RIPOATA TE HUI A TE KOMITI TUMUAKI I NOHO KI TE HOUHANGA I TE 14-16 O NGA RA O OKETOPA, 1927.

Toa Takitini, Issue 76, 1 December 1927, Page 692

RIPOATA TE HUI A TE KOMITI TUMUAKI I NOHO KI TE HOUHANGA I TE 14-16 O NGA RA O OKETOPA, 1927.

TUMUAKI : Rev. Canon W. H. Keretene. PARAIRE: No tenei ra'ka hui mai nga tangata kite marae ka tae atu hoki nga mema ote Komiti. Karakia ite po; Rev. H. W. Kaipo. RAHOROI: Karakia o te ata: Rev. H- Paracne. 1 te 9.30 o nga haora ite ata ka noho te Komiti. Karakia ite po: Rev. W. N. Panapa. RAT API): 8 a.m. Ritani. Rev. Canon Keretene. 11 a.m. Karakia ata mete Ha p a Tapu. Rev. M. Kapa. - 3 p.m. Karakia aliialii. Rev. H. Taurau. 7 p.m. Karakia o te po. Rev. Canon Keretene. NGA MEMA TUTURU O TE KOMITI I TAE MAI: Rev. Canon Keretene, Revs. Taurau, Panapa, Messrs. Hemi Te Paa, Heke te Rangi. NGA MEMA E RITA O TE TAKIWA: Messrs. Pera Netana, Puhipi Nepia. RIIWHI MO NGA MEMA I NGARO: Rev. M. Kapa, Mr. Paraone Netana. WHAI-KORERO A TE TUMUAKI: I puta he mihi ma te Tumuaki kite iwi kainga mo ta ratou karanga i te Komiti Tumuaki kia tae mai ki tenei takiwa. Ko nga putake i whakatakotoria e ia hei whiriwhiringa ma te hui, koia enei e whai ake nei: (1) TE ORANGA O TE HAHI MAORI I TENEI PIHOPATANGA. He mea tika kia noho mohio tatou ki nga puranga moni, ki nga whenua i tukua e nga Kaumatua me nga moni i kohia e ratou, ki nga awhina hoki a te taha pakeha mai i nga ra ki muri tae mai ki tenei ra. Ko enei mea katoa kua oti te panui kia koutou i roto i te ripoata o te hui whakamutunga a te Komiti Tumuaki. (2) TE ORANGA MINITA. Ko te whakaaro o te Komiti Tumuaki o te taha Pakeha kia whakatuturutia kia £l2O te moni mana e homai ki ia minita i te tau, i waho atu i tenei, ma nga pariha e kohi he moni kia eke ai te oranga o nga Minita kite £l4O mo nga Rikona, £l5O mo nga Piriti neke atu ranei.

(3) MANGERE OTE MIN IT A. Kanui te akiaki o te Komiti ite iwi kia kaha kite whakatutuki ite wahi kite talia Maori o te Tahua Minita, otira kaimi ano hoki te akiaki o te Komiti i nga Minita kia kaha ratou ki te main i nga main i whakaritea ma ratou. Mehemea e kite ana koutou tetahi waahi i te Mahi kei te ngoikore, he mea pai me whakaatu ki te Komiti kia whakatikatikaia taua wahi he. (4) NGA RIPOATA A NGA MINITA. Kei te tono tonu te Komiti ki nga Minita kia kaua e wareware ki a ratou Ripoata i nga koata katoa, hei mohiotanga ano mo te Komiti tae atu hoki ki o tatou Kaumatua o te Hahi e pehea ana te haere o nga mahi. (5) PIHOPATANGA MAORI. Kua oli te panui atu kia koutou te ahuatanga o tenei putake mai i te ra i whakamamae ai te iwi Maori mo tenei take tae mai ki tenei ra. Mehemea ko te Whakapono tuturu te rangatira i mauri ai tenei take tae mai ki tenei ra, kua oti noa atu. Tena ko tenei ka riro te kukurne e te whakaaro tangata, mahue ake tona kaupapa tuturu te Whakapono, e takoto tarewa nei tenei mea nui i te ra nei. (6) MATAURANGA. Kia kaha tatou o te Tai-Tokerau nei ki te man i a tatou tamariki ki nga huarahi ote matauranga. He mea pai mehemea e taea te kohi tetahi moni e nga iwi c wha nei, hei mau i a tatou tamariki e kitea ana te pai, kite tino hohonutanga o te matauranga. (7) MONI. Ma te moni ka taea te nuinga o a tatou mahi, o tatou whakaaro. Kia kaha tatou ki te awhina i nga huarahi katoa e aim ana ki te hapai ite Whakapono. Kia tupato kei kaiponu tatou ki Te Atua i Ana mea ano. NGA TAKE. He maha nga take, nga patai mo runga i nga mea e pa ana ki te whakapono, nga patai karaipiture, tae atu hoki ki etahi take whanui e pa ana mo te ahua o te iwi Maori i roto i enei ra, i whakatakotoria ki te aroaro ote Komiti. Ko enei mea katoa i kaha te whiriwhiri a te Komiti tae atu hoki kite iwi, a i put a he painga he whakaakoranga hoki ki nga iwi katoa i eke ki tenei hui. Ko etahi enei o nga take nunui i korerotia: (1) Te kaupapa ote Hahi Tapu puta noa ite ao, tae mai ki te ahua o nga hahi maha e haere nei i roto i enei ra. (2) Nga huarahi ahu-whfenua e puta ai te ora mo nga Maori ote Tai-Tokerau. I whakamaramatia ete Rev. M. Kapa nga mahi e whakahaerea ana e Tiati Atihana ki roto i Te Aupouri. Ko te huarahi ora o mua ko te kapia, kahore he painga inaianei. Kali i raro i te whakahaere a Tiati Atihana e kiia ana ko te CONSOLIDATION SCHEME, kua whakatoputia nga eka whenua katoa ote tangata kia takoto kite wahi kotahi. Kua wehewehea te whenua katoa e 70 eka neke atu ranei ki ia Tiati e whakaputa mai. Ko tenei whakahaere ate Tiati kua

