Untitled

Te Ao Hou, November 1957, Page 15

me piri ranei tatou ki to tatou Maoritanga. Ki taku nei whakaaro me piri ra tatou ki etahi. Ko te mea tuatahi ko te reo Maori. I mua o te taenga mai o te pakeha ko te reo Maori he reo tino reka, he reo e ki ana i nga whakaaro me nga korero o aua ra. E paitia ana hoki te reo Maori i te mea he reo whakamiharo…he reo e ki ana i nga tu ahua katoa e pa nei ki te ritenga o te korero. Otira kaore anake te reo nei i te reo whakamiharo ki te whakaaro o te ngakau, engari he reo whakamiharo ki te whakarongo o te taringa. Ma tenei reo anake ka puta marama mai nga whakaaro, nga hiahia, me nga tumanako o nga Pakeke kua rupeke atu ki te po. Ki taku nei whakaaro ko te tino hiahia o aua tangata kua mate atu nei, kia mau tonu to ratou reo hei reo mo o ratou uri, ake tonu atu. A e whakaaro ana

au kia puritia tonutia enei taura ki o tatou matua kua heke atu nei. Ko te pakeha e korero ana ia tona reo ano, he mea heke iho mai i ona tupuna. Tatou ra, me wareware ranei te reo heke iho mai i o tatou tupuna? Tuarua ko te whare Tapere. Huihui ai nga tamariki ki roto i nga whare Tapere i nga ra o mua i nga po. A ratou mahi he haka, he waiata, he poi me te aha. I nga ra o mua i te mea e hoea ana nga waka, ko te mea nui kia rite te hoe a nga tangata. Na i nga haka nei e tika ana kia rite te mahi a te ringaringa, a te reo, a te takahanga o nga waewae. Koia na te ahua e whakakoa nei i te ngakau o te Maori. Ka whakarerea tena kua kore to tatou Maoritanga. Tera ano tetahi ahua o enei tu mahi. Ka hui mai te pakeha ki nga hui ka nui tona miharo ki te pai o enei mahi. Kei te mohio hoki ia ehara i te mea nana tatou i ako mai engari na tatou ano. Ma tena e tupu ai to totou mana i te tirohanga a te pakeha. A ka waiho enei mahi nei hei tapiritanga ma tatou ki nga mahi ngahau tahi a nga iwi e rua o tenei motu. Tuatoru ko nga Marae me nga wharepuni. Ko te mea nui ki te Maori ko te mahi tahi a ko te whakaahoa tahi ki nga tangata. Kaore hoki ia i te noho mokemoke ko ia anake. No reira he pai rawa atu te mahi a Ta Apirana Ngata ki te hanga whare ki runga i nga marae maha o te motu nei hei huihuinga mo nga Iwi o ia wahi, o ia wahi. He mea nui hoki tena ki te Maori. Hono tonu aku rongo i te Iwi e korero ana e ki ana “Pai tonu enei huihui hei kitekite ma tatou i a tatou.” Ma enei hui hoki ka mohio haere nga tangata ki a ratou ano, a ko tenei te wa hei korero ma te Iwi i nga ahutanga katoa e pa mai ana ki te Iwi Maori. Ka tu tena tangata, tena tangata ki te whakaatu i ona whakaaro me ona hiahia, a ma te Iwi e whiriwhiri te mea pai, a ka oti nga korero katoa katahi ka kitea te whakaaro tahi o te Iwi. Na, tenei ano tetahi ahua pai o enei hui ara te mahitahi i runga i te tikanga a te “Ohu”. Ki te mea ka tu tetahi hui ka whakaritea te kohiti hei whakahaere i taua hui a ma te komiti hei tohutohu ki te Iwi he aha te mahi ma tena tangata, ma tena tangata. Katahi ka huihui mai nga tangata me a ratou awhina a ka tahuri ke te mahi katoa o te marae…te mahi kai, te whakahora i nga tepu te tahi me te horoi i nga whare, me te aha, me te aha. Ko enei mahi katoa kaore he utu mo te tangata mahi, he mea homai noa, he tohu hoki no te koa o te tangata ki ona tikanga me te kota hitanga o te Iwi Maori. Tuawha ko te Tangihanga. E kore au e tautoko i nga tikanga katoa o nga tangi tupapaku o mua Kua rereke hoki te ahua o enei wa me ana mahi I nga ra o mua e watea ana te tangata ki te whaka rere i ona mahi ahakoa te roa o te tangi, kahore he Tari-ora hei ki he aha te rangi hei tanu. I enei ra ka haere te tangata ki te tangi ka mihi, ka tangi, ka hoki ia ki tona kainga, a ki tana mahi ranei. Kaore i roa tana noho ki te tangi. Ki au nei ko nga mea nui ko te karanga, ko te poroporoaki a tae noa ki te hongi. Ko te mea nui pea o enei katoa ko te hongi, kua whaka rapopotitia nga whakaaro, te aroha, te tangi me te mihi, ki roto i taua mea. E ki ana a Te Rangihiroa kua kore te tikanga o te hongi i roto i nga Iwi o nga moutere o Te Moana-nui-a-Kiwa, nga Maori anake te Iwi e mau tonu ana ki teneiahuatanga. No reira e hoa ma puritia tenei tikanga a tatou. Na, hei whakamutunga, mo aku korero, maku e tatau ano nga taonga o mua e tika ana kia puritia e tatou e te Iwi Maori; ara ko te reo, ko te whare tapere, ko te marae, ko te hongi. Kei te mohio hoki tatou katoa kei te pakeha te matauranga o enei ra; te ora o te tinana, te hanga whare, te mahi huarahi, te hokohoko taonga me te tini o nga ahua o te noho o te tangata. He pai ra hoki kei a ia te mohiotanga o enei mea katoa engari me mau tatou ki nga korero a to tatou koroua a Ta Apirana Ngata. He penei tana korero: E tipu e rea mo nga ra o to ao, ka to ringa ki nga taonga a te pakeha hei ora mo tou tinana, ko to ngakau ki nga taonga a o tupuna hei tikitiki mo tou mahunga, a, ko to Wairua ki te Atua, nana nei nga mea katoa.” Kia ora ano koutou.