PIHOPATANGA MAORI.

Toa Takitini, Issue 81, 1 May 1928, Page 772

PIHOPATANGA MAORI.

H E nui te whakawhetai ki te Matua ite wahi ngaro, mo tana manaakitanga i nga huihuinga o te Hui Topu, mete Hinota Maori, i tatu pai ai te take mo te Pihopatanga o te iwi Maori. Ka torn nga tau o tenei take e whakahaeretia ana. I roto i enei tan, kaore rawa i kitea maramatia he huarahi e rite pai ai nga whakaaro, me nga tumanako, o te taha pakeha mete taha Maori. No te Wenerei, te 18 o nga ra o Aperira 1928, ka hni te Hinota Maori kite Native Affairs Committee Room i te whare Paremata i Poneke. Kanui te pai te ngawari o nga whakahaere a te Hinota, mete kotahi o te whakaaro. Ko nga tangata enei i tana hni. Sir Apirana Ngata Mr. Wiremu Kingi Rev. Canon Keretene Mr. Mason Durie Rev. F. A. Bennett Mr. H. Te Paa Rev. Pine Tamahori Mr. T. Paraone Rev. Harawira Mr.Hori Tane Rev. Panapa Mr. FI. R. cl. Balneavis Rev. Peni Hakiwai Mr. Tau Henare. M.P. Rev. Temuera Tokoaitua Mr. Hari Katene Rev. H. Raiti Mr. Hapi Love Rev. H. Leonard Mr. Kingi Tali Mr. Hakopa Haerewa Dr. E. P. Ellison E torn nga kaupapa i whakahaeretia: Tuatahi:— te motini tenei i paahitia e te Hinota Maori i tu ki Poneke i te Paraire te 6 o nga ra o Akuhata, 1926 Hei kaupapa riiwhi me te kaupapa mo te Pihopa mo te iwi Maori e takoto nei i roto i te pire i paahitia i te tuunga ote Hinota Topu Nui (General Synod) ite mar am a o Tihema 1925, E WHAKAAE ANA tenei Huihuinga o te Hinota Maori ko te Ati-pihopa hei upoko mo te Hahi Maori, a i raro iho i a ia kia whakaturia he Maori hei Pihopa hei whakahaere mo te taha Maori o te Hahi, ha huaina ia ko te Pihopa o Aotearoa, me tetahi Hinota whai-mana kite hanga tikanga, ako ia hei Tumuaki mo taua Hinota i runga i te whakamananga a te Atipihopa a ha uru taua Pihopa ratou ko nga mangaireimana, me nga minita i ata whiriwhiria, hei mema mo te Hinota Topu Nui (General Synod). Tuarua:—Me whakaae hei te pakeha reo-Maori te Pihopa tuatahi mo te iwi Maori. Tuatoru Ko te motini a te Pihopatanga o Waiapu e tono nei kia rua nga Pihopa, me Maori tetahi, me pakeha tetahi. He maha nga hni a te Hinota Maori e whiriwhiri ana i enei kaupapa.

