TE MIHI A TE PIRIMIA

Te Ao Hou, Spring 1952, Page 8

TE MIHI A TE PIRIMIA Ka mutu katoa a ona hoa ka tu ko te Pirimia ko Te Horana ki te whakautu i nga mihi ki tona tinana a ki te whakapuaki hoki i ana tangi a i nga tangi a te Kawanatanga ki to ratou hoa o roto i nga tau ki a Ta Apirana Ngata. Ko tana whakahoki ki te nguha a nga iwi ko to ratou whakaaro koia ra te hui nui whakamutunga o te Motu i penei na, ‘Ko nga hui penei te Paremata o te iwi Maori’. Ko te whakahoki a Te Pirimia ki te tono a Pahau Milner me whakaaro te Kawanatanga ki te tuku i tetahi ope Maori ki te karaunatanga o Te Kuini pera ano i te haerenga ra ki te Karaunatanga i tona tipuna i a Eruera VII ka mea ia, he korero tinihanga ra, e mataku ana ia ki te whakaae ki taua tono kei haere taua ope ka hakaina ko ‘Purari Paka’ ka mau ki te herehere ka tau te whakama ki te Kawanatanga. Ahakoa ra kaore ia i te wareware ki te iwi Maori kaore e pera rawa te tokomaha o te ope me tera i haere ra ki te karaunatanga o te tipuna engari ka haere he Maori i roto i te ope o Niu Tireni. Ka mutu nga manaaki ka piki te Pirimia ratou ko tona ope ki te puke o Patoiti e tu mai ra te Whare Karakia whakairo whakamaharatanga a Ngatiporou ki ona tamariki i hinga atu ki te Pakanga nui, 1914–18, ko ia nei tetahi o nga whare a Apirana. Ko muri o taua whare kei te anga ki Waiapu a kei reira te Pohatu whakamaumaharatanga a Ngatiporou ki to ratou matua ki a Ta Apirana Ngata. Ka mutu te tunnga pai, marakerake ana tana titiro ki te ngutuawa o Waiapu ki nga parae o te riu o Waiapu, ki Te Awanui, ki Waiomatatini nga wahi i arohatia ai e tona ngakau. Kei raro iho tona pohatu i Pukemaire te pa i hinga ai i tona tipuna i a Nehe Ropata Wahawaha te Hauhau. Ko Te Pohatu a Ngatiporou ina noa ake a ko nga kupu Maori kei runga e mau ana anei na: He kohatu whakamaumaharatanga na te iwi ki a ta apirana nohopari turupa ngata i whanau i te 3 o hurae, 1874, I mate i te 14 o hurae, 1950. He tohu aroha ki a ia ki te aka tuhonohono i nga haahi me nga hapu o te iwi maori te poutokomanawa o te maoritanga te whetu marama o te iwi. ‘ka areare koa puanga i tona rua.’

Kei nga taha o taua pohatu e mau ana nga mahi Maori me te rama o te maramatanga, ko Apirana hoki te rama nana i homai te maramatanga ki Ngatiporou ki te iwi Maori. Ko ianei tona ahuatanga ki te Pakeha ki te Maori ko te rama o te maramatanga na reira ahakoa kua ngaro tona tinana ko tona maramatanga kei te tiaho tonu. Ko te nuinga o te whakaminenga i raro iho i te puke o Patoiti e tu ake ana e whakarongo ake ana ki te Karakia. I te Pihopa o Aotearoa i a Panapa te kauhau, na te Very Rev. J. G. Laughton i panui te rongopai i te Paipera Maori ko Apirana ra tetahi o te komiti nana i whakatikatika te reo Maori o te Paipera Tapu, ko tetahi tenei o ana mahi nui whakamutunga. Na te Pirimia i hura te Pohatu. Ko te himene whakamutunga a te koaea ko ‘E te Atua kua ruia nei au purapura pail’. Ko te himene tenei a Apirana i a raua ko Pihopa Peneti e rere ana i runga i te ka o te Pihopa ki te unga kaipuke rere rangi i Nepia i wehe ai raua, ano te ahua kua mohio iho a Apirana kua tata te mutu ona ra. Ka mutu te tina ka huri nga iwi ki waiomatatini ki te hura i te Pohatu a te whanau, he tohu aroha ki to ratou papa, kei runga i tona tinana kei te roro tonu o te whare pohatu o tona tipuna o Nehe Ropata Wahawaha. I manaakitia nga ope ki te roro o Porourangi a he hanga aroha te taina o Apirana a Renata ki te tu mai ki te manaaki i nga iwi o te Motu. Ko Te Pirimia anake o tona ope i ngaro i tenei whakaminenga. Ko te karakia i te roro o Porourangi a na te Very Rev. J. G. Laughton te kauhau i te reo Maori. Ka mutu te karakia ka piki ki Puputa. Na te Very Rev. J. G. Laughton i hura te pohatu. Ina noa ake te pohatu a te whanau mo to ratou papa a ko nga kupu kei runga e mea ana ‘He Tohu Aroha Ki a Ta APIRANA NOHOPARI NGATA i WHANAU i 3 o nga ra o Hurae, 1874 i MATE i 14 o nga ra o Hurae, 1950 ‘MA WAI E HUAKI TE TATAU O POROURANGI’ Ka mutu ka taki hokihoki etahi o nga iwi ko etahi ano ia i noho iho ki Porourangi. Kaore noaiho he take pera rawa atu o tenei hui. Kotahi ano te take i whakahaeretia i te po ko te take mo te Tahua Moni a nga hoia o te Pakanga tuatahi. Ko te whakaaro nui o te hunga i reira me tuku nga toenga o taua tahua moni hei punga mo tetahi karahipi me hua ko ‘Te Ta Apirana Karahipi’ otira i te mea kaore ano tenei take i tatu noa me waiho ona korero hei korero ma Te Ao Hou mo tetahi atu wa. Ko te whakaaro ia he tino whakaaro rangatira.