PIHOPATANGA O AOTEAROA.

Toa Takitini, Issue 61, 1 September 1926, Page 452

PIHOPATANGA O AOTEAROA.

PITOPITO KORERO.

I tu te hui o te Pihopatanga o Aotearoa ki Poneke i te Taite to 5 o nga ra o Akuhata. I tae katoa, mai nga mema, e man ake nei o ratou ingoa: — Akarana. Nga Minita Nga Reimana Rev. Canon W. H. Keretene Hemi Te Paa Rev. Kahi Harawira Teri Paraone Rep. Hori Raiti Hori Tane Rev. W. N. Panapa Waiapu. Rev. Pine Tamahori Hon. A. T. Ngata Rev. Peni Hakiwai Hori Tupaea Rev. Fred. A. Bennett Wiremu King! Poneke. Rev. Tomera Tokoaitua Meihana Dnrie Rev. P. Hikairo Leonard Kingi Tahiwi He mea whakamannhiri e nga rangatira maori o Poneke nga mema o te Hinota, ara na ratmi i whakarite nga raruraru o te noho i Poneke. I liui katoa nga mema maori o te Hinota ki te tango i te Hapa a te Ariki i te whare-karakia o Paora i te 10 o nga haora i te at a, Na Peneti rami ko Keretene i whakahaere te karakia. 1 te mntunga iho o te karakia ka hui te Hinota Maori kite whare-kura i Sydney Street. I whakapnaretia te Hui e te Komihari (Peneti) ki to kupn inoi. I whakamaramatia e te Komihari nga putake i karangatia at te Hinota kia hui i tenet wa. A. T. Ngata; 1 whakaatu a A. T. Ngata kei te man tonn tona whakaaro i whakaputa ai i tera tan, ara ma te maori anake ka taea ai te hinengaro o te maori, Mai i Paritu ki Whakatane me Tuhoe, kotahi tonn te reo o te iwi mapri, hoi te maori ano hei Pihopa mo tatou.

Hemi To Pan: Kua huihui matou nga tangata o to Pihopatanga o Akarana, a kua urn ki To Tea Takitini ta niatou inot ini i paahi ai. ara irunga i nga whakamarama a nga Pihopa i to uaua o to whakatakoto i nga kaupapa, kua whakaae matou mo pakeha hei Pihopa tuatalii mo tatou. Noreira ka pupuri tonu matou i ta matou motini i paahi ai.

Hori Tane: Kei to tautoko ahau i nga korero a Homi To Pan, I tera tan i tohe ah an me maori, Inaianei i to moa kua rnarama aliau ki nga uauatanga, kua whakaae ahon ki to tono a nga Pihopa me pakeha.

Wiremu Kingi: Ko te hiahia tuturu o To Arawa me maori to Pihopa. Otira ko te mea nui ki a ratou ko te Pihopatanga kia timatangia. Ki to tohe tonu tatou ki to maori, kei te wehi ahau kei ngaro te taonga nei i o tatou ringaringa. Kite whakaae -tatou me pakeha, kua tu tonu atu to tatou Pihopatanga. Noreira ka pooti ahau ite tuatahi me maori, a kite ki mai nga Pihopa kaore e whakaaetia te maori, katahi ahau ka whakaae me pakeha.

Hori Haiti: Ka pupuri tonu ahau i ta matou inotini i paahi ai i Akarana, kei te whakaae ahau mo pakeha.

Hori Tupaea : Ko te hiahia katoa o to iwi maori, mo maori tonu hei Pihopa. Me hinga whakamua atu tatou. Ki taku titiro kua riro nga mem a o te Pihopatanga o Akarana i nga whakaaro o te Atipihopa, Otira kei te mohio katoa tatou ko te hiahia tuturn o te iwi Maori me maori tonu hoi Pihopa tuatahi mo tatou. Mehemea kaore nga minita maori nei e hiahia ana kite turanga Pihopa kia riro mai i a ratou kaati e Hika ma hoatu ko Apirana Ngata hei Pihopa mo tatou, kua kore hold nga minita i pirangi!

