TE TIRITI O WAITANGI

Toa Takitini, Issue 13, 1 August 1922, Page 13

TE TIRITI O WAITANGI

Nga Wahi Tatipattip^tix

(Na A. T. NGAXA, M.A., LL.B.)

I roto i nga whakamarama mo te upoko tuarua o te • Tiriti i whaikupu an, kotahi te wahi o tana upoko kaore ano i marama, ara. ko te kupa mo nga taunga ika, a me apiti atu te ahua o nga moana wai maori, o nga parumoana, o nga tahuna pi pi, o nga toka tio. Ko te take i wehea ai e au he rarangi korero mo enei take takitahi, he raruraru, ara, he taupatupatu i waenganui i te upoko tuarua i te upoko tuatoru o te Tiriti. Ko te upoko tuarua eki ana, ka whakapumautia kite iwi Maori o ratau take, to ratau rangatiratanga ki o ratau whenua, ki a ratau ngahere, ki a ratau taunga ika. Kaore he raruraru mo te taha ki nga whenua, ki nga ngahere.. Engari ko te wahi e tarewa ana ko nga roto kei waenganni i nga whenua, ko nga parumoana, ara, ko nga whenua e pa ana ki nga moana, e ngaromia ana ete tai pari. Kite Maori he whenua enei nona, ua reira ia ka whakaaro kua whakapumautia ona take ki era mea e te upoko tuarua ote Tiriti. Otira kua whakamaramatia e au i runga ake ra, na te upoko tuatoru o te Tiriti i homai ki Nui Tireni nei nga lure o Ingarangi e ti ka ana kia pa ki Nui Tireni i te wa i hainatia ai te Tiriti “ kia rite tahi ki ana mea ki nga tangata o Ingarangi.” A ko te ture o Ingarangi e ki ana no te Karauna te moana, timata i te mutunga o te pari a te tai, ka rere ki waho e torn macro. Ko nga paru moana, ko nga tahuna pipi, ko nga toka tio, ko nga taunga ika kei raro atu a kei waho atu ite mutunga ote tai pari. Ko te taupatupatu tena i waiho kore marama ai ena take. Kaore ano te reo o te Pareinata kia korero mar ma roto i tetahi ture, kei a tatau kei te iwi Maori ano te man a o enei o nga taonga a o tatau tipuna. Ko te keehi a Te Arawa mo ona moana wai-maori kei te aroaro tonu o nga Kooti, e tutuki ranei ki reira, tera ranei e whakaotia rawahotia i waenganui i a ratau mete Kawanatanga. Kaore e maha he korero mo tera i konei Engari kua puta te whakatau ate Hupirimi Kooti e ahei ana a Te Arawa ki te whakahaere kereeme ma rat m i te aroaro o te Kooti Whenua--Maori.