TE HUI TAKUTA KI HAMUTANA.

Toa Takitini, Issue 81, 1 May 1928, Page 779

TE HUI TAKUTA KI HAMUTANA.

T. Wi Repa. te 22 o nga ra o Pepuere ka tu te hui tau a nga takuta o Nui Tireni ki Hamutana. Ko nga takuta o Waikato tae mai ki Opotiki te tangata whenua. Ko Akarana whaka-te-tonga hoki tena wahanga o te Ropu Takuta o Nui Tireni I nuku atu ite 200 nga takuta i tae mai kite hui. He tikanga tenei na nga ropu katoa kei to tatau whenua: ina rate hui ite tau. E whai ana hoki te Ropu Takuta i tena tikanga ko te kaupapa 0 te hui a tenei Ropu, he huihui i nga tangata i raro ia ia, he whakahoahoa, he ngahau he whawha i nga ture e pa ana ki te Ropu, he kawe i te Ropu ki Waenganui i te Iwi, he whiriwhiri 1 etahi take e pa ana ki nga mate: ara, he karanga i te Ropu kia kotahi te haere. Ko te tino take pai ia o nga huihui nei ko te kitekite i nga hoa, mete ngahau hoki. I tae ki Hamutana nga tohunga rongonui o to tatau whenua. Ara, a Sir Lewis Barnett o Dunedin, a Professor Fitchett o Dunedin, a Ratcliffe Riley o Dunedin, a Sir Donald McGavin o Poneke, a Garrick Robertson o Akarana. Ko Dr. Douglas o Hamutana te Perehitini o te hui. Ta matau manuhiri o tawhiti mai ko Dr. Victor Bonney o Ranana. He tohunga rongonui tenei mo te mahi whakawhanau tamariki a te wahine, me nga mate ote wahine. He tangata ataahua, ngahau, he Hurai, a kei te 50 pea ona tau. He kai whakaako taua tangata ki enei wahanga matauranga i te kura Takuta o Middlesex Hospital, London. He maha nga takuta o Nui Tireni nei i kura tahi me ia. He maha ano nga mea nana i whakaako. I reira ano hoki nga takuta o te Tari o te Ora: a Dr. Valintine (Upoko), Dr. Watt (Teputi) a Dr. Ada Patterson, me Dr. Elizabeth Gunn.

He nui te manaaki a nga tangata o Hamutana ia matau. Kaore he mea i mahue ia ratau o nga mea i tika hei tapaetanga mai kia matau i runga ite manaaki. Hei nga ata ka huihui matau. Hei muri ote tina, ka haereere kite whakarite i nga powhiri ki tena kainga, ki tena kainga o te tangata whenua kia tutakitaki

