TE PAAMU A TE ARAWA.

Toa Takitini, Issue 70, 1 June 1927, Page 602

TE PAAMU A TE ARAWA.

Ko to hua tino nui kua puta mai i te moni a Te Arawa e puta nei to £6OOO ia tau ia tau, ko te Paamu kei Maketu. Ko te whenua tenei ,i u mai ai teWaka o te Arawa, i tupu ai te Iwi, katahi ka marara haere ki nga pito o toona rohe, noho rawa mai to ihu o te Waka ki Tongariro. Pie whenua momona a Maketu, e rite ana te tupu o to Kai ki to Hawaiki, na konei hoki i rnatapopore ai *te Pakeha ki to hoko, tae rawa mai ki te ra o tenet whakatupuranga kua riro ke te whenua poroporoaki o nga tupuna, To Okureitanga o te Ihu o Tamatckapua, i to Pakeha. Ka tae tenei kite wa i puta mai ai te Moni tahua ate Arawa i to Kawanatanga, whakaarotia ana e te Poari o nga Moana o te Arawa, i runga ano i to amine a te Iwi, me whakamomori te hoko mai ote Whenua tupu oto Arawa ite Pakeha. Ki te whakaaro o etahi tangata he nui rawa te moni i hokona mai ai a Maketu, kaati kihai tenei i waiho hei take e hopohopo ai te ngakau o te Iwi, engari ko te mea nui i tjrohia atu ko to whenua 0 nga tupuna Ida hoki mai. Kaati kua tutuki to whakaaro ote Iwi, i tenei ra kei te haeretia te whenua c te kararehe, I te tau 1926 ka whakapaua te moni e £3600 hei hoko kau miraka, hei whakatu Whare Miraka, hei whakanoho Mihini Miraka ki taua whare, hoi hoko manua purapura karaihe, whakapai whenua, me era atu taputapu o to mahi ahuwhenua. Tae atu ki tenei tau kei te whiua tonutia he moni ki te Paamu mo ona whakahaere. Kanui te korero whakahe o etahi tangata mo te moumou o nga moni e whakapaua nei ki tenoi whenua, me re ki a etahi kua heke ano to Waka o te Arawa kite korokoro o te Parata i tenei Paamu. I whakaae ake to ngakau ki tenei korero 1 te rongonga i to nui o nga moni kua whakapaua ki tenei whenua. Kaati kua kite nei oku kanohi i te Paamu a te Arawa, kua hold ke to whakaaro ki to whakatauki a te Pakeha, “Whiua he kahawai hoi mounu Ida man mai he Hapuku.” “Throw a sprat to catch a mackerel.” Kia ora ete Arawa. Ka ataahua ta koutou taonga. Te pni o te ora o nga kararehe me to tupu o te kai.

Ko nga kau miraka he grade Jersey. Ko nga Poaka no nga tino momo. E torn nga mea kei te Pig Breeders’ Association e pupuri ana nga whakapapa, kua oti hoki to rehita. Heoi te kupu mo te taha ki nga kau, a he tino kupu nui, ko te tononga a te kai whakahaere o te Wheketere Pata i Te Puke, kei te hiahia ia kia wehea nga Kir'imi o Maketu hei mahinga pata e tukuna ana kite Show o Waikato, atewa e whakataetae ai nga Wheketere katoa o Niu Tireni, mo te Pata paahi Karaihe 0 te Motu. Kanui te whakamihi ote ngakau ki te waimarje ote Arawa 1 ta ratau tangata whakahaere, me tona hoa wahine. Tokorua enci pakeha tiho kaha te aro nui ki ta raua mahi. Ko tetahi mea nui ko to raua pai kite Maori, a, ko te hoa wahine he ahua pad tonu te reo Maori. Ko te utu i hokona ai e te poari tenei paamu, kei runga noatu ite wariu ate kawanatanga mo te whenua. Engari i runga i te aroha o te iwi ki te waahi i u mai ai a Te Arawa i te Heke mai o Hawaiki, me nga pa kua tapu i te whakaingoatanga ki nga tupuna, penei mete Okureitanga oteih uo Tamatekapua, kaore te Poari i wehi ki te tapae i etahi moni i runga noake ite wariu a te pakeha, i te kaha o te hiahia kia hoki mai tenei takiwa rongo nui ki te iwi Maori. Kaati, no taku kitenga i tana paamu, kua mohio ahau kaore e ngaro nga moni ate Poari. Kei te pai rawa te whakamahi ate kai-whakahaere o* te paamu. Ahakoa he kau kuao ana kau miraka, ara he kaawhe tuatahi katoa, i te raumati nci e puta mai ana te £6 i te ra mo nga kiriimi. E4O nga oka kei te tipuria ete kaanga. Ko tetahi wahi kei te wehea mo te “lucerne, ” .ko etahi eka mo te oti, me nga kai e ora ai nga poaka. Kaore ano te paamu nei kia pei, engari kaore pea e roa rawa te wa inaianei ka timata ai te hoki mai o nga moni i whakapaua nei ki tana paamu. I te rongo nui o te Paamu a Te Arawa, kua waiho taua whenua hei matakitaki ma to pakeha, hei whakamiharo hoki ma ratou.