He Whare Kōrero

Muka, Volume 17, Issue 1, 1 March 2005, Page 4

He Whare Kō rero

Nā Wiha Te Raki-Hā wea

Nō Ngā ti Awa, Ngā ti Mā kino, Tū hoe, Kahungunu

Etoru nga wahanga o tenei motuhenga, e titirohia ai nga ahuatanga o te reo i mua, te tata mate o te reo, te ora haere o te reo. Kahore he aronga ke atu. I kona tonu hoki to tatou reo Maori e pukanakana mai ana ahakoa huri ki hea. Kati ake he wa whakariterite, ka hua mai nei tona kaupapa, ana, me hanga he whare korero. Ko te reo tona tahuhu, ko ona heke ko nga ahuatanga e ahu mai ana i te reo, ko nga poupou ko te hunga korero. Hei waha korero mona ko wai i tua atu i a Timoti Karetu. Ko Tainui Stephens te Ringa Tohutohu. He mahi tuatahi tenei na Pito One Productions o Ngaruawahia. Ko ona kaitaki ko Tainui Stephens raua ko Wiha Te Raki Hawea. Ka whakaatuhia a He Whare Korero e Te Reo Tataki Korero hei te Whiringa-a-nuku 2004. He whakaaturanga

reo Maori tuatahi, a, tuarua ko taua whakaaturanga reo Maori ano ra me te reo Pakeha e panui mai ana i raro. Hei te wa e rite ana ka whakaatuhia e Whakaata Maori. Mohio pai ana tatou e ora nei, i pehea rawa te tata ngaro atu o to tatou reo. Aroha ana hoki ite mea e matemate atu ana nga koroua, nga kuia me 6 ratou reo taketake, a ratou korero me ona matauranga Maori. Waimarie i oho etahi pakeke i taua wa, a, i kaha aue etahi rangatahi. I whakatinanahia ai tenei kauhau a Tuhaka Mokena Kohere 1905:'Ka aue, ka mohiotia he mate; ka nohopuku, ka pohehetia he ora, he ngakau tatu. E te iwi, kei whakamoea 6 koutou kanohi ki nga kupu reka, kei purua 6 koutou waha'. A, tae mai ki enei ra, na aua pakanga ra kua ora haere te reo, ina ra ko tona hauwha nei o tatou e korero Maori ana, e ai ki nga tatauranga.

Kei kona ano hoki nga rangatahi e whakapakari mai ana. Keitemura o te ahi tetahi hunga kakama, nga pakeke, nga rangatahi e ngatahi ana. Ka titirohia te patai: He aha oti te take o tetahi reo, o tenei mea te reo me tona tangi? Ka whakautua tera kua marama tenei: He aha te hua o nga reo penei i te reo Maori nei i roto i te ao whanui? Ka ripoi tahi tatou ki nga takahanga waewae o Timoti a, ki waenga i etahi atu tangata whenua i tahuri kite whakaora ake i 6 ratou na reo. He reo ano hoki to te puoro, te toi, te whakaari, te kapa haka, te ao paho, te taiao mea tuitui mai hei whakatau, hei whakangahau i a tatou. Engari ko te tino koha a He Whare Korero kite ao Maori ko nga reo matatau kua noho mai hei pou korero mo tenei whare o tatou. Koia ka mihi ake nei ki a ratou, tena koutou, teria tatou katoa.