Untitled

Ko te Kahiti o Niu Tireni, Issue 3, 8 September 1865, Page 7

mm* i i i •''i ■■’•’"■■■RFr • * -i * • hkbu Te lan whakahaere i nga tikanga tiaki mo te Korom. Poneke, Akuhata 23, 1865. IWUA taia anei rongo korero no Waiapu hei titiro A matekatoa. Te Atikini. ' ’ < r> , . *-* '‘'' r '***j4& »<•’ ' ’VZ?J ' r '" *' ' Pa, Waiapu, Akuhata 3, 1865. E Kara, —Tenei hoki anei korero te tukuna atu nei e ahau kia mohio ai te Minita whakahaere i nga tikanga tiaki mo te Koroni—he nui hoki no nga mahi puta mai i muringa iho o te tukunga atu o tera o aku reta i tuhia atu nei e ahau i te 24 o nga ra ote marama kua pahemo nei. Na kei whakahe koe ki au mo te mea e tmo poto ana tenei reta aku ara i au e whakaatu ana kia koe i te main a nga Maori Kuini; e whakahuatia katoatia atu ana hoki ta ratou mahi e Te Taitana kia koutou. He pakanga i te 28 o nga ra, o Hurae, na te hoa riri raua ko te Maori Kuini; i whawhai raua ki Kakariki tokorima o te hoa riri i mate kite po he tokomaha nga tao-tu, ko nga taonga i riro mai, 7 nga hoiho, 20 poaka, me nga riwai, me nga pu.

I te 29 o nga ra o Hurae ka haere etahi o nga Maori Kuihi tokowaru, kite whakaoho i nga tutei a tera, mate iho o te hoa riri tokorua.

I te 30, he Ratapu ka nui te ua o te rangi, kino iho nga whare o nga tangata i roto i te pa, kahore matou i puta ki waho i taua ra noho tonu kite whakapai i nga whare.

I te 31, pula ana ki waho etahi o mana, tangata Maori ki waenga marakerake whawhai ai tena hold kei te Mapi kua tukuna atu na e Taitana te tino tikanga o tana wahi, ma reira Te Kawanatanga ka ata mohio ai, no konei ka tukuna e au a Bewenete Piki me etahi o ana hoia kia haere kite ata whakatau marire i te whenua, kia tino mohiotia ai ona puke ona wai, aha, aha, ko maua ko Taitana’ me oku tangata i haere ki runga kite puke kia anga mai ai ki reira nga hunuhuuu o tera e takoto ana ki waenga marakerake, puta ana i konei tenei o a maua whakaaro taea ana te puke, tata rawa ana nga hunuhuuu o to maua kite pa o tera, heoti ano na te mea kaore e taea te pana atu nga tutei o tera mete mate kore o etahi o maua, no te mea hold kaore ano kia tautika noa o matou tikanga kia whakaekea taua pa, ka puta i konei i te 4 o nga haora i te ahiahi taku kupu kia hoki nga hoia ki to matou pa, ano to pai o te hokinga o Bewenete Piki ratou ko ana Waranatia, nui noa atu te pupuhi mai o tera, kaore tetahi kia kotahi o maua i tu.

No taua ra tahi haere ana etahi o a mana Maori Kuini ratou ko Aropeta kite pana i te hoa riri, kua noho ratou ki tetahi pa (he pa tawhito, na Aropeta taua pa) whati ana te hoa riri i te po, mate iho o ratou tokorima.

He ra kino te Turei, tuatahi o nga ra o tenei marama, na konei, na te mea lioki kaore a Te Mokena i hialiia kite whawhai i tana ra, taria ana e matou kia paki te rangi mutu ana te na i te ahiahi, i tenei wa kua rite katoa a mana tikanga, kua tuturu te kupu whakaeke mo te aonga ake, koia tenei ko ta mana ritenga. Ko a han ko Taitana, ko Enetaini Kakoini mete torn tekau o nga hoia, matou tahi ko Te Mokena te haere kite puke Hetere hei haupapa, i waenganui o te 4 o te 5 o nga haora o te ata, mo te takiritanga ote ata ka puhia tonutia atu te pa. Ko Hewenete Piki ko Te Tuke, ko Te Hamarini kaiwhakamaori, me nga torn tekau o nga Waranatia ratou ko Aropeta me tetahi ope Maori te haere i te mea ka tata te takiri o te ata, whakawhiti tonu atu i te awa, noho huna mai ai i tera taha kia paku ra ano te pu o to maua ko Te Mokena. Heoti ano no te aonga ake o te raka whakaputaina tenei whakaaro a matou, tae ngaro atu ana te matua i au ki taua puketae ngaro atu ana hoki te matua ia Kewenete Piki ki tawahi o te awa.

Takiri kau ano te ata ka puhia atu e mana e noho atu nei i runga i te puke, heoi ano katahi ka huri tera ki roto ki ona parepare“ka anga mai te pupuhi a tera, no konei ka tae a Rewenete Piki ki tona wahi i whakaritea hei nohoanga mai mo tana ope ka puhia mai te pa i reira, ko nga Maori Kuini i noho mai hei whakapae mo te horonga o te pa, ko ratou tahi ko Te Hamarini me nga Pakeha toko ono, i te mea e haere atu ana te ope a Rewenete Piki ka mate ia ratou he kotahi no te hoa riri. E akina tonutia atu ana te pa e matou kite pu kia he ai te manawa o tera, kia kaua ai ratou e ngoto kite whakakapi i te whatitoka o te pa na ratou i waiho kia puare noaana. No konei ka puta taku whakaaro kia taupokina te pa, he te horo noa hoki no tera i roto i ona parepare. No konei ka whakawhiti|au ki tara-wahi o te awa kia marama ai te kokiri, ko nga Maori Kuini ko tera ki a Te Mokena e pupuhi ana kite pa kia whakahehengia kia tata pai atu ai matou, tenei matou kua tata kite whatitoka. Kia 60 pea nga hikoinga waewae, katahi ka whakatikaia te tu o aku tangata, ka puta taku kupu. E, taupokina ! Ka kokiritia mai hoki e Rewenete Piki i tua o te pa, katahi ka taupokina e matou, kaore o matou i mate, tokowha i tu i te mata wahi iti ko au na te patiti, ko au hoki te mataati ki roto kite pa, heoti ano kua riro, kaore e taro te mahi a te peneti raua ko te raiwharakei a mana te pa,

kaore te lioa riri < tono mai kia whakaorangia, nga tupapaku i roto ite pa 22. No muri iho ka kitea e torn, hui katoa 25, nga mea i man, tokowhitu nga wahine. Wawahia ana e ahau te pa kia kaua e ahei te whakaara a muri iho, tapahia iho e au te kara, tahuna iho kite ahi nga whare, me nga taiepa. He hira noa atu nga kumara, nga witi, nga riwai, nga kau me nga hoiho, i riro mai, i riro mai ano hoki nga kau me nga hipi a Te Mokena i kitea ki reira e haere ana.'

Tenei hoki te tukua atu nei e ahau he whakaatu ki Te Kawanatanga kia mohio ai ratou ki nga kai-a-kiko o to maua, me nga tupapaku o tera. Kaore i roa te riringa, no te timatanga o te puhanga atu, a taea noatia te taupokinga e rua anake tekau ma rima mineti tae rawa ki waenganui o te 8 mete 9 kua hoki katoa maua ki to matou pa. Kaore e tika taku mahi ki aku hoahoa me i kore au te whakaatu atu ki Te Kawanatanga i to ratou maia i tenei, me tera hoki o nga riringa ki mua. Me i kore ano hoki ahau e atu whakahua atu i nga ingoa me nga kupu whakapai mo nga Apiha katoa i uru nei ki tenei mahi, kite Minita whakahaere i nga tikanga mo te tiaki i te Koroni.

E ki ana ahau engari kia whakaturia a Eewenete Piki hei Kapene inaianei, he hira noa atu hoki no nga painga o tana tangata.

Kaore e taea kia tauria e ahau i tona hua nga mahi maia pai hoki o Enetaini Kakoini raua ko Te Tuke, tenei au te hiahia nei kia aro pai atu Te Kawanatanga kia raua.

Kaua ano hoki ahau e whakamutu noa i taku pukapuka engari kia puta atu ano hoki taku kupu mo te ngahau o Taitana kite awhina i an i toku taenga mai a taea noatia tenei ra, nana ano hoki i tino haere marama ai a matou tikanga. Na tona mohio kite whakahau tika i nga Maori i tino pai rawa ai te haere o nga mea katoa i waenga ia ratou, ia matou.

He nui noa atu hoki to Te Mokena kaha kite awhina kite atawhai ia matou, otira ma Te Kawanatanga te mahara ki a ia.

Kotahi nei te kupu ka mutu, i toku tomokanga atu ki roto kite pa wahi iti au kua mate i tetahi tangata Maori e peke mai ana mete patiti kite pai.ii i au e anga ke atu ana Jiku kanohi '' te titiro ki tetahi atu wahi kahore au i kite i a ia, katahi ka werohia taua Maori e Paraiwete Werewhiti konei au ka whakahua nei i tona ingoa kia rangona e Te Kawanatanga. Naku

Na Hemi Pereiha, Kapene o nga hoia o Waiapu.

14 o Ahuhata, 1865.

E Kara, —Na te kore pepa ahau i tuhi atu ai i te hiku o aku korero ki konei. Na koia ra tenei, no te 3 o nga ra o Akuhata i o matou hoa Maori e kimi haere ana i roto ite ururua. Kitea ana e ratou he tangata, 14 nga waliine ko nga tane tokorua hopukina mai ana. Ko anei he morehu no te pawhare hereheretia ana —e ki ana a Taitana ko nga tane te riro i a ia ki Heretaunga. Ko te mahi tonu a Te Mokena i muri iho i te horonga o te pa o te hoa riri he whai haere tonu i tera—tokorima o tera kua mate he maha nga whakarau meake nei ka tae mai —he maha hoki nga pu ——me nga hoiho kua riro mai i a ratou.. E eke atu ana a Taitana i runga i a Te Kira ki Heretaunga tena kei a ia nga korero ki a Te Makarinn Tena ma te Kawanatanga te whakapai mai ki tenei kawenga maia a matou. Naku, Na Hemi Pereiha, Kapene o nga hoia o Waiapu. Kongo