TE WHETU-KURA A TANGAROA.

Toa Takitini, Issue 44, 1 March 1925, Page 202

TE WHETU-KURA A TANGAROA.

(Na Mohi Te Atahikoia.)

KUA kite iho i to whakamarama e Hakaraia Pahewa mete whakamiharo iho ki enei korero o nehera kua hurahia ake nei kite ao. Ehara taku i te whakahe, engari he tapiri atu me kore e takoto pai enei korero mo nga whakatupuranga e heke iho nei. Me timata penei ake te korero:—Tokorua etahi tangata no Hawaiki, ina te whakapapa. Tangaroa I

i uiia i u vv iiuivaiungu (1 a ia Te WKetu-kura a Tangaroa e pupuri ana.) Te mahi a Rurua he haere kite hi ika ma raua me a raua tamariki, kaati kaore e man. Ka aroha a Hine ki tona tane katahi ka tikina te matau a tona tungane. Te haeretanga o Rauru kite nioana kaore i rikarika te matenga o te ika. Te hokinga atu kite kainga ka huna eia te matan nei, ka korero parau atu kite wahine kua motu ite ika, kua ngaro tona matan. Ka rongo mai a Whakatari ite korero a tona tuahine, ka ponri, ka haere kite karangaranga i nga ika. Ka haramai te Hapuku, Te Mangoururoa, te Atirere, me era atu taniwha whaimana o te moana ka tonoa atu kia hamama mai nga waha, ki whakaatu mai ranei mehemea kei a ratou te matau nei, ka kiia mai kaore. Ka rapua mai e Tutarakauika e Ruamano ma i te papa o te moana kore rawa i kitea. Katahi ka hokia mai, ko tona taokete i te kainga, pataia tonutia, 44 Kei hea taku matau? Kua motuhia atu ete ika ite moana.” Kua pau iau te moana te rapu, kaati kaore i reira. Ina tonu au e kite atu nei e koowhara mai na i roto i o kuha. Ko te tuohutanga iho tena o Rahuru nohopuku tonu iho. Ka ngaro te taonga nei. No tetahi takiwa rawa i muri noa mai, ka tonoa e Rahuru kia haere raua ko Hine me a raua tamariki kia haere kite hoehoe i te moana, ka whakaae to hakui nei. Nawai i kitea te tuawhenua a na te mea ano ka ngaro, ka whakatahuritia te waka e Rahuru, ka mate nga tamariki. I te mea e kau ana ka whakarongo iho a Rahuru kua taumaha ia, katahi ka karanga atu ki te wahine. 44 E Hine ka u ranei koe ki uta? ” 44 Ka karanga ake te wahine.” 44 Ae..’ Ka mea atu te tane. 44 Ina te matau ato tungane.” Ka meatu te wahine. 44 I a koe tonu ia te hanga a to taokete. Tuku rawa koe kia mate matou ko aku tamariki ka whakahoki mai ai! ” Ka whatoro atu a Hine ka poua ki roto i tona koukou katahi ano ka kau te wahine ra, u tonu atu ki uta. Ko Rahuru ka mate kite moana, me ona tamariki.

I haere noa mai tetahi tangata (kei te ngaro te ingoa) eta-

koto ana te wahine ra i runga kirikiri ka mauria kite kainga, ka moea e ia hei wahine maana. Ka whanau te tamaiti ko Tahu-wai-rangi, ka akona e Hine kite mahi kai moana. Ka taia e ia he 44 Koemi ” ara he torehe. Ka akona hoki kite mahi moumi i runga huapapa. Ka pakeke te tamaiti nei ka haere ki te tuku i tona koemi. E tom nga tukunga man ake he kohatu, i te takinga kotahi, engari lie kanohi o nga kohatu ra e whakana tonu ake ana ki tamaiti ra. Katahi ka hoki te tamaiti ra ka koreero atu ki tona whaea kaore he kai i mate i a ia engari he kohatu anake. E toru ona takinga ake e torn ano nga kohatu i man ake. Ka tangi te hakui ra ka ki atu ki tona tamaiti, 44 Ko o tuakana tonu eena i mate atu kite moana. Tikina mauria mai kite kainga nei. Ka haere te tamaiti ra ka mauria mai nga pohatu, ka takaia ete hakui kite kakahu ka karakiatia ka utaina ki runga i te tuahu, ko te nohoanga tena o aua kohatu hei atua ngau tangata e kiia nei i tenei ra ko Pohatu.

Me whakamarama ake i konei nga mana o enei atua: Kaore e rongo enei mate a Pohatu-te-tahuri me Pohatu-te-take, ma te tikina ra ano i to rimu rehia i te rimu ko-tau ka uta ki runga i te umu e mahia ai te turoro.

Ka rongo a Pohatu Whakarongo mehemea kite pakurukurutia nga pohatu i ata karakiatia kite wahi e paongia ana ete mate. Kaati ake mo teiia wahi.

