ME PEHEA A AORANGI.

Toa Takitini, Issue 21, 1 April 1923, Page 6

ME PEHEA A AORANGI.

Na Wiri Perenetihi (W. Prentice). HE kupu tomtom enei ki nga Maori katoa e whakatu kereeme ana mo te Poraka o Aorangi. Hei te 10 o nga ra o Aperira e tu mai nei ka tu te Kooti Whenua Maori ki Waipawa kite uiui ko wai ma nga tangata e tika ana kia urn ki tana whenua me te rahi hoki o nga paanga iia tangata. Na, e te iwi, e nga hapu, kei te mohio katoa koutou ki nga tikanga o nga tipuna mo nga whenua. I a ratou e ora ana i nohoia i mahia hoki e ratou nga whenua, no te matenga ka tukua iho aua whenua ki o ratou tamariki hei oranga hei mahiuga ma ratou a ko tona tikanga me taka iho aua whenua ki o ratou tamariki i muri atu i a ratou. I nanahi nei no o koutou matua nga whenua, taka mai ana kia koutou, engari i tenei ra kua hokona katoatia e koutou te nuinga o nga whenua, a ka pewhea a koutou tamariki apopo. He take tino nui tenei hei whirwhiri ma koutou, he take nui hoki mo te taha ki a koutou tamariki. Kua tae mai e Pakeha kua noho tuturu ki Niu Tireni inaianei. He aha te mahi a te Pakeha mo ana tamariki, tena tirohia. He hanga whare kura, ko tona tikanga me haere ona tamariki kite kura mo nga tau maha noa atu. Kanui ona moni e whakapaua ana ki nga mahi o te matauranga. I te mutunga iho o te kura ka tukuna ana tamariki ki te ako i nga mahi a ringaringa me era mahi huhua a te pakeha a ko etahi ka tukuna ki nga kura nunui kite kimi ite hohonutanga ote matauranga. He aha te take o enei mea katoa? Kia mohio ai nga tamaraki kite mahi oranga mo ratou. Tirohia nga nupepa nui ate Pakeha e tangia ana i nga ra katoa. Kei roto i aua nupepa he akiaki i nga tamariki kia kaha te kimi i te matauranga kia kakama ai ratou ki nga mahi katoa. Ko etahi pakeha whakaaro nui e hoatu ana he painga, he pioni ranei he whenua ranei hei oranga mo nga kareti me era atu kura nunui hei awhina i nga mahi matauranga mo nga tamariki. Na e te iwi me ata whakaaro e koutou enei mea. Kaore ano koutou i mahi oranga ki runga ki tenei whenua o Aorangi, kaore ano kia puta mai he painga mo koutou i roto,. ki te ngaro atu kaore koutou e mohio kite ngaronga, ahe aha i whatorotia ai. He aha te he o te tuku atu i tenei whenu hei awhina i nga mahi matauranga mo a koutou tamariki. He mea tenei e tino hiahiatia ana i tenei ra i te mea kua pan te nuinga o nga oranga a nga tamariki i nga matua te kai. a kaore e mohiotia e kitea atu ranei nga hua. Titiro ki Te Arawa i tuku ra i nga moni o nga moana hei painga mo nga tamariki mo nga mahi ote matauranga. He aroha tino nui tenei hei tauira ma koutou. E Ngatikahungunu he iwi rangatira koutou, kaore e hoki iho ta koutou aroha i ta te Arawa mo ana tamariki, na reira te inoi nei kia koutou hoatu a Aorangi hei oranga mo nga mahi o te matauranga. Kaua ra hei tukua mai he kupu i tenei ao he iwi whakaaro kore he iwi koutou i kai i nga oranga o.