Whakaritea ana e te IJui, ko Ta Apirana raua ko Peneti hei teputeihana ki a Atirikona Hapata Wiremu hei ui ki a ia kite huarahi marama mo te take ate iwi Maori kite Hinota Tianara. Ka whakaatu mai a Hapat ko tona whakaaro me tae maua ko Apirana kite Atipihopa ka whakatakoto ai i nga whiriwhiri a te Hinota Maori ki tona aroaro. Ka whakaatu mai a Hapata ko tona whakaaro me tae maua ko matua i nga take i uaua ai te kaupapa tuatahi i runga ake nei, mete kaupapa tuatoru ate Pihopatanga o Waiapu. Ko tona whakaaro hei te Pihopa pakeha reo Maori. Ka wliakaalu maua ite whakaaro o te iwi Maori e kotahi tonu ana mo te Maori tonu hei Pihopa. Ka tono hoki maua kia homai he taima hei tuunga mo Ta Apirana kite aroaro o te Hinota Tianara Whakamarama ai i te taha Maori. Ki ta maua titiro atu kanui te pai mete ahua ngawari mai o nga whakaaro ote Atipihopa ki a maua korero. Ka mutu a matou whiriwhiri, ka hoki maua ki to maua rahinga e whanga mai ra i te whare-paremata, ki reira ripoata ai i a matou putake korero i oti. Ko te mea nui ia ko te whakaaetanga ate Atipihopa kia tu aTa Apirana kite aroaro 0 te Hinota Tianara i te Paraire te 20 o nga ra o Aperira i te 3 o nga haora o te ahiahi. TE WHAI-KORERO A TA APIRANA NGATA. 1 te 3 o nga haora o te Paraire ka homai kia 20 meneti hei whai-korerotanga ma Ta Apirana ki nga mema e 64 o. te Hinota Tianara. Koinei te Paremata ote Hahi Mihingare o Nui Tireni kat. a tae atu ki nga Moutere. Kotahi huinga o tenei Hinota i roto i nga tan e torn. Aroha ana te inatakitaki atu kite mangai o te iwi Maori etu mokemoke mai ana i roto ite kiri pakeha. Otira ngaro ana te aroha i te parekareka o te whakarongo atu ki to tatou mangai e riringi atu ra i nga kupu nunui, i nga kaupapa hohonu e rewa ai te ngakau kohatu ote iwi pakeha, kite tangi ate iwi Maori mo letahi tonu o ratou hei Pihopa. Tu rangatira mai ana te taha Maori i nga mahi a Ta Apirana,, Ngohengohe ana te ngakau te wairua ote iwi pakeha. Ka mutu tetahi o nga tino. whai-korero a Ta Apirana ko taua kauwhau kite Hinota Tianara. Tera e waiho tenei whai-korero hei taonga tuku iho ki a tatou tamariki i muri i a tatou. me tenei kupu apiti:—Na tenei whai-korero a Ta Apirana Ngata 1 ngawari ai te whakaaetanga ate Hinota Tianara kite inoi a te iwi Maori kia waiho hei tetahi Maori tonu he Pihopa mo ratou. (Kei te tukuna e te Etita ma Ta Apirana tonu e whakamaori tana kauwhau. Tenei kua oti katoa te tuhituhi, he mea hopu kite ringa-poto, shorthand). No muri iho ka tono a Peneti i roto i te hui a te Hinota kia whakaturia he komiti whiriwhiri, hei whakatakoto i nga kaupapa mo te Pihopatanga Maori. Ko nga mema mo taua

komiti ko Te Pihopa o Waiapu te Pihopa o Nelson Atirikona Hokena me Himikini o Akarana, Canon Strong me W. F Skinner o Waikato Atirikona Wiremu me Tiatitene, me Peneti 0 Waiapu Mr. Evans me Rev. Redgrave, o Poneke, Canon Galwey o Christchurch. E torn nga huinga o tenei komiti, ko te Pihopa o Waiapu te tiamana. Ko te whakapotonga tenei o ta ratou ripoata:— “ Notemea kaore i taea te whakamana o te Pire whakatu i te Pihopatanga Maori, he mea tika kia kimihia e te Hinota he tikanga hei whakakotahi i te Hahi Mihingare i roto i te iwi Maori. Kua ata whiriwhiri te Komiti ite tono ate iwi Maori kia waiho me Maori tonu hei Pihopa mo ratou. Mo te motini whakatu i te Atipihopa hei tumuaki, kua kite te komiti kaore tera take e taea te whakarite. Kaore hoki e tokomaha nga mema e whakaae kite motini o Waiapu kia tokorua nga Pihopa. me Pakeha tetahi, me Maori tetahi. Ko te kaupapa i marama ki tenei komiti ko te whakatu i tetahi Maori hei Pihopa awhina, hei tiaki ite taha Maori. Ka ahei ia kite haere ki roto i nga rohe Pihopatanga e tonoa mai ai ia. Kaore he rohe Pihopatanga ma taua tangata. a kaore hoki ana Hinota. Engari ko tona tinana hei paihere ite Hahi 1 i oto ite iwi Maori. Ka taea eia te whawha ote hinengaro Maori, kaore nei e taea ete pakeha. Ko te tangata tenei ka whakaturia nei hei timatanga, waiho hei muri ka whai atu ai nga tore, me nga rekureihana. Ko te whakaaro ote Komiti me man tonu te ingoa Aotearoa mo te Pihopatanga Maori. Ko te motini tenei a te Komiti:— " Kia hanga he lure e ahei ai nga Pihopa o Aotearoa, te hunga tokomaha ranei o ratou, kite whakatu i tetahi Maori hei Pihopa Awhina, a ma taua Pihopa e whakahaere nga mana Pihopa ki runga kite iwi Maori i roto i nga Pihopatanga e karangatia ai ia.’’' E rima haora mete hawhe te Hinota Tianara e tautohetohe ana mo tenei motini, a katahi ano ka paahi. He tokomaha tonu o tatou hoa kei roto i te iwi pakeha. O roto o te turanga Pihopa, kotahi tonu te mea i awangawanga ko te Pihopa hou o Waikato, Ko etahi katoa o nga Pihopa i pool! katoa mo te motini. Ko te nuinga o nga mangaireiinana i aroha kite reo ote iwi Maori. Ko te apitihana nui i ahu mai i nga Minita ara i nga tangata kaore i whanau ki Nui Tireni. kaore hoki e tino mohio ana ki te Maori. Engari ahakoa i Apitihana ratou mo te take nei, ehara ite whakahawea kite Maori, engari he whakaaro ehe ana te wehe i nga iwi e ma o te motu nei, a kaore hoki tenei tu momo pihopa i roto i nga whakahaere a te Hahi o mua iho. Kia nui a tatou mihi ki o tatou Pihopa, otira ko te Pihopa i tino kitea te nui o tona aroha, mete whakapau mai i tona kaha katoa mo te iwi Maori, ko te Pihopa o Waiapu. I muri tata i a

