WAIKATO TANIWHA-RAU.

Pipiwharauroa, Issue 32, 1 October 1900, Page 8

WAIKATO TANIWHA-RAU.

(Na Apirana T. Ngata. M.A., LL.B.) Wahi I. ' ‘ Koia nei te he o te manu rere noa, He topa mai kaore kau he tauranga e He mama ia te manu kite haaro haere i nga takiwa nei, kite whakahou i nga tirohanga kanohi o nga ra ka huri nei, i miharo ai te ngakau ki nga ahua o era wahi o era wa'hi. Ko tenei cTe Pipiwharauroa reiaatu e koe i te Rohe Potae o Tuhoe ki Te Kuiti, ki Tarawera, ki Tauwhare, ki Waahi, mauria atu te aroha ki a Waikato, ki a Maniapoto, ki nga hoa kakari o ko tata ake nei. Tenei ka huri ake, e noho Waikato Tenei te ngakau mihi, tenei te tangi nei Nui rawa rate hari, o enei tangata Mo te pai o to tiaki i a matou ma. E rua aku marama i kcpikopiko ai i roto o Waikato, i nga rohe o te kingitanga, e titiro ana ki ona mahara i roto i ona hui, e matakitaki ana kite ahua o tona whenua. E reka ai te korero i te ahua o tera iwi me ata waiho marire mo tetahi po marangai, kia ki pohapoha te whare i te tangata, ka ata whakatu ai mete kapakapa ano te ringa: tera ano e pakiri o niho kite kata. Tena ko te taonga nei ko te nupepa raua ko te korero tuhituhi, kaore e

puta te nuinga o nga mahara i te kopiri o te marae hei koringa. Tera e takoto ra te riu o Waikato, e hahae tonu ana i te puku o te motu a tuakina rawatia atu kei Te Tai Hauauru. Ko Te Heuheu i Tongariro te matapuna, kei reira pea te toka i patukia e te taniwha i pipi mai ai ko Waikato, ka ngaki mai i waenganui o Taupo ka titaha mai i a Te Arawa, katahi ka kopikopiko ka whati ka maro ka whakawiri ka miri i te whenua i te rakau me te kohikohi haere i nga awa ririki i nga awa nunui i nga rukenga o nga repo, tae rawa ake ki Ngaruawahia ka tomo mai a Waipa, na reira nei i whakahiato mai nga wairere o nga whawharua o Maniapoto, ka hui raua ka poka i Taupiri a ka maro te whai ki Tamaki Tamaki Makaurau Ehara ! Ka whakahokia mai e te whenua, a pakaru ke atu ana ki nga one kirikiri o Te TaiHauauru. Mo konei te kupu nei, “Waikato Taniwha-rau! he piko he taniwha, he piko he taniwhaara, tetahi aronga o taua kupu, kei nga mana tangata ia tona tino taunga. Ka pae i te taha o te awa nei ko Ngatiraukawa tae atu ki Maungatautari : i kona .ki te takiwa atu o Ngaruawahia ko Ngatihaua, te iwi o Te Waharoa : ka takoto atu i kona a te moana atu ana ko Waikato he maha nga wehewehenga i roto. Taihoa e korero ake ai mo Ngatimaniapoto, mo Ngatiraukawa. Ina ka takoto nga mania o Waikato, a waenganui tonu, mete mea nei i ata whakaturia ona pukepuke hei parepare, ko Maungakaw'a, ko Maungatautari, ko Kakepuku e titiro iho ana ki Puniu kite rohe wehenga o Waikato o Maniapoto, ko Pirongia e toha ra ki nga hau e wha e kite atu ana i Kawhia, i Aotea, i Whaingaroa ko Taupiri ko te puke whakatauki a Waikato, e ki nei, “Ko Waikato te wai, ko Taupiri te maunga, ko Potatau te tangata.” Kei Taupiri ka whakanoti nga hiwi a puta uaua nga wai ki tera taha. Ka takoto atu i tua he maunga he wai he mania. E tika ana kia waiho te wai o Waikato hei mea pepehatanga, na reira r.ei a Waikato iwi i tupu ai i nui ai i kotahi ai i rangona ai e te motu. I ona ra e maru ana tetahi taha me tetahi taha o te awa i te tangata, inaianei kua tu takitahi nga pa, rokohanga ka whakauruuru ko nga pa o te pakeha i waenganui. Ko te whenua, he whenua ano mo nga kai me nga taonga e rite ana : he hua te parareka, te korau, ki etahi wahi he kumara, engari ko te tarutaru hei kai ma te kararehe kaore e tino ora ki reira i te kaha ake o te whenua, me whakawairakau ra ano ki nga mea a te pakeha ka tipu ai mo

tetahi wa. Kaore e penei i o taua whenua o te 1 ai Rawhiti nei mo te tamtam mo te otaota. Engari kei te kimihia e te matauranga o te pakeha he mahi pai mo taua whenu e puta nui mai ai nga hua, e puta ngawari mai ai. Otira hei aha kia korerotia, kei te pakeha ke hoki te whenua, ehara taua te motu i te tauhou ki to Waikato mate i te rau o te patu, mate tangata, mate whenua. He korero hou enei ki etahi takiwa o taua o nga iwi noho kainga, na reira i mea ake ai kia ata whakakaupapatia ahakoa e ki tetahi wahi nui o ta tatou nupepa i enei korero. ( aria te roanga.)