Te Rautaki Reo Māori: He Pātai, He Whakautu

Muka, Volume 16, Issue 2, 1 December 2003, Page 3

Te Rautaki Reo M ā ori: He P ā tai, He Whakautu

Kua roa e tarewa ana te reo Maori hei reo whai mana ki roto i nga tari kawanatanga. Na reira katahi and ka whakaritea e Te Puni Kokiri tetahi Rautaki Reo Maori hei whakatakoto huarahi e whakapakari ai nga mahere mo te reo Maori i waenganui i nga tari kawanatanga mete hapori reo Maori.

1. He aha te Rautaki Reo Maori?

Ka riro ma te Rautaki Reo Maori e whakatakoto he whainga hei arahi i te whanaketanga mete tipuranga o te reo Maori i te 25 tau kei mua i te aroaro, a, mana hoki e whakaatu nga mahi hei pikau ma te kawanatanga hei tautoko i te reo. E rima nga wahanga matua o te Rautaki Reo Maori: he moemoea mo te oranga o te reo i nga tau; he whainga hei arahi i te whakatinanatanga o te moemoea; he korero mo te wahi kite Maori; he korero mo te wahi kite kawanatanga; a, he wahanga arotake hoki. 2. Kua whai wahi a Ngai Maori kite Rautaki nei? I te rua tau kua hori nei, kua nui tonu te whakawhitiwhiti korero kite Maori mo te ahunga o te Rautaki Reo Maori. I te tau 2001 mete tau 2002 hoki, i whakahaerehia e Te Taura Whiri i te Reo Maori etahi hui wananga mo te reo. I tua atu, i whakaturia tetahi Ropu Tohutohu i te tau 2002, mete whai wahi mai o nga mangai o nga ropu e kaha ana te tautoko i te reo. I te Maehe mete Aperira o 2003, i whakahaerehia e Te Puni Kokiri me Te Taura Whiri etahi hui whiriwhiri

korero ki waenga i te Maori me tauiwi. Kua hanga te Rautaki Reo Maori kia hangai ki nga kaupapa i ara ake i enei hui nei. 3. Kei te aro te Rautaki Reo Maori ki te whanau Whakaaetia whanuitia ana, ko te tuku a-whanau i te reo te putake o nga mahi whakaora reo. Ko nga whanau tonu nga kaitiaki me nga kaiako tuatahi o nga whakatipuranga hou. Ma roto i nga mahi nei hei whakapakari i nga whanau, ma reira ka taea te reo me ona tikanga te tuku horopaki e tino whai tikanga ana ki nga tamariki. He kopipiri tonu te korero Maori a te whanau i tenei wa. Ka noho nga mahi nei, hei whakapakari i nga whanau kite korero Maori. I te Rautaki Reo Maori nei, ka akina nga tari matua kite whakahangai i a ratau mahi kia aro ki te tautoko i te whanaketanga o te reo o te whanau. 4. Ka pehea te taha kite Kawanatanga? I te rautaki nei, kua tohua etahi tari arahi. Ka riro ma enei tari matua e whakarite he mahere whakatinana

hei whakaatu he aha nga ratonga ka whakaratoa e nga tari kawanatanga hei tautoko i te reo. I nga mahi whkamaherehere nei, ka tirohia e nga tari nei nga rawa e whakapaua ana i tenei wa mo nga ratonga reo Maori, mete whai whakaaro me pehea te whakahaere i nga rawa nei. Ka kokirihia nga mahi i nga tau kei te tu mai ki mua i te aroaro. Ka riro ma nga tari arahi e whakawhitiwhiti korero ki a ratau whakahaere i 6 ratau rangai i nga mahi whakamaherehere. 5. He aha i 25 tau ai te roa o te Rautaki Reo Maori? Ka aro nui te Rautaki Reo Maori kite whakawhitinga ote reo mai i tetahi whakatipuranga ki tetahi ano; ka aro te 25 tau nei ki tenei ahuatanga (he wataka tenei e rite tonu te whakamahia i nga mahi whakamaherehere reo). Heoi, hei ia rima tau arotakehia ai te moemoea me nga whainga, hei tohu i te ekenga ki nga taumata e hiahiatia ana, hei tirotiro hoki i te ahunga o te rautaki. Ka riro hoki ma Te Puni Kokiri e arotake nga mahere whakatinana a nga tari matua e korerohia nei.