Teri Paraone: I rite katoa to tatou hiahia me maori, engari no nga whakamarama kitea ana he uaua rawa tana turanga mo te maori i te timatanga atu. Ko o tatou Pihopa nga tangata rnarama ki nga uauatanga o era tu main. Noreira kei te whakaae ahau ki ta ratou e tohutohu mai nei me pakeha hei tuatahi. E

wehi ana ahau kei ngaro te taonga nei i a tatou kite tohe tonu tatou kite Pihopa maori.

Hikairo Leonard Kotahi tonu te reo o te iwi maori me maori te Pihopa. Kite kore rawa e whakaaetia mai, hei reira ka whakaae ai kite pakeha. Ko oku iwi katoa e tono ana me maori. Ko te tumanako kia ngawari mai nga Pihopa kite hiahia o te iwi maori nui tonu.

Panapa: Kei te pouri a ngapuhi mo te mahuetanga atu i a matou o te kaupapa maori i puritia tahitia nei e tatou i tera hui a tatou. Otira na ngapuhi tonu te whakatauki nei:—“He ora uno te orna.” Kua puta to kupu a te Atipihopa me nga Pihopa, kite tohe tonu tatou me maori, tera e ngarj non:ho to taonga nei i o kontou ringaringa.

Temuera Tokoait.ua: - Ko te hiahia o to iwi maori katoa me maori tonu hei Pihopa mo tatou. E rua enei nianu, he weka tetahi, he karoro tetalii, no te whenua tetahi, no te moana tetahi,

he pango tetahi, he ma tetahi. Ko te tangi a te weka rereke i te tangi ate karoro. Pena ano to alma ote maori mete pakeha. Ma te maori ano ka taea paitia ai to hinengaro o te maori.

Poni Hakiwai: Kaoro ho painga oto taton tutataki atu ki nga Pihopa i te men kaore ano kia tat o taton whakaaro. Koi to mamma to hiahia o to iwi maori, me maori tonu hoi upoko mo to liah i i roto i to iwi maori. Ki to koro raw a o whakaaetia mo maori hoi roira ano taton whiriwliiri ai mo to ahuatanga o to ])akoha.

Ponoti : Koi te wehi ahau koi mannii atu to taonga noi i a tatou. I ta tatou hni i Rotorua, i tino whakaaro tutnrn o tatou Pihopa me nga Minita pakeha, kua whakaae taton ki to pakeha hoi Pihopa mo taton. Na tana whakaaetanga a tatou i hanga ai te lire, i paahiti ai hold e te Hinota Topu Nui kia whakaturia te Pihopatanga o Aotearoa mo to iwi Maori. Noreira ka tantoko ahan i to mot ini a nga mema o to Pihopatanga o Akarana, ara kia whakaaetia me Pakeha hei Pihopa tuatahi kia whiwhi ai te iwi Maori ki tetahi Pihopatanga motnhako mo tatou. Pai ko atu ki ahan to taton whiwhi i to taton Pihopatanga, ahakoa lie pakeha to npoko i tenei ahnatanga o tatou e noho roo koro nei taton.

A. T. gala; 1 hanga tenei Pihopatanga hoi painga mo to iwi Maori. Ko tatou nga kia-whakapuaki i nga whakaaro me nga hiahia o to iwi Maori. Ki to tohe tonu nga Pihopa noi ki to takahi i to hiahia tutnrn o to iwi Maori, torn e pakaru to Haiti i roto i a Ngati Porou.

King! Tahiwi: Koi to man tonn ahan ki ta taton kaupapa o torn tan, ara me Maori hoi Pihopa. Kaua tatou hoi ngoikore ki tenei take. Me man tonu tatou ki ta tatou tohe. Ehara ito men ma to matauranga pakeha e tino rite ai tenei Pihopatanga, engari ma te matauranga ki to hinogaro mete ahnatanga ote Maori.

