TE AO KATOA.

Pipiwharauroa, Issue 17, 1 July 1899, Page 1 (Supplement)

TE AO KATOA.

“ Koia ano te aroha o te Atua kite ao ( katoa ara kia hoe ) homai ana e tana Tama kotahi, kia kahore ai e mate a {to ingoa ) e whakapono ana ki a ia, engari kia whiwhi ai a {to ingoa ) kite oranga tonutanga. ” Hoani 3. 16. E hoa e whakapono ana ranei koe ki tenei korero, a he aha te tohu 0 to whakapono ? RON6OMAIMATE. I haere etahi tamariki taane pakeha tokorua kite pupuhi manu i tetahi roto i te Waipounamu. I te ahiahi i a raua e whakawhiti ana 1 te roto i runga poti, ka rere tata mai etahi waana kia raua. I te kaika o te hoatutanga a tetahi i te pu a tona hoa paku tonu atu, ka tu te kaki, a mate tonu atu. I te unga atu ki uta ka whakawahaina e te mea orate mea mate ki to raua kainga, e wha maero te tawhiti. I kite ano etahi taangata i a ia otira kihei i aroha mai. I te taenga kite kainga hinga tonu atu ia i te kaha rawa o tona ngenge a i ngaro katoa hoki ia i te toto. I mate tetahi tamaiti iti e nga tau, ki Poneke, i te kainga wehike. I waiho e nga matua kia moe ana. No muri ka maranga a haere ana ki te ruma, i reira te pounamu waipiro e tu ana. Ka tapiki tona ringa, ka hamama te waha, ka wakaheke te korokoro, mate tonu atu. No nga matua te he kite waiho i ta raua kai ki a tu noa. He maha nga maori kei te kohuru i a ratou tamariki ki tenei kai kino. I roto ano i te kopu te tamaiti e whangaia ana kite waipiro, i te whanautanga mai ka matalctaki ki nga matua e inu ana, e haurangi ana, i te pakeketanga ka whakamatau i te kai e arohatia nei e ona matua, a tona mutunga kei ! I Poene he taone hi ika i Ahitereiria i ngaua tetahi tamaiti e ono nga tar, e te nakahi. I a ia e oma ana i roto i te kaari kite puna wai ka mahiti mai te nakahi, tarewa ana kj tona ringa matau. Katahi ka puritia e ia ki tona ringa maui te mahunga o te nakahi, ka kutia e ia kia kore ai e kaha ki te ngau, ka oma ia ki tona whaea hei patu i taua ngarara. I tapahia e te koka te pito o te ringa o tona tamaiti i ngaua e te nakahi, ka herea a runga o te ringa hei arai i te paihana. I te taenga mai o te takuta ka hoatu he rongoa hei whakatungawiri. Kaore ano kia mohiotia tona oranga matenga ranei. He tino maia tenei tamaiti ! I haere a Rutene Haerewa, no N ’ Porou ki te hopu hoiho. I te maunga o tetahi ona hoiho kapanga te kaha ki tetahi a ka tau atu ki te kaki. 1 No te rerenga atu o te ringa o Rutene ! ka oho te hoiho kua mau ra i tetahi pito o te taura a ka uni te ringa o Rutene ki te kaha i tetahi pito, katahi ka kahakina. I ka-