iifja tamariki. I kitea ano te aroha o etahi o koutou tipuna i hoatu ra i te whenua mo te Kura i Te Ante Kareti. Ko nga oranga o taua whenua e riro ana hei awhina i nga Kura o Te Aute me Hukarere, engari he iti aua oranga mo nga mahi e hiahiatia i end ra. Na o koutou matua ke tenei aroha. a tena he aha ta koutou. I P«ta mai ano te aitua kite Kura iTe Aute ite weranga ite ahi, a i te kore moni kaore ano kia tu he wharekura, he wharekura nui e rite ana mo nga mahi whakaako o enei ra. Ko nga mahi e akona ana ki reira inaianei ko nga mahi ahuwhenua, ko nga mahi a ringaringa me nga mahi o te matauranga. Ara ano etahi atu kura kei Haake Pei nei kei te whakaako i a koutou tamariki a e tika ana kia awhinatia ano era kura. Na me ata titiro e koutou te alma a o koutou taitamariki i enei ra o Haake Pei nei. Kaore o ratou paamu e ahei taua te ki he toa ratou ki taua mahi, kaore he takuta Maori. Kaore he roia, kaore he kai whakaako, kaore he Rangatira Kamura, kaore he tohunga mahi mapi mo te hanga whare. Ka haere ka titiro ki roto ki nga whare nunui mo nga mahi maitai nga mahi tima, ki roto ki nga Poutapeta. ki roto ki nga whare kamura, ki roto ki nga whare motoka, me era atu whare mahi katoa a te pakeha, ka kitea ranei a koutou tamariki e mahi ana i reira— he aha te take? He kuare no ratou, kaore i whakawhiwhia e nga matua, ki nga matauranga mo enei tu mahi. A kei te aha aua tamariki? Kei nga mahi katikati hipi, kei nga mahi teihana, kei nga mahi waapu, kei te whai haere i nga mahi kawanatanga mo te iwi kore mahi kua uru ki roto ki nga ropu kore mahi—kaore e mohio ki nga mahi a nga mahunga nunui. Kei te penei tonu te haere apopo kua harihari haere i o ratou paraikete i te rori. E oho e te iwi kaua e tukua a koutou tamariki hei taurekareka, kaua e waiho ratou hei tapatapahi rakau hei utuutu wai. Ka taea e koutou inaianei ki te hoatu mo nga tamariki etahi o nga kongakonga o ta ratou rohi. He iti te whenua apopo mo a koutou tamariki me a koutou mokopuna. a ko te oranga mo ratou kei ta koutou kaha kite hoatu ite matauranga mo nga mahi roro me nga mahi a ringaringa. Ka kite koutou inaianei ko te ora mo te Maori ko tona whiwhi te matauranga, me ako ki nga mahi katoa kia ahei ratou te tu kite taha o te pakeha i ona turanga mahi katoa. Na kia taea ai enei mea awhinatia a koutou tamariki, whakamutua enei whakawa mo Aorangi, ka hoatu i taua whenua mo nga mahi o te mataurauga. A ko koutou ano hoki e te iwi e kakari mai nei mo Puketitiri, potaetia kia koutou nga korero o runga nei. He huarahi kai moni nga whakawa. Tena, kia kite te iwi katoa ita koutou aroha nui hoatu ano a Puketitiri ma nga mahi o te matauranga kia takiruatia i nga whenua mo aua Mahi Nunui.

=- ' Kite Etita o Te Toa Takitini. ; TENA KOE ME TO KOMITI. AHAKOA, kua roa Te Toa Takitini ehora haere ana i ana taonga nui whakaharahara hei painga mo te iwi Maori. , , ; otira kei te pehea te iwi Maori, awhea ano he awhina kalia, e ora ai te pepa, ina hoki kaore ano i nui ake i te 700 nga kai tango a taihoa ake nei pea ka ngahoro atu ki raro etahi o taua 700. Tena kei whea te 52,751? Kia pehea rawa he karanga ma Te Toa Takitini e ara ai te whakaaro o te tangata. Ki taku whakaaro mehemea e tae ana kite kotahi mano nga kai tango i runga ano i taua 6/6 mo te tau ka ora tonu nga mahi o te pepa. He mahi tika tenei ma nga rangatira me nga tangata whai whakaaro, te kohi haere i roto i o ratou hapu i nga ingoa, me nga moni utu tau m ote pepa. Tena tu mai ki runga, haeretia e Wanganui, i ou iwi, i ou hapu, mahia tenei take pai. Notemea e marama tonu ana tatou, ma te rahi o te moni e taea ai nga mahi nui o te pepa. Heoi ra irunga i te ahua ngoikore, ka whakaaro toku ngakau me neke kite 10/te moni utu tau mo te pepa. A me kohi mai kia nui nga rongo korero o nga iwi o te ao, a me whakauru etahi korero paki purakau a te pakeha hei kinaki, e reka ai ki nga Wairua hiamoe. Kanui pea enei korero, na te ngakau Manukanuka kei mate te pepa, pera i nga tini pepa kua ngaro kite po i tuku atu ai an i enei kupu. He tino taonga ta tatou pepa, hei kawe mai i nga taonga nui, hei whangai i te hinengaro o te tangata, e marama ai te hikoi o nga mahi, ma nga whakahaere e ora ai te iwi Maori. Titiro hoki ki o tatou tino tangata e whangai mai nei i Te Toa Takitini ki nga korero nunui, me nga tohu tohu pai, e ora ai tatou, ara a Dr. Te Rangihiroa me ona hoa maha e tuhi korero nei ki te pepa. Heoi tena. Ko te Tahua e whakahaere atu nei au, mo nga tamariki kura, e mau na taku panui i te Nama 16 o Te Toa Takitini, hei awhina ia ratou e tae atu ai ki nga kareti nunui, i whakawhaititia e au kite takiwa o Waiapu, kia takoto he kaupapa marama e timata ai taua take, ma nga takiwa i waho atu a titiro mai, ka tango atu i te tauira kua kitea hei whakahaere ki era atu takiwa. Kaore he he ina kitea he tikanga e taea ai nga take e rua, ka riro ma te Hui hei whiriwhiri i te kaupapa, e titiro nga taha e rua, e whakatau hoki ki ta ratou i kite ai. Ehoa ma e nga kai awhina o te pepa, kia ora, kia kaha, ma: te aroha noa o te Atua tatou e awhina. NA PARATENE NGATA.