TE RIPOATA A TE POARI WHAKAHAERE I NGA MUTE

Toa Takitini, Issue 27, 1 October 1923, Page 11

TE RIPOATA A TE POARI WHAKAHAERE I NGA MUTE

(REPORT OF THE MEAT BOARD. KEI te rongo tatau i te “ Meat Pool,” i whakaritea ai e te Paremata i te tau ka taha nei, i whakaturia ai tetahi Poari hei whakahaere i nga miiti, hipi, reme, kau, <■ whakamataotia ana, e tukuna ana ki nga makete o tawahi hokohoko ai. No te takeretanga o nga utu mo te kararehe ka whakaarohia e te Paremata, kia tukua te mana whakahaere i enei taonga o Nui Tireni ki raro i tetahi ropu kotahi, na nga tangata whakatupu kararehe i pooti. Kua tae mai kite Paremata te ripoata tnatahi a tana Poari, a e tika ana kia tangohia mai, hei taonga mo ta tatau pepa, etahi wahi o tana ripoata. No te 11 o nga ra o Maehe, 1922, ka whakaritea e te Kawanatanga, he takoha hei utunga ma nga miiti katoa, e tukuna ana ki tawahi ara, kotahi kapa i te tinana hipi, reme ranei, he hawhe kapa mo te koata kau. Ko te moni i puta kite Poari i runga i tenei taake, tae noa mai kite 30 o nga ra o Hune o tenei tau e £42,542. I te tau 1921-22 ko nga tinana hipi i tukuna ki tawahi e 2,952,276: ko nga tinana reme e 4,714,018: a ko nga koata kau e 308,363. I whakapaua o tenei moni £18,167/18/9 ki nga raruraru o te Poari. hei utu i nga mema me nga haereerenga o nga mema,

hei utu i nga kai-mahi a tc Poari i Nui Tireni nei i tawahi hoki, hei utu i nga moni reti o nga tari, i era atu raruraru ranei ote Poari. Tena he aha nga hua, nga painga ranei i puta kite hunga whakatipu kararehe, kia kiia ai hoki kua ea te moni i kohia ai ma tenei Poari? 1. Ko tetahi mate nui hoki he huhua rawa no nga maaka, ara, o nga parani o nga miiti, ka huhua hoki nga pukapuka hei pupuri haere i nga maramatanga mo te wehenga hipi, reme ranei, a tena tangata a tena tangata. Ka tae atu kite waapu i Ranana, ka whakaputua ki reira, ka tahuri kite wehewehe. I te huhua rawa o nga parani, i te huhua hoki o nga pukapuka hei tirohanga, ka okeokea nga tinana o nga miiti nei, a kino iho etahi. A ina tae atu ki nga whare makete ka pera ano. Koia i whakaarohia ai e te Poari, a whaituretia ana, kia kaua e heke iho i te 300 tinana hipi, reme ranei ki roto i te wehenga kotahi e haere i raro i te maaka kotahi i runga tima ki tawahi. ]\a tenei tikanga ka poto te wa e takoto ana nga putu miiti i runga i nga waapu i tawahi, ka hohoro te whakawatea i nga tima, ka mama hoki te tieki i nga pukapuka, me nga tikanga o te maketetanga. Ko tona hua, ka taea te whakangawari iho nga utu mo ena aronga mahi. 2. Ko tetahi mate he kore i tauriterite no nga tikanga a nga Whare Whakamatao Miiti kite karaihe i nga tinana kararehe e patua ana. He rereke ta tetahi Kamupene, he rereke ta tetahi. Na reira kite whakaaro tetahi Kamupene kite hoko i nga miiti o tetahi takiwa me tae ra ano he tangata mana kite titiro. Na reira ka hangaia he tikanga e te Poari kia kotahi tonu he tohu mo tena karaihe, mo tena karaihe miiti, ara, ko te karaihe tuatahi ki Nepia nei pea, he pera ano hoki ki Turanga, ki Akarana ranei, ki Poneke ranei. Ki te hokona ana tetahi 100,000 tinana reme ki tetahi Kamupene o tawahi, kaore he mahi titiro ma ratau, i te mea kua whakakotahitia e te ture te mana ote karaihetanga mo Nui Tireni katoa. He pera hoki te tikanga o te pata, ka eke te maaka a te Kawanatanga ki runga, ka kiia he karaihe tuatahi, kua tutuki tena taha, kaore he tirotiro. Na, ka honea mai ena raruraru hei whakaiti noa ite utii o te pata, o te miiti ranei. Mo konei hoki i puta ai te kupu a tetahi tangata nui mai o Ahitereria. I haerea eiate ao katoa, a kei tona hokinga mai ki tona whenua ka whaikupu ia kite Kawanatanga o reira: 44 Me ahu ki Nui Tireni, kei reira nga tikanga, me nga kaupapa mo te karaihetanga i tenei hanga i te miiti, i karaihetia i runga ite ahua o te miiti (quality), i te taimaha, i era atu tikanga: kei runga ake te pai i nga tikanga o era atu whenua katoa ote ao e tuku miiti ana ki nga makete o te ao.” 3. He tangata i whakaritea e te Poari hei tiaki i te utanga atu 0 nga miiti ki nga tima i Nui Tireni nei, a, he tangata ano tana 1 whakarite ai hei tiaki i te uunga atu ki nga waapu i tawahi Na kona i tupato ai nga tangata o nga wapu, o nga tima hokk ka kore e whiuwhiu noatia nga miiti, ka tae pai ki nga makete.

4. Na te kaha ote Poari kite whakariterite ki nga Kamupene o nga tima ka whakahekea iho te pereti o nga tima, a, e rite ana ki te £570,000 i ora mai i lena whakahaere. 5. .Na runga hoki i te whakahaere a te Poari ka whakangawaritia iho nga utu o Ranana mo te tuunga o nga miiti i roto i nga whare-whakamatao i reira, mo te mahinga i nga miiti i runga i nga waapu. 6. Kua whakahekea iho hoki e nga Kamupene Whare Whakamatao Miiti o Nui Tireni nei a ratau na utu mo te patunga me te whakamataotanga i nga miiti. Ter a atu etahi painga o te whakahaere a te Poari, ki te whakaheke iho ite inihua, ki te panui iia wiki iia wiki i nga utu o tawahi, o Nui Tireni nei hoki, mo nga miiti whakamatao, ki te whakatikatika ite ahua ote tuku miiti ki tawahi kei nui rawa i tetahi wa ka puia te makete, kei iti rawa hoki i tetahi wa, engari kia whai tata tonu i muri i nga hiahia o nga manomano o te iwi pakeha e noho mai nei i tawahi. E maramatia ai te nui o te mana o te Poari nei, e rite ana nga miiti o Nui Tireni i tukua atu ai ki Ingarangi i te tau ka taha nei kite 53 o roto oia 100 tinana hipi, reme ranei, i tukua atu ki Ingarangi e era atu iwi o te ao: a he whenua iti noa ia a Nui Tireni!