Moihana Durie: i toku takiwa katoa kotahi tonu te reo o okn hapu, ara lie tone mo Maori tonn te Pihopa mo to iwi Maori.

Kahi ITarawira: He roa to wa e whiriwhiri ana matou nga tangata oto Pihopatanga o Akarana i tenei take, 1 to marama ki a maton o nga nanatanga o te whakatu mai i to Maori, whakaae ana matou katoa, me pakeha hei upoko mo to tatou Pihopatanga. Kei te kotahi tonu to matou whakaaro, mo pakeha hoi tuatahi, a hei te pakeha reo Maori.

Pine Tamahori: Kei to pai rawa atu ki ahan a tatou korero c whakapntapnta nei i nga whakaaro o term o tona. Engari kaore i te pai ki ahan to alma o te patu a nga Pihopa i te hiahia o te iwi Maori. Kei te pencil ia mete patn i te whoke. Kua patna mai e te Atipihopa nga whakaaro o nga moma o Akarana. Kite takahia e taton to hiahia oto iwi nui tonn, ka pehea a raton whakaaro ki a taton? Pie moni tetahi kaupapa nui o tu ai a tatou math. Ma te ngawari o nga whakaaro ote iwi ka kitea ai he moni hei whangai i nga math, Kite kino te whakaaro ote iwi ka uaua te kitea o te moni,

Ka rnutii nga korero, ka whakatakotoria e A T. Xgata to motini, a na Hori Tupaea i tautoko: Ko to whakaaro o tenet Hut ko to Pihopa tuatahi mo to rtliopatanga o, Aotearoa, hoi to Maori. Ka nienomanatia c Hori Tano, a na Hemi To Paa i tautoko: Ko te whakaarp o tenei Hui ko te Pihopa tuatahi hei te pakeha reo Maori. To pooti tanga mo to nienomana tokowaru i whakaae, tokoiwa i whakakalioro. Katahi ka hold ki to motini. Te pooti tanga ka paahi to motini 9 kite 8. I te riterite rawa o nga pooti kaore i tino tatu nga whakaaro o to Hui. Ko nga motini i mini iho be tuku whakamihi ki nga rangatira Maori o Poneko mo to nui o ta ratou manaaki i nga mem a o to Hinota. I muri iho ko tu a Ngata ka whakaatu i tona whakaaro Ida karangatia he hui ma to Hahi Mihingare Ida tu ki Rotorua. Xa Xgata to motini na Wiremu Kingi i tautoko: Kia karangatia he hui ma te Hahi Mihingare kia tu ki Rotorua a te marama o Maehe 1927 mehemea ka whakaaetia mai e Te Arawa ki reira te tuunga o te Hui. Paahitia ana. No to Paraire te 6 o nga ra o Akuhata i to 10 a.in. ka hui tahi atu nga mema o to Hinota Maori mo nga Pihopa ara to Atipihopa, to Pihopa o Waiapu, to Pihopa o Poneko, to Pihopa o Nelson mete Pihopa o Christchurch. Ho roa te wa e whiriwhiri ana to Hinota Maori mo nga Pihopa I muri iho ka paahitia e to Hui Maori onci motini o man ake noi: 1. Kei te pouri nga mema o te hinota notemea kaore i tino tatu o ration whakaaro me pakeha, me Maori ranei he Pihopa tuatahi mo te Pihopatanga o Aotearoa, a mehemea kua kite iho nga Pihopa kua kore he take e kumea ai tenei hui kia roa, e tono ana tenei Hui kia hikitia te whakatau mo tenei take kite Hinota Topu Nui e takoto mai nei.” 2. “Me whakarite ko te Hon. A. T. Ngata me Rev. F. A. Bennett hei mangai whakatakoto atu i nga take a tenei Hui kite aroaro o te Hinota Topu Nui.” No muri iho ka hui tahi ano nga Pihopa mo nga mema o to Hinota Maori. He roa to wa e whiriwhiri tahi ana i nga kaupapa katoa o to take noi. To mutunga iho ko paahitia te motini c man ake nei.