HE IWI MANGERE RANEI TE MAORI?

Toa Takitini, Issue 52, 1 November 1925, Page 331

HE IWI MANGERE RANEI TE MAORI?

Na T. Wi Repa, M.B. HE TAUHOTJ KE TE MAORI KI TE MAHI. Ko tooku whakaaro tenei. Tena i oti tatau ata tirotiro ita te Maori main, i ana mahi ranei ia ia kaore ano i kitea ete pakeha. Kaore ia i tauhou ki ana mahi. Kaore hoki ia i maugere ki te mahi i ana mahi. Te main whanui ate Maori he Kiri. Ko tana kaupapa tenei hei tiki i te mea e tikina ra e te pakeha ki te moni: ara ite “ mana.” Nga take katoa, nga mahi katoa o te ao Maori e whakaponongatia ana ki tenei kaupapa. Nga mahi tolnmga, nga mahi tohnngakore, hei a whin a anake ite kaha kite Riri. Titiro ki nga whakairo. Kei te pukana, kei te whatero nga arero. He tohu no te Riri. Nga pou o nga pa, he mea whakairo, hei mahunga tangata e pukana ana, e whakatete ana ki te hoa-riri. Nga pa maioro, he mea ata hanga hei whakarurutanga i te hoa-riri. Nga pa tuwatawata, he mea pera ano, hei kohanga e ora ai te iwi i nga tana haere noa. He mahi uaua te waihanga taiaha. mete oro patu-pou-namn. I hanga noa iho te taea o enei mahi heitaonga hoki mo

teriri. Te mahikai, kia ora ai te tangata ki te riri. Te warn kao, te paka ika, hei kai mo nga haerenga ki te riri. Te karowai, te paepaeroa, te mahiti, hei kakahu mo nga toa kia rawe ai te tu ki runga kite tohu. Te whakawhanau tangata, hei tangata riri ma te iwi. Te mahi me te whakairo waka, hei waka tana. Te hi ika, hei kai ma te iwi kia ora ai, kia toa ai kite riri, Te karakia ki nga atua kia tukua mai he toa ki te iwi. He tohunga motuhake hei tohutohu ite iwi ki te wa tika mo te riri. Te hanga whare runanga, hei whare mo te iwi kia kao ai ratau ki roto kite pa, mo nga karanga puta tata ki te riri. Te rangatira, he tangata whakahuihui i te iwi kia kao ai mo nga take riri. Mo enei take katoa, kaore te Maori i mangere. I mohio te Maori ko tona ora, me tona mana i te ao nei, ki te toa ki te riri. I roto i nga tan kotahi mano i mua atu o te taenga mai o te Karakia Karaitiana ki Niu Tireni nei, ko ianei ta te Maori ahuwhenua. Tona toto, kei te ki katoa i te purapura o tenei takatu. “Ka moe te mata hi tuna; ka oho te mata hi tana.” Ahakoa ia mohio kite whakatauki: “He toa tana, he kai na te pain,” i mohio ano ia ma te mataara anake e taea ai te karo tana patu. I te pahatanga o te Riri nui whakaharahara o te ao ki luropi, kaare i arikarika te marangatanga o a tatau tamariki, hei hoia ma te Kingi, i runga i to ratau rongonga i taua purapura toa e koiri ana i roto i o ratau toto. He aha nga mahi e kia nei tatau he mangere? E kia ana te Maori he mangere ki nga mahi o tenei wa. Aua mahi, he hokohoko, he mahi paamu, he kamura, he parakimete, he mahi kaari, he kapene kaipuke, he heremana, he taraiwa kaata, he tiaki hotera, he teera kakahu, he horoi pereti, he kuki, he mahi pata, he manufacturers, he mahi pia, he mahi wehike, he aha ake, he aha ake. He tauhou ra tatau ki enei mahi, Kaore enei mahi ite mahia ki nga marae o te Maori kei nga taone te nuinga e mahia ana. He tauhou ia ki te hokohoko. Kaore ia e mohio ki te whakahaere business, ki te tiaki kaute, ki era atu mahi kaore ano ia i mohio ki te whakaputu moni he mahi. Haramai tonu ana moni haere tonu ake —moni reti, moni mahi. Na te pakeha enei mahi. Eki ana te Maori he mahi taurekareka enei. Ara ke ta te rangatira mahi he riri ko te kakahu hoki o te rangatira he mate. No reira ite wa aio nei, kore riri nei, ko te momo rangatira te tino tangata hauaitu atu o tatau. Ano tona ahua he kakano i tiria ki roto i te oneone titohea. Ko tenei mea ko te whakawhiti kaupapa, kia kotahi rau tau ka kitea ona hua. Te wahanga a te Wiwi i te kaupapa o tona Kingitanga, kotahi rau tau i muri iho, katahi ano kahua mai te kaupapa hou. O enei tau lata nei ko Haina, ko Ruhia, ko Tiamani, kua tukituki i te kaupapa Kingi, a, kei roto tonu ena mana i te mamaeo te wahine e whakawhanau nei i te tangata hou.