Te Taake Whenua Maori

Toa Takitini, Issue 13, 1 August 1922, Page 15

Te Taake Whenua Maori

(Na A. T. Ngata, M.P.)

Ko te kaupapa petihana tenei i hangaia mo tenei take, i whakatakotona e te ope o te Tai-Rawhiti kite aroaro o te Hui o te Tiriti i tu ki Waitangi ite 30 o nga ra o Maehe 1922. Koia tenei; — Kite Honore te Pika me nga Mema ote Whare o Raro ote Paremata e noho huihui ana i Poneke. Ko te Pitihana a matou, he tangata Maori no Nui Tireni. E WHAKAATU ANA:— 1. He mate taimaha kua pa ki o matou whenua kua tukua nei ki te riihi, he mate i takea mai ite Ture Moni (The Finance Act), 1917. 2. Ko taua mate kei te taake i whaka'pangia ki o matou whenua riihi e taua ture, he taake arawhata (graduated land tax) mo nga tikanga o te pakanga nui kua taha nei. 3. I whakamaramatia e nga Minita o te Kawanatanga i roto i te Paremata kaore i whakarereketia nga tikanga o te taake mo nga whenua Maori. Na ka whakamaoritia e matou taua kupu a nga Minita e penei ana, kei te takoto tonu te tnre i te ture tawhito, e mea ra kia l/2d. i te £l o te warm o te whenua te taake hei utunga ma nga whenua Maori e riihi ana, a kaore e pa te taake arawhata (ara graduated land tax) ki nga whenua Maori. Ki ta matau titiro he pera ano hoki te whakaaro o aua Minita, a o Matau Mema Maori hoki. 4. Otira no nga tau i muri mai nei, no te wa i whakapangia aie Komihana o ngaTaake nga tikanga o taua ture o te tau 1917 ki nga Whenua Maori, ka kitea kua whakarereketia te ture a kua pa he mate nui ki o matau whenua e riihi ana. 5. Ko etahi o matau whenua e utu ana i te 75 per cent o te moni reti-a-tau mo tenei taake a ka toe e 25 per cent ma te hunga nona te whenua, ara 15 /- o te £l i riro atu i te Kawanatanga. A mehemea ka piki atu ano nga wariu whenua ka riro katoa atu i te taake te moni reti. Kaore rawa ma te hunga nona te whenua.

6. Ki ta matau whakaaro kaore rawa i uru mai ki roto kite mahara ote Kawanatanga tera e penei te pa o tc ture ki nga Weenua Maori. Otira kei nga Poari Whenua Maori, kei nga Kai-tiaki Whenua Maori, kei te Komihaha o nga Taake e tino marama ana te tika o ta matau whakaatu. 7. Koia matau ka inoi kia uiuia e to koutou Whare Honore te take a kia whakatikatikaina taua ture, ara — (a) Kia hangaia ranei he rohe i waenganui i te wahi o te moni reti-a-tau e riro ma te Kawanatanga mo te taake, mete wahi e mau ki te hunga nona te whenua, ara kia kaua e nuku atu i te Y\ mo te taake kia toe ai e 24 Me penei ranei, ara (b) Me kite moni reti-a-tau he hua (income) no te whenua, a me tango i runga i te tikanga in-come-tax. Ma to Koutou Whare Honore ranei e • homai tetahi atu rongoa mo tenei mate. A KA INOI TONU O KOUTOU KAI-PIT IHANA. Kei te hainatia nga kape ote petihana nei e nga rohe o te Tai Rawhiti. No te Para ire te 14 o nga ra o Hurac 1922 ka haria e au te ope o Ngati Awa a Tunoa Roihana raua ko Xiaki Rewiri ki te aroaro ote Minita Maori (Hon. J. G. Coates) kite kawe atu ite kupu a Ngati Awa kia whakangawaritia taua mate. Ko te whakautu a te Minita e pai ana, e marama ana le mate, a ki tana whakaaro tera e taea te whakamama. No muri nei ka korero mai te Minita Maori ki au, ; kua tukuna eia taua take ki te huihuinga o nga Minita, a kua whakahaua e taua huihuinga kia kimihia mai e te Komihana mo nga Taake, tetahi whakatikatika mo te ture o te tau 1917.