TE KURA REO I TŪ KI WAIMĀRAMA

Muka, Volume 12, Issue 3, 1 December 1999, Page 10

TE KURA REO I TŪ KI WAIMĀRAMA

N ā Tīmoti Kāretu

9-14 Kohitatea, 2000

Kua eke tenei kite tuangahurutanga o nga tau etu ana nga kura reo e whakahaeretia nei i raro i te maru o Te Taura Whiri i te Reo Maori. I te mea i tu te tuatahi ki Waimarama ka whakaarotia ake me tu ano hoki tenei ki reira.

Kati, i runga tonui taua whakaaro ikapahi mai ana tona ahua 130 nei kite whai tena i tona, tena ano hoki i tona ahuatanga o te reo i te koingotia. He take tonu pea*tera kia ata whakaarotia ake ina hoki kaore pea i te eke nga wawata, nga awhero ano hoki o etahi o te hunga haere mai. Aua atu, ko te take matua i whaia mai ai te kura ko te reo me ona ahuatanga katoa ahakoa he aha engari ma te akonga ano ia e kuhu i runga tonu i tana i manako nui ai.

E haere mai ana tena ko nga ture whakatakoto i te kupu te whainga nui, e haere mai ana tena ko nga kiwaha me nga kirehu te whainga nui, e haere mai ana tena ko te taha tuhituhi te whainga nui, e haere mai ana tena ko te rongo tonu i te reo e korerotia ana i nga wa katoa, i nga wahi katoa te whainga nui i te mea koinei anake te wa e pera ai i te kaha horapa o te reo Pakeha hei whakaporearea, hei whakaupaupa i te ahu whakamua o ta tatou kaupapa. Engari ahakoa tera, ite mutunga iho kei te kaiwhai ite reo tona u kite kaupapa ahakoa nga whakawai mai o te wa!

E kore e mutu taku mihi ki taku kahui kaiwhakaako e kaha nei kite pikau ite kaupapa mete kaha ota ratou whangai ite kaupapa kite hunga hiakai mai. Ehara ta ratou ite mahi mama, a, me kore ake a Rahera hei whangai ite hunga tino kore nei he reo ahakoa kiia atu ko enei kura e whakaturia ketia ana mo te hunga autaia tonu nga reo neke atu ranei i tera te matatau i runga ano i taku whakapono e nui ana nga wahi hei haerenga mo te hunga kore mohio engari mo te hunga ahua mohio nei koinei anake nga kura e whakaturia ana mo tera momo.

I a au e korero nei mo te hunga tino kore nei he reo e tika ana kia puta iaau he mihi kite tira mai iTe Waipounamu me to ratou whakaaro rangatira kite marae o Waimarama. Ko ta ratou i whakatakoto ai he pounamu mai i to ratou na takiwa me ona korero whakamarama i te taha. Ahua hanepi ana te iwi kainga ite rangatira ote whakaaro mete nuku o te whenua i haerehia mai ai e te hunga nei i runga i to ratou kaingakau kite reo.

I rangatira ano hoki te kura i te taenga mai o nga kaitiaki hou o Te Taura Whiri i Te Reo Maori. I haere noa mai kia kite he aha te aha mete ki mai ano hoki ate tumuaki, a Taku-ta Patu Hohepa, ki tana titiro he kura whai hua enei, a, e tika ana kia tu tonu. I tua atu i tera he hiahia tona kia whakaturia kia rua nga kura i te tau mo te hunga tino kore nei he reo.Otira he take tenei i korerotia kia noho wehe tonu nga ropu nei kia kore ai e riro ma tetahi tetahi e korero Pakeha ai, a, kia kore ano hoki e noho noa mai i kona mete kore i paku marama ki nga korero kei te korerotia.

He take atu ano i whiriwhiritia, ko te ahua kite roa o nga hui, ara, kia rua wiki ke ranei te roa, kia noho tonu mai ranei kite kotahi wiki noa iho te roa. He nui nga whakaaro i puta, ko etahi e whakahe ana i te whakaaro, ko etahi ia e tautoko

ana i te whakaaro kia rua wiki ke te roa. Heoi ano kaore i puta he whakatau na reira kei te noho tarewa tonu te kaupapa nei. Ko te iwi kainga i whakaae ka taea e ratou te wahi ki a ratou ina whaia kia rua wiki rawa te roa. Kati ra, hei whakatepe noa ake i te korero he mihi nui tonu kite wairua ote hui inahoki ahu ke mai ai tera ite hunga whakaeke tae atu hoki ki nga tumau ka riro nei ma ratou e pangoro ai te whata roa a Manaia, a, ina eke ki tera me pehea e kore ai e pai te wairua o te hui? Kei nga kaiwhakaute tuwaewae, hei kona mai ra koutou i roto i nga mihi mutunga kore a te hunga i rongo i te mahana o nga manaakitanga i uhia e koutou ki runga i a ratou i eke mai ki tenei o nga kura reo.