTe Momo ki reira. Te Rauparaha nui. Toheapare.—Ki etahi whakahua ko Toheata. He ingoa no Te Whatanui o Ngati-Raukawa; he uri na Pare-Wahawaha. 7 Ahuriri. te moana i Nepia; hei tikanga mo Heretaunga. B Te Wera. Ko Te Wera Hauraki, he toa no Nga-Puhi, i noho ki Nukutaurua ite Mahia. Nana i awhina a Ngati-Kahungunu. 9 Pareihe. —Ko te rangatira o te ope a Ngati-Kahungunu ki Heretaunga. lOUru mahora. —Ki etahi whakahua ‘uru mawhai.’ E kiia ana he uru mahora nga uri a Te Momo. Ati-Puhi.—No Nga-Puhi a Peketahi, te tangata nana a Te Momo i patu. Ki etahi tuhituhi e penei ana, '* Tahuri mai o mata te tikitiki rau mokimoki!” Engari he he tera, ahakoa e aronga ana ano i runga ite tatai tangi ote waiata nei. Ko ’Tirau he whakapotonga mo Titiraupenga, no reira nei a Te Momo. Kei te J.P.S. 9/136 ano te waiata nei na Takaanini Tarakawa i tuku. Kei reira e whakamaramatia ana na Ahumai tenei waiata mo tona tungane mo Te Momo-o-Irawaru. He tamahine a Ahumai na Karangi He taupatupatu tena kei roto i te whanau kotahi. He pai te kaupapa o tenei waiata; he tangi tetahi wahi ,apiti tonu atu he kai-oraora, he kohukohu mo nga rangatira nana te ope i mate ai a Te Momo.