NGĀ KUPU HOU

Muka, Volume 4, Issue 3, 1 September 1991, Page 2

NGĀ KUPU HOU

He mahi uaua te rapu mete whakatakoto i nga kupu hou e puta atu ana i te Taura Whirl i te Reo Maori. Ko te tumanako hoki o te Taura Whiri mehemea he kupu Maori tuturu e mohiotia ana, me mau ki aua kupu, kaua ki nga kupu i ahu mai i te rangi o te kupu. Tena koia, ko tehea te kupu Maori ake? Ko te 'toa', ko te 'kuaha', (ko te 'tatau') ranei? Kei roto i te Papakupu a te Wiremu nga kupu Maori tinitini, ko te nuinga kahore ke e whakamahia ana. Mehemea kahore he kupu Maori a Wiremu, ka noho te Taura Whiri kite wetewete i nga kupu hou, ka kimi i te putake mai o aua kupu.

Ko tetahi mahi a te Taura Whiri he haere ki roto i nga rohe ote iwi Maori kite kimi i nga whakaaro o nga kaumatua me nga kuia. I roto 0 Ngaitai te Taura Whiri e kimi kupu hou ana. 1 reira ka pataingia e tetahi: "He aha te kupu Maori mo te 'microwave'?" Katahi ka wetewetea te kupu nei kite 'micro' mete 'wave'. He maha nga kupu Maori mo te 'micro', ara he 'nohinohi', he 'paku', he 'iti'. Ko te kupu Maori mo te 'wave', he 'ngaru'. Whakataungia ake i taua hui tonu he kupu hou, ara 'ngaruiti' mo te 'microwave'. Kahore te Taura Whiri e ki ana me whai mai te iwi whanui i a ratou kupu. Mehemea he kupu ke atu a tetahi, a, e pai ake, kahore e taea e te Taura Whiri te whakahe, engari he aha te he o te orite o nga kupu hou i roto i nga iwi? A tona wa ka taia nga kupu hou katoa a te Taura Whiri hei tohatoha kite ao whanui a, ko te tumanako kia ata whiriwhirihia enei kupu e te katoa ka tono mai i nga whakahe i nga mihi ranei. Otira, ko ta nga iwi e tautoko, e whakaae ai, ka waiho hei tino whakarangatira i te reo.