2.—NGA MONI WHAKAHAERE I NGA MAHI O TE TOMINIONA.

Toa Takitini, Issue 28, 1 November 1923, Page 12

2.—NGA MONI WHAKAHAERE I NGA MAHI O TE TOMINIONA.

KUA whakamaramatia i raro i tera whakaupoko mo te Ture, ko te Kawanatanga te kai-whakahaere, te kaiwhakatutuki o nga ture e hangaia ana ete Paremata. Ki te tirohia nga pukapuka ture, e hangaia ana e te Paremata i ia tau, i ia tau, ka*kitea ko te nuinga o nga ture e pa ana ki nga moni hei whakahaere i nga mahi o te Tominiona; e whakatakoto ana i nga huarahi e hua mai ai he moni, e whakatu ana i nga tikanga hei whakapaunga mo aua moni. Ko nga totohe nunui hoki i roto i te Paremata, ko te rohe i waenganui i tetahi ropu, i tetahi ropu o nga Mema o te Paremata, kai aua tikanga e pa ana ki nga moni. Ko nga wahanga nunui enei o nga take i whakapaua ai e te Kawanatanga nga moni:— 1. Hei utu i te Kawana, hei tiaki hoki i nga tikanga mo te Kawana, mo nga whare noho o te Kawana. 2. Hei utu i nga Tiati o te Hupirimi Kooti, i o ratau haere erenga hoki. 3. Hei utu i nga Mema o te Paremata, i nga apiha o nga Whare e rua o te Paremata, i o ratau na raruraru katoa. 4. Hei utu i nga itarete o nga moni e namaia ana e te Kawanatanga i enei motu, i tawahi ranei. 5. Hei utu i nga moni penihana kaumatua, penihana pouaru, penihana whawhai ranei. 6. Hei utu i nga Apiha o nga Tari Maha a te Kawanatanga, i o ratau haereerenga, i a ratau pukapuka, i o ratau whare noho, i o ratau penihana. 7. Hei whakahaere i nga mahi nunui o te Tominiona, hei hanga rerewe, hei hanga i nga rcri, i nga piriti, i nga waea,

i nga poutapeta, i nga whare kura, i nga tari, i te hiko me ona tikanga katoa, i nga raiti whakamarama o te takutai moana: hei whakaea ra i nga tini porearea a te iwi nui, e tono nei kite Kawanatanga i te ra, i te wiki, i te tau, kia homai he moni mo tenei mahi, mo tera mahi. 8. Hei whakaaro hoki ki nga tikanga tiaki i tenei wahi o te Emepaea, kei eketia mai e te rau o te patu a era atu iwi. Koia i pootitia ai e te Paremata te moni £IOO.OOO i tenei tau hei whakaaro atu ma Nui Tireni kite putahi mo nga manuao, ka hangaia nei e te Kawanatanga o Ingarangi ki Hingapoa. Na, he moni nui whakaharahara e pau ana i te tau kotahi i enei take, a e kore rawa e taea te whakahapa tetahi. Ina nga moni nunui mo tenei tau;— £

Tera atu etahi o nga Tari a te Kawanatanga, ko tona kaute topu e toru-tekau-ma-iwa. Ko nga moni i pootitia e te Paremata hei whakahaere i nga Tari Kawanatanga i tenei tan, tae atu kite 31 o nga ra o Maehe, 1924, £15,431,206. Kei waho atu i tena nga itarete o te nama nui o te Tominiona, nuku atu i te warn miriona pauna. Kei waho atu ano te moni i pootitia mo nga rori, mahi rerewe hou, hanga poutapeta, whare kura, mahi hiko me era atu take pera. Ko te moni i pootitia e te Paremata mo ena mahi e £6,021,313. Otira ko te nuinga o tena moni he mea nama mai na te Kawanatanga i tawahi. Na, ko te mahi nui a nga Minita tae mai hoki kite Paremata, he whiriwhiri i roto i nga take maha e hiahiatia ana e te iwi kia mahia, ko ehea e mahi i te tuatahi. Ka waiho ena mea hei tautohe ma nga mema o ia rohe, o ia rohe e mina mai nei kia whakapaua etahi moni a te Iwi Nui ki tona takiwa. Kei te ngaro te iwi Maori ki roto ki enei take maha ate Kawanatanga. E tono nei hoki tatau kia hangaia he whare kura mo a tatau tamariki; e haere nei tatau i runga i nga rerewe; e tukutuku nei tatau i a tatau reta, i a tatau waea; e tiakina nei tatau e nga pirihimana, e nga manuao, e nga hoia; e hanga tikanga nei te Tari o te Ora mo tatau; e ahu nei tatau kite Kawanatanga mo ia take, mo ia take a tatau. Kaore ra ena mahi e taea kite kore he moni e whanau mai i ia tau.

i ia tau. Ko nga mea o tatau kei te mahi ahuwhenua kei te marama; ko tana mahi nui, he whiriwhiri i runga i te kaha o nga moni e whakaarohia ana e hua mai o te paamu i tena tau, ko ehea o nga take e hiahiatia ana e taea te whakatutuki. He pera hoki te Kawanatanga, he rite kite tangata mahi paamu, engari ko tana paamu ko Nui Tireni katoa. Ko tetahi taha tena o te kauwhau mo te moni, ko nga huarahi hei whakapaunga. Ko tetahi taha tatau e whakataki i naianei, ko nga huarahi, e hua mai ai he moni hei whakatutuki i enei take. Mo te pepa o Tihema ka perehi ai te wahanga: 2 (b) 44 Nga Huarahi i Whai Moni ai te Kawanatanga.” Kaore he ruuma i tenei pepa. — Etita .)

Nga Rerewe . . 6,050,221 Te Tari Poutapeta, Waea . . . . 2,237,731 Nga Kura . . 2,640,738 Te Tari o te Ora 269,967 Nga Whare Porangi 295,606 Nga Manuao 339,397 Nga Hoia 376,354 Nga Pirihimana 402,406