ha ano ia kite karo i nga rakau, no te huringa ote hoiho ite whore ka akina kite taha ote whare ; e rua nga ra i takoto ai ka mate. I tino whaia tenei tangata ete mate. I whano tata ano ia ka mate : i te pakarutanga o tona pu engari ko tona ringa i haehaea. I tetahi pakeha no Mangaweka e tauraki ana i te tainamaiti ka paku taua mea, pakaru katoa tona whare a koia mate rawa. I horo tetahi rua waro i Hariwheki, Kanata, 160 nga tangata i tapukea e3O ano nga tupapaku kua taea I kitea a Hami Pahiroa he tangata e tino mohiotia ana ki W airarapa ki Taupo, e takoto ana kua mate i taka i runga hoiho. “la tatou ano e ora ana kei roto tatou i te mate. ” RONGOMAIMOANA. Kua kitea a te Perthshire, e 54 ra i ngaro ai, i maanu haere ai ite moana. E 4 ano ra hei rerenga mai mona i Poihakena ki Murihiku. No te 26 o Aperira ka rere mai i Poihakena : no te 28 ka whati te rino huri i te wira. Kaore nga initinia i whakahaua e te kapene ki te whakaora ite wira, i tatari ma tetahi tima ratou e parete. I hutia ano nga heera, otira. ite pakupaku o nga hera mete nui ote kaipuke, ( e 5550 tana ) kore rawa i panuku, engari i paea haeretia ete au ete hau. No te 130 Mei kk kitea e te Whangaroa, he kaipuke hera, nana i kawe mai te korero kei te ora taua tima, i mea hoki te nuinga o te tangata kua totohu, pera mete Ohau. I pouri nga pahihi i tenei wa mo to ratou putanga ki waho ote ara o nga tima mai o Poneke. Iki ra. tou i rite to ratou kaipuke ki te Aka o Noa. Ite 24 o nga ra ka mahara ano ratou ki te ra whanautanga o te Kuini ; i tumanako ki a whiti rangimarie atu ia ki tera ao a tona matenga. No te 25 ka kitea ratou e te Northern Chief, he kaipuke hera ano. I tenei wa 10 nga tima ki te rapu ; kua hangai hoki ate Perthshire ki te huarahi mai o nga tima o Akarana. Ka pau nga taewa me paraoa, ko te miiti he nui he hipi huka hoki te utanga o te kaipuke. 1 te 27 ka 926 maero te paenga a ka whakatata ki nga moutere. I te wehi kei pakaru, ka timata te mahi a nga initinia i te wira : tetahi riri kaha, he iti kau te kai mete moe. No te 7 o Hune ka kitea e te Vera Jean he kaipuke hera ano. Ka 46 nga maero te tatanga atu ki Norfolk Island, te motu 0 te Pihopa o Merenihia, ka oti te wira te hono ka haere iti te tima. Ka 100 maero te rerenga, ite 130 Hune ka kitea e te Talune, he tima no te Uniana, ka paretetia ki Poihakena, kaore hoki e kaha te ngoki a taua turoro. I pouri nga • initinia mo te moumou ota ratou mahi. No te 20 o Hune ka tae ki Poihakena. He nui te pohiritanga i a te Tarune raua ko tana whakaoranga. I arahina raua i whio nga tima i umere mano o te tangata. m. I a te Pahia e piupiua ana e te hau e te marangai e rua ona taiawh-

iotanga. Kaore ano kia mohiotia e hia mano pauna ranei te kia te Tarune. Te wai inane o te kapene ! He hanga aroha te matenga o nga tangata tokowha o te Hinemoa ki Whangaokeno, Waiapu. E kino ana ano te moana ka haere te poti ki ; uta a tahuri tonu atu ; e rua i ora e wha i mate ; ko te mete tuatahi tetahi. i Ta rat on mahi he whakau i nga mea mo te whare-raiti i Ihi Keepa. RONGOMAITAKARO. Kua tae mai te tima whutupooro o Ingarangi ki Ahitereiria. Kite rongo korero e kore pea ratou e whiti mai ki Niu Tireni nei, otira kei te whakahaerea e to tatou Uniana kia whiti mai kite whenua o te Maori. Ka torn o ratou pureitanga ki Poihakena, a kaore ano ratou kia mate noa. I te pureitanga ki Hirini 64a ratou paina 03a Hirim. - Ka nui rawa te kaha o te Arai, tetahi o nga karapu Maori 0 Turanga nei; tera pea e riro i a ratou te Kapu, i runga i te mea kua mate katoa i a ratou nga karapu pakeha. I kitea e matou i roto 1 “ Te Tui ” 13 nga pureitanga o Te Aute i tera lau, e 6 nga wininga, e 2 nga matenga, e 2 i rite tonu, 1 kaore i pureitia; 180 a ratou paina katoa, e 43 a era atu taba. I tenei tau ka 5 o ratou pureitanga ; kotahi to ratou wininga. Kite ki a nga nupepa o Amerika kua whakatahuritia a Hoani Harawana (John Sullivan ) he tiamupiana i te ao mo te riri, ki te whakapono i runga i te kauwhau tanga a Muuti. Ko te rewera tona hoa riri inaianei. Kei Niu Tireni nei a Horano te tiamupiana o te ao mo te purei mu. Ka 763 ona pureitanga, 620 ona wininga, 140 ona tainga, a ka toru ano ona matenga. I te reihi potitanga o Harawana, raua ko tetahi toa ano p Ingarangi, ko Heini te ingoa, ko to Harawana poti i wini. Ko Renara ( Reynolds ) te tiamupiana mo te eke paihikara i Niu Tireni, no Akarana ; ko Hare Urn te tiamupiana Maori, no Kaiapoi. Kei Ingarangi te tiima kirikiti o Ahitereiria. Ka 130 ratou pureitanga; ka 8 wininga; ka 1 ano matenga; ka 4 ritenga. I rite ai ehara i te mea, he rite no nga paina, engari he korenga kaore i mutu te purei i nga ra i whakaritea. Ko te nuinga o nga pureitanga, ki nga karapu ririki; ka rua nga pureitanga nunui, ara o Ahitereiria katca ki Ingarangi. Te purei nui tuatahi kaore i oti: Ahitereiria, e 482, Ingarangi, e 348, kotahi tangata i toe. Te purei tuarua; i wini a Ahitereiria; A, 449. I, 446. Kaore he tangata i mate o Ahitereiria i te urunga tuarua ka mutu te purei; i tino mate a Ingarangi, i Ko te tino tangata toa o Ingarangi, o te ao katoa, he mangumagu no Inia, he momo;kingiil Tona ingoa ko Ranjitsinhji ! f He golf tetahi takaro . inaianei, kei te tino pirangitia : e te t Maori, engari te he (he purei no etahi tangata i te Ratapu. He mahi tino pai