ia, ko te Pihopa o Nelson. He tino tangata marama tenei, he kaha hoki kite whakaputa i ona whakaaro. Hei hoa mo raua ko te Pihopa o Christchurch, me te Pihopa o Poneke, Haunga hoki te Atipihopa, i te mea ko ia te Tiamana, ko ana korero. he tupato tonu. NO A MINITA. Kia nui rawa nga mihi ki to tatou matua ki a Hapata Wiremu. Ko ia tonu te kai-hautu o to tatou waka i tutuki pai ai ki uta. E kore rawa e ea i a tatou te aroha nui o Hapata ki tana iwi Maori. Mai ite timatanga tae noa ki te mutunga, ahakoa kaka nga tautohetohe mo te pakeha mo te Maori ranei kaore rawa a Hapata i taea te whakangaueue. Ko tona aroha ki te iwi Maori, he aroha hohonu, he aroha pumau tonu. Ka waimarie tatou ki a ia hei pupuri mai i te ahuatanga o Ngati Wiremu. te whanau ka kotahi ran tau inaianei e noho mai ana hei matua, hei kai-arataki mo te iwi Maori. Kia nui nga mihi ate Hahi Maori ki a Atirikona Hapata Wiremu mo tenei taonga nui, taonga tapu, ka taka mai nei kite iwi Maori. Tetahi Minita ano hei mihinga ma tatou ko Canon Galwey, te hekeretari o te Pihopatanga o Christchurch, nana tetahi o nga tino whai-korero kaha i ngawari ai etahi ki ta tatou tono. Haunga hoki to tatou kaumatua a Atirikona Tiatetene. Kei te mohio katoa nga Minita ki a ia. He kaumatua tino aroha nui tenei ki te iwi Maori. Katoa ana korero i roto ite Hinota he tautoko tonu i te iwi Maori. MANGAI-REIMANA. 0 roto i te ropu reimana. ko Mr. Andrew roia o Christchurch me Mr. Evans roia o Poneke o tatou tangata i tino kaha ki te awhina haere i a tatou. ETAHI ATU. 1 waho i a ratou ko nga tangata enei i whai-korero a i tautoko i ta tatou take: Archdeacon Mac Murray, Archdeacon Johnson, Dean Askew, Mr. Stenning, Archdeacon Fitchett, me Professor Easterfield. Ko te pooti, i pooti a-waha, no reira kaore e taea te whakaatu te kaute o nga pooti. Engari i runga ite ahua ote haruru o nga waha, e 40 pea nga tangata i pooti mo ta tatou take, a 15 pea te hunga turaki.