tae ki a Ngatiwhatua raua ko Te Rarawa, a e timata ana ki roto o Ngapuhi inaianei. He nui te whakamihi ki a Te Atihana mona e kaha nei kite rapu i etahi huarahi ora mo hold. Ko nga mea katoa hei whakapai ite wheima, nga karaihe, nga waea me era atu mea, me nga kau, ka riro ma te tangata, kua timata te mahi miraka kau, whakatupu kaanga nga Maori o enei takiwa. (3) Mo te ahua o te tane raua ko te wahine i marenatia e te Hahi. Mehemea ka whakarerea ete tane tana wahine, ka ahei ranei te wahine kite tango ite Hapa (or vice versa) ? Mehemea i muri iho i to raua noho wehe, ka moe tetahi i tana wahine hou me tetahi hoki i tana tane hou, pehea te titiro a te Hahi ki a ratou tae atu hoki ki a ratou tamariki? E tore ranei e taea e te Hahi kia noho tika ano ratou, ara kia marenatia kia tango hoki ite Hapa? I whakamaramatia ete Komiti nga wahi i taea te whakamarama i roto i enei patai, itemea hoki he ahuatanga enei e pa ana ki etahi hunga tokomaha o te Hahi i o tatou takiwa katoa. Ka mauria enei patai ete Komiti ki te Atipihopa, mana ano e tino whakamarama kia tatou katoa. [Ko nga take penei te raruraru me enei i te nama 3, akahoa i tehea Pihopatanga o tatou, e tika ana kia mauria atu kite Pihopa, a mana e tohutohu. Ko enei take kei te maranga i roto i o tatou pariha katoa. I roto i te Pihopatanga o Waiapu, ko nga whakamarama enei. PATAI 1. Mehemea kaore he he o te mea i whakarerea nei, e ahei ana ia ki te tango ite Hapa ate Ariki. PATAI 2. Mo te moe o tetahi i tona hoa hou. Kaore te Hahi e marena tuarua i te tangata, engari ma te mate rawa o te hoa. Ahakoa i wehea raua e te Hupirimi kooti kaore te Hahi e ahei ki te marena ano i a raua kite tane ke, ki te wahine ke. Mehemea he hunga kua oti te whakau. a ka wehe nei a ka marena tuarua ki te Rehita, me matua whakamarama atu kite Pihopa to raua hiahia ki te tango hapa, a kei aia anake te kupu whakaoti. PATAI 3. Mo nga tamariki. Kaore he awangawanga mo nga tamariki. Kei te watea ratou i ena ahuatanga raruraru 6 nga matua. Ahakoa tamaiti poriro ka manaakitia ete Hahi. Te iriiri, te whakau, te Hapa, me nga karakia katoa, kei te watea katoa mo nga tamariki. PATAI 4. Whakatikatika i te hunga i marena i mua, a ka mahue i muri iho. He take uaua tenei, kaore e taea te hanga he ture tuturu, engari me mau atu ena tu take kite Pihopa. Tenei ano etahi hunga kei te Pihopatanga o Waiapu, ka 20 ka 30 tau o te mahuetanga o te hoa marena i nga raruraru ano o era wa. Ahakoa kei te moe puku, kaore e taea te marena i te mea kei te ora tonu te hoa, marena, kua whanau hoki nga tamariki. Otira ite pai ote noho mete manaaki i nga tikanga ote whakapono, kua whakapangia raua e te Pihopa, a kei te tango hoki i te Hapa a te Ariki inaianei. He tangata marama katoa o tatou Pihopa. Ki te pai, ki te marama te whakatakoto atu i nga take penei te ahua, ka ngawari tonu te whakautu mai i a tatou take. Kia orate Komiti Tumuaki o Akarana. He hangai no a koutou whiriwhiri ki nga take e pa ana hoki, ki. a matou, no reira ka whakamaramatia nga whakatatutanga o tenei o tatou Pihopatanga, kia noho mohio ai nga tangata o te Hahi kei roto kei enei ahuatanga raruraru e noho ana.—Na te Etita.]