ki nga tangata rarahi o Hamutana. E torn nga ra ote hui ki Hamutana, ka hiki ki Rotorua. No te Hatarei te 25 o Pepuere ka haere matau ki Rotorua ma ruuga i nga motoka o nga tangata 0 Hamutana. Ko te manaaki whakamutunga tenei a taua taone ia matau. ARAPUNI. He rangi ataahua te rangi i hiki mai ai te hui i Hamutana. Ka pai ta matau matakitaki ki roto o Waikato. Takoto i mua, 1 muri, i nga taha, he parae anake. Ka titiro whakatetonga at umatau ki Maunga-Tautari e tu ana mai. ki Pirongia me Kakepuku kite taha Hauauru, ki Mamigakawa kite taha rawhiti na wai ra, ka tae matau ki Arapuni. E tu ke ana mai a Maunga Tautari i te taha raki, engari he tutata tonu mai. Ko Arapuni he apiti kei te awa o Waikato. Ko Waikato te putanga ki waho o Taupo Moana. Ko tenei moan;; 1215 putu te tai-ranga ki ruuga ake ote moana-nui-a-Kiwa. No reira me whakaaro noa mai te kaha o te haere a te wai i te apiti nei. Kei Arapuni te whare mahi hiko a te Kawanatanga hei whakamarama i Waikato, i Taranaki, i Akarana, i te Pei o Pereti tae noa mai ki Opotiki. Ehara te takiwa o Arapuni ite whenua ataahua kite matakitaki. Otira he pai tonu te takoto ate whenua. engari he titohea, he whenua nan, he mokemoke kite noho. He manuka hotoa nei nga tamtam o runga. Heoi ano te mea pai kite matakitaki, ko Maunga Tautari. ko tetahi o nga maunga rongonui o to tatau whenua, e haere nei i roto i nga waiata, me nga korero ote heke mete toa oTe Rauparaha. Otira ka miharo te tangata tae ki Arapuni ki taua kainga i naianei, ia ia e nohoia mai na e nga pakeha mahi o te hiko. Ko te take tenei o te whakamiharo: Ko te kaha o te hinengaro o tenei kararehe iti rawa ote tangata kite whakatete kite kaha o te wai a te atua i tuku nei kia rere i taua rere i roto i tenei apiti mo nga mano tan ka taha nei kei muri. Kia whakapiritia kite taha o nga mea whakaharahara ote ao, tino marama ai kia tatau te kupu a te atua mo tona potiki whakamutunga o ana mahi: ara, 44 tatau ka hanga i te tangata kia rite kia tatau.” He pa nni kei Arapuni. Kotahi mano nga tangata kei reira e mahi ana. E2O nga Maori. Ko te kanataraki ote mahi i te hiko nei kei a Armstrong. Whitworth and Company o Ingarangi. Te utu o tana kanataraki £1,200,000. Te whanui o te apiti nei e 250 putu; te hohonu 150 putu te kaha o te ia ki te rere i roto i tenei Kuiti e 4,000,000,000 karani i roto i te 24 haora. Tena ka punia te apiti nei kite raima: me pewhea e taea ai? He mea kari he ara hou i raro ite whenua, ka maroke te apiti nei. Katahi ano ka hangaia te puni raima, 150 putu te tiketike, e3O putu te matotoru. Ko nga kirikiri he mea man mai ki reira ma runga waea takiwa i toro mai i tetahi wahi e 7 macro te tawhiti atu. Ka punia te wai nei, e 200 putu te tiketike ake ite papa ote apiti ra. Katahi ka huaina mai

he roto e 5,117,000,000, Karani wai tona nui. Ko te rahinga atu o te wai ote awa o Waikato i tukua kia puhake ma te pakau papaku ote puni raima ote roto nei. Ka rere i runga ite koawa pohatu. Ka tae ki tetahi Avahi ka hurahia nga oneone, a, ka kitea ha ngahere etu ana. Ka ruamano tail pea te roa ote ngahere nei etu ana i raro ote oneone. Na te whakakotititanga i Waikato ka hurahia ki runga. NGARUA-WAHIA. I tae an ki Ngaruawahia. Ko te Kainga lenei i whakawahia ai a Potatau hei Kingi mo to Maori. Engari kaore tana wahi i whakawahia ai ia ite nohoia ete tangata. Heoi ko te pohatu ate kawanatanga o Nui Tireni e whakaatu ana i tana wahi: kei runga hoki i tana wahi etu ana. Kei te taha tonga o taua pohatu etu ana te hare Paremata o Rata, te mokopuna a Potatau e man mai nei i taua tuunga Kingi, Kei Ngaruawahia, kei rawahi oto awa o ik a to. ko te pa oFc Puea mokopuna a Tawhiao ko Ngarua-wahia kainga Maori tena o enei ra. He pa whakamiharo tenei. Kotahi tekau ska te rahi o te whena ote pa. Na Te Puea i boko niai ite pakeha hei whakain ana mo te kupu a tona tupima a Potatau: 44 Ko Ngarua-wahia taku turanga waeAvae.’ Ite rironga mai ile ngaro te whenua ite paiakipeie. Na ratau ko ana tamariki e haerc nei ratau i te mom i ngaki aKa pai he inea taiepa katoa. He kuaha tiketike te tomokanga atu. IN a te whare nui, ara Hooro, i i Avehe te pa kia rua: Ko te wahi i mua. mete wahi i muri ote Hooro. Ko te wahi ki mua he mea rui kite karaihe, ka tapahia kite mihini. Pai ana te taurite otc takoto. Kei runga ite 44 lawn ” nei nga kari putiputi: he porotiti katoa. Kei te taha oie taiepa nui ote pa era kari putiputi. Kei Waenganui ote 44 lawn nei he "fountain ara, he wai e puha ana. Ko te hooro nei, kei te tu kaokao. Ma te taha tomo atu ai. He rahi te floor mete 44 stage. ’ Kei Waenganui ote 44 floor ”he 44 fountain ” ano. He hike nga raiti, i mahia e nga mihini kei reira tonu. Kei te wahi kei muri ote hooro nga mihini taka kai, te Avhare runanga rahi, nga whare o nga kai noho o te pa, me nga mahinga kai: ara, mara kumara, Kamokamo, rakau hua, kaanga, puha, me era mea katoa. He raAve riga whare noho o nga tangata. He mamaku, he wheki ranei nga weatherboard,” he mea whakatutu, hei tohu mo te taha Maori. He Avhakamiharo te marae nei. Kaore he marae ote Motu nei hei rite mona. WAIKATO TANIWHA RAU. Mehemea e watea nga tangata o te Tai-Rawhiti nei a te wa o te Hui a Te Puea ki Ngarua-Wahia a te tau 1929, me haere. Me haere kia kite, kia matakitaki i nga mahi, i nga whakahaere a era morehu ote Iwi, kite toro hoki i o ratau nei mahara. Ka maha enei tau e noho weheAvehe ana tatau: tangata ke te taihauauru tangata ke te tai- rawhiti. He mea miharo tenei aTe

Puea e takataka haere nei i nga marae o te motu. Kei te hohi nga mahara, kei te whirl nga whakaaro mo te ahua o ana whakahaere. Ko te mokopuna tenei a Potatau, e takahi nei i te motu i runga i te rangimarie. TE WHARE TALI A O WAIKATO. E mihi ana an ki nga korero a R.T.K. i tuhi nei kite “ Toa ” 0 Maehe ka taha nei mo te mate mete mamae ipa kia Waikato 1 nga ra ka huri ki muri. No Ngati-Poru ke tenei tangata a R.T.K. Kaore ona whanaungatanga kia Waikato. Engari he tangata ia kei te marama ki nga korero o nga kaupapa i pa ai te aitua kia Waikato. Kei te mohio ia i mate he a Waikato. No reira ia ka tnhituhi i ona korero aroha mo Waikato. Kaore e kore te pa mai o te mamae ki roto i te poho o te tauhou ia ia e haere ana i runga i nga mania roroa o Waikato. Ko te whenua nui tenei ote iwi kotahi kei Aotearoa. Ko te whenua i haroa ete kaahu. Ka whai te kanohi ma te maunga e whakahoki mai tona titiro, ka ngenge noaiho. Ko Waikato tenei i whakataukitia ai: “He piko he taniwha; he piko he taniwha.” Kua pai katoa i te pakeha te mahi; engari kei hea te iwi nona te whenua. Kei hea nga taniwha. He tika tenei korero, ki te ngaro te whenua ka ngaro te iwi. Ka tika tonu nga morehu o Waikato kia kaitaua ki tona whenua. Kua ngaro te reo tangata whenua; rehia ana mai; mahia ana mai; titihaoa ana mai he reo tangata ke. “ Oho ana rate ngakau, rapurapu noa ana; Hotu ana te manawa, he tangi mo nga ra ka huri.” Kei te kai-taua o tatau whanaunga mo to ratou whenua. I roto i tona kai, tana, ka ongaonga tona kiri kite pakeha, kite hahi, ki nga tikanga. Haere takahia te whare taua oW' aikato. Ehara ma te kupu korero e rongoa t© mate nei. Ehara ta te kupu korero he ueue ite tao kei roto ite manawa e titi ana. Kei te toto tonu te tuakiko o Waikato. Engari haere i runga i te aroha. Ahakoa kupu kore kawea ko te aroha ko te mea mamae-kore, ko te kaupapa o nga pai katoa. Ka maha nga whaka matautanga kia whakakotahi tatau i runga i tenei tikanga, i tera tikanga. E hara te tikanga, ehara te kaupapa he mea e taea te takahi. Engari kawea te aroha kia Waikato: ma nga hua o te aroha a muri e whakatikatika a nga wa kei te takoto.