He kōrero whakanui i te huritau 80 o Miria Simpson

Muka, Volume 14, Issue 4, 1 July 2002, Page 2

He kōrero whakanui i te huritau 80 o Miria Simpson

Nā Anne Delamare/Nō Te Whānau-a-Apanui

Ahakoa he iti noa enei korero ko te tumanako tera e whakaahua i te tu pakari, tu toa o to tatou whaea o Miria i roto i nga tau ki muri tae noa ki tenei wa. Kua eketia nei e ia te taumata o tona kaumatuatanga ara, nga tau waru tekau.

Ko Miria no te hapu o Taiwhakaea o Ngati Awa, ara, no te waka o Mataatua. Ko te waka i tohungia ra e tana tipuna e Wairaka me tana whakatauaki ki ana uri ara, ki a Miria "E, kia tu whakatane au i ahau". He torotoronga hoki ona ki a Tuhourangi a, koia nei to maua whakapapatanga ki a maua.

Ko te kura tuatahi o Miria ko te kura o Te Paroa i Whakatane. Ko nga mahita a Mr raua ko Mrs Clarke, no Ingarangi. Na raua i whakato te kakano i whaia ai e Miria te tohungatanga mo te reo Ingarihi. Ka tapiri atu hoki ki tana reo Maori, e hika, katahi nei te taonga tino whakahirahira.

I tutaki maua ko Miria i te tau tahi mano, iwa rau, toru tekau ma rima i te kura tuarua o Wikitoria i Akarana. I reira hoki a Putiputi Eruera; na tana matua i mohio ai matou no Tuhourangi. Ko Miria te mea iti o matou katoa engari me ki, ko ia te kotiro tino kamakama a, ko ia hoki te tino whakapu korero e mau tonu nei. Ahakoa kaore i kite auau maua i a maua i nga ra o te pakanga tuarua, no te tau tahi mano, iwa rau, rima tekau ma waru ka tutaki maua ki Poneke.

Ko Miria i timata mahi hei hekeretari kite Tumuaki o te Whare Pukapuka o te Wananga o Wikitoria. Ko au i haere hei akonga i Wikitoria kite whai i te Tohu Toko i te Ora (Diploma Social Science). I noho tahi maua mo nga tau e rua i Pendennis Hostel - he whare nohoanga mo nga kotiro Maori e mahi ana i Poneke.

No muri mai ka kitea he whare rihi mo maua a, i nohotahi ai maua mo nga tau tekau ma rua. Ko te timatanga tenei o tetahi wa whakapatari mo maua. Ko te whakakoinga tenei o tana hinengaro

mo nga wahanga whakaako, a, ko tana hononga hoki hei kaiako pono mo nga tauira Maori o te whare wananga tae atu hoki ki nga kaipukenga. Koianei ana tamariki i akiakina e ia kia tutuki ai a ratou whai i nga tohu o te matauranga. Rongona ana tana reo, wiriwiri ana nga pona o nga kaihianga. E mohio ana ahau ko Miria tetahi o nga wahine tino rongonui, kaore i te kainga nei anake, engari i nga topito o te ao.

Kua haeretia e Miria te ao, a, i noho ki Ranana mo nga tau e waru. I whakapiri atu ia kite Ropu Maori o te Whare o Aotearoa. Ko ratou nga kaiwhakahaere i nga powhiri, hakari hoki mo nga manuhiri tuarangi o te hau kainga. Ko tetahi o ana manuhiri ko Te Arikinui Te Atairangikaahu me tana hoa rangatira.

Ka whakahautia e Miria te mangai mo te Kawanatanga kia tono ki Aotearoa kia tukuna mai he tio mo ta ratou hakari. I te hinengaro pakari o te wahine nei, ka rangona tana reo ka oti ana hiahia. I Ranana ano hoki ka ea ana moemoea kia rongo i nga tohunga o te ao puoro - tutaki atu ana ki era manu tioriori o taua, ki a Inia Te Wiata me Kiri Te Kanawa. I

te hokinga mai o Miria kite wa kainga ko tetahi o wana rangahau, he kohikohi i nga kohungahunga mete rangatahi ka hari ki nga tumomo konohete o te ao puoro. Ki te ki a nga mokopuna nei, me haere ra ano ratou ki tetahi konohete ka whakaaengia ki etahi atu whakangahau.

Ka hoki mai a Miria, me ki, kua hangai ke tana titiro kite whai i nga huarahi e kaingakautia ana e ia ara, nga pukenga o te ao Maori. E rarangi nei etahi o ana mahi i whaia e ia.

I te Wahanga Akoranga Maori o te Whare Wananga o Waikato ko te nuinga o ana mahi he whakamaori, whakapakeha hoki i nga kohikohinga tuhituhinga tawhito o taua whare wananga nei e pupuri ana. Ka mutu tana mahi i Waikato ka hoki mai a Miria ki Poneke, ka mahi ,ia mo te Papakupu Haurongo o Aotearoa hei Kaiwhakatika Tuhinga.

Ka mutu i reira, ka huri kite Whare Pukapuka o Alexander Turnbull - ko tetahi mahi ataahua i tutuki i a ia i reira ko tana taiopetanga i nga whakakitenga o "Nga Kupu Korero" mete pukapuka "Nga Tohu ote Tiriti". He nui noa atu ana toronga ki nga huhua ropu. He mema no te Ropu Wahine Maori Toko i te Ora, no Nga Puna Waihanga, no Nga Hoa o te Turnbull Library, no Nga hoa o te NZ Ballet, o te NZ Symphony Orchestra mete NZ Historic Places Trust.

I roto katoa i enei whainga a te whaea nei, e kitea ai te hohonu o tona mohiotanga me tana ngakau nui kite reo Maori ara, ki nga taonga katoa o te ao Maori. Ko ia te tohunga whakatakoto, whakahua, whakamarama mete whakamaori ite kupu. Na roto i enei mahi katoa ka tika kia uhia te honore nui o te Wananga o Wikitoria ara te Tohu Takutatanga ki runga i a Miria.

Ahakoa te iti o te whaea nei he kanohi kitea, he reo rongona i nga topito o Aotearoa. Ko te tumanako, kia manaaki tonuhia ia e to tatou Ariki.