kia “ Te Pipi ” nga mahi takaro ataahua, heoi e nga tamariki taane kaua e aru i nga tikanga a nga pakeha tutua, kaua e tukua ko nga mahi ahuareka hei rangatira mou, hei atua ranei m'ou, a kia takahi koe i te Hapati o Ihowa. Ehara te Atua i te tangata kia tinihangatia e koe. Kaore la e mate, engari ko koe ano ko te tangata e mate. RONGOMAITAWHITI. I whakatauria e te Komihana ko Marietoa te kingi o Hamoa, engari i tono ratou kia whakarerea eia te torona. Tera e whakaturia he kawana hei kaiwhakahaere mo Hamoa. E whakaae ana a Marietoa me Mataawha. Kua tonoa ko Meiha Mea hei kai-whakahaere mo Ingarangi ki Hamoa. Te riri a nga Piripaini hunahuna ai. I kokiritia e ratou te ope o nga Marikena ; e 30 nga Marikena i mate. Kua karangatia a Atimara Tiui kia hoki kite kainga. He pohiri nui kua rite mona. Kei te ririiri a Ingarangi me Taranawara (Transvaal ) ; taihoa pea ka whawhai. Kei raro tera whenua i te mana o Ingarangi, engari ko Kurutia ( Kruger ) ko te tumuaki kaore e pai kite Ingirihi. Kua tono etahi hoia o Ahitereiria ki a haere ratou. I nga tangata ote karakia o Mahomete e mau mai ana i te ‘ whariki tapu ’ i Ihipa kite pa tapu i Meka, i Arapi ka aukatiria ratou e nga kai pahua, tangohia ana te whariki ; ma te £6OO rano ka whakahokiria mai ai. Kei te pehea rate poropiti a Mahomete mo tona takapau ? I timataria he nupepa Ratapu i Ingarangi, otira i te kaha o te riri ate iwi whakamuturia ana. Hia ! hia ! hia ! Ingarangi! “Ma te tika ka kake ai te iwi” Whakatauki 14. 34. “ Kui! Kui! ! ” RONGOMAITATA. I te whakawakanga i a O ’ Kanara, te pirihimana o Nepia i whakapaea mo te tahae, i tukua ia. Kua whakaturia ko Ta Ropata te Tauti hei Tino Kaiwhakawa mo te turanga o Ta Hemi Perenetekaha, i mutu i tera marama. He roia tino matau a Te Tauti, he tino hoariri no te hoko waipiro. I hamenetia e tetahi pouaru te Kaunihera o Hirinihama, Otautahi, mo te matenga o tona tama i runga paihikara ite tutukitanga kite kaata hari paru, ite kore rama ote kaata. E £3OO te utu ma te Kaunihera ki taua wahine. No te 23 o Hune ka tuwhera te Paremete. Te nuinga o nga kupu a te Kawana ko nga kupu ano kua puaki i ona Minita ; i puta ano tona korero mo te iwi maori me o ratou whenua. Taihoa rate roanga ake o nga korero, ka kapi te apiti. Tena ra koutou e nga hoa : mahara mai. No te 2 o nga haora i te ata tu o te 1 o Hurae ka moe a Ngamihi, e rima tau, te tamahine a te Ropere Taahuri me Mihirini, ki Te Raukahikatea. Hoatu e hine kite wa kainga!