NGA MORIORI

Toa Takitini, Issue 9, 1 April 1922, Page 1

NGA MORIORI

KO Whare-kauri te kainga i noho whakamutunga ai te Moriori. E rua ano nga Moriori tuturu kei te ora inaianei, he kuia me tona iramutu. Ko te reo kua oti te tuhituhi e te pakeha Id roto ki nga pukapuka. Kaati te matenga atu o nga kaumatua Moriori, ka ngaro tahi atu ratou me te reo. Kaati ko nga pukapuka kua kopania, hiiri rawa. E rua o ratou waka ingoa nui: ko Rangihoua tetahi ko Rangimata tetahi. Ko Rangihoua te waka tuatahi o nga Moriori i u mai ai ki Whare-kauri nei. He pakanga te take i horo mai ai. Ko Rangimata te waka nana i whai mai. I pakanga nga tangata o nga waka nei ki a ratou, he maha nga pakanga a nga Moriori. Otira i mua atu o te taenga mai o nga Maori o Taranaki ki Wharekauri nei, ka pakanga nga Moriori tetahi hapu ki tetahi hapu. Ko te pakanga nui tenei a nga Moriori. Otira i waenganui tonu o te pakanga ka houngia te rongo e Nunuku he rangatira no runga i a Rangimata. Ka kiia eia me whakarnutu te patu tangata, me whakakotahi nga hapu e rua hei whak-'tupu ite tangata, Ka man te rongo ka kotahi nga hapu e rua. Ka tupu te tangata ka ki a runga katoa o Wharekauri nei ite tangata. E tika ana pea tenei ki, iki nga wahi katoa o Wharekauri nei i te tangata, ina hoki, kite pirangitia tetahi tangata i tetahi pito o te moutere, ka karangatia atu kite tangata oko atu, ama tera ki to ko atu, aka tae te kupu kite tangata mona te kupu. Ahakoa i whea wahi ote moutere, etia naano te tere ote tae ote kupu na te Tarepono i kawe. Kaati kia tae pea kite rima-tekau mano tangata hei whakaki i Wharekauri nei katahi ka taea te kupu karanga kite tangata o ko atu a ma tera ki to ko atu a ka tae ai te kupu. Kahore i arikarika te hokinga mai i te rima-tekau mano kite rua ano morehu e noho atu nei. No te taenga mai o nga Maori ka patua etahi, ka mokaingia etahi, ka murua nga whenua, ka akina kia korero i te reo Maori.

Kaati na te Kawanatanga i te tau 1871 ka whakahaua mai a Tiati Rokena kia haere mai ki Wharekauri kia kootingia nga whenua, a kia whakahokia etahi o nga whenua ki nga Moriori hei kainga mo ratou. E rua rau pea nga Moriori i taua wa i toe mai i te patunga a nga Maori aka tae mai te pakeha mete ture. Otira te taenga mai o te ture kore rawa te Moriori i tipu ano, a e kore e tipu i te mea kua riro tona mana i te Maori. Na Te Hau Mataira.