Ka tupu a Tahu-wai-rangi hei tangata nui, ka whakahautia e tona koka e Hine kia hangaia he waka atahua mo tona lama, ka tapaiana te ingoa ko Hikuvangiika-tere. Ka tae kite ra o Tangaroa-a-mua ka tonoa e te hakui ra tona tama kia haere kite moana. Maanu rawa te waka, katahi ano ka ki atu. 44 E Tahu ina taonga tapu a to matua a Whakatari te matau-rongo nui a Whetu-kura-a-Tangaroa, i hunaia nei e Rahuru, i mate ai matou ko o tuaakana kite moana. Kaati kua u mai nei o tuaakana i a koe ki uta, ina, haere, kia pai to whakahaere i te taonga a to matua hei oranga mou me on uri i muri i koe.” Kaore i roa te maanutanga atu o te waka nei kua hoki mai, ki tonu ite ika. lia ra iia ra pera tonu te mahi, ka haute rongo o te mahi a Tahu-wai-rangi, ka hui mai nga iwi kia kite, mete whakamiharo. I teetahi ra ka lore nga waka nui atu. Ka kai te ika ki ta Tahu, ka kore ki la etahi. E tin ana, e rona ana te ika i te matau a Tahu, te korikori a etahi, ka puhaehae era waka, katahi kaapititia mai era waka ka piri ki to Tahu ka tangohia te taonga ra, ka panga atu a Tahu-ro-te-wai, ka hoe te iwi nei ki o ratou tauranga. Te pueatanga ake o Tahu, ka karakia kia mauria ia ki uta. Ka tae mai tona ariki I kei te ngaro te ingoa) ka u a Tahu ki uta. He roa nga ra e whakatata ana a Tahu kite kainga kei reira nei te iwi na ratou te mahi kino nei, ka tae ki tona ra ka kitea ia c tetahi wahine, ka moea hei tana maana. Tupono te wahine nei he tamahine na te tangata kei ia nei te matau. Ka tono a Tahu kia haere raua ko tona wahine kite hi ika. Kua tae tenei kei nga po korekore. Ka ki atu te wahine. Eta, he korekore ra enei po.”

Kei te pai kaore he mana o ena po kite matau ato papa, tikina. Ka whakaae te wahine katahi ka tikina, ka tae maiKa whakatere atu te hanga ra i to raua waka, ka maanu, tahi ano ka poua iho e Tahu-wai-rangi, ehara ko tona wahine tu tonu iho hei pohatu, ka whakarahia te moana, po, ngaro noa tona waka a Hikurangi-ka-tere i te rehu waitai te kitea e te kanohi tangata. Me hoki atu te korero kia Hine. Ka whanga mai na te hakui nei ki tona tama, katahi, ka rua, ka toru nga po e whanga ana, ka mahara te kuia nei kua mate kei te moana, ka tangi ki tona tamaiti. I tetahi po moe rawa iho ia tokorua nga tangata e kaut°he aria, kotahi e ki ana he ra (heera) ko tetahi e ki ana he tuawhena. Ka rongo ia te reo e karanga ana 44 He ra, ko Hiku-rangi-ka-tere te waka, ko Tahu-wairangi kei runga.” Te ohonga ake ote hakui ra, titiro atu ai kite moana, na ko tona tama e hoki mai ana. Ka koa te hakui nei mete iwi katoa katahi ka tapaetia te wahine ma Tahu. Ka hapu te wahine ra, ka haere a Tahu kite patu manu ma te puku o tona wahine, ka tunutunu ite manu ka hoatu kia kainga. Te whanautanga o tona tamaiti ka tapaia te ingoa ko Tau-tunu Kereru. Mo tenei whakaaro no Taranaki a Hine, me penei atu au 44 Ae pea. Ina taku e marama ana:—

Ka rere ko Tahu-wai-rangi, ko Tau-tunu-Kereru, ko Tu-Tawha-Rangi, ko Nganga-te-hau, ko Ipiupu-te-rangi, ko Whare-patere, ko Te Rahekeua, ko Karimoe, ko Tutataa, ko Takoto, ko Papauma. Kei konei te rerenga iho ki a au. Ka mauria ake eau ko: 1 Hineraumoa, 4 Ta white, 5 Rurea, 6Taiwha, 7 Tamanahuri, 8 Ruatapu, 9 Tuhenga. Ko Tawhiorangi raua ko Te Whetukura-a-Tangaroa etahi onga taonga nunui taonga tapu hoki i riro mai i runga i a Takitimu, te waka tapu o tat on tipuna. Koianei ra e taku hoa e Hakaraia Pahewa taku i mohio ai hei tapiri atu ki au i tuku mai nei ki ta tatou pepa pai ara ki Te Toa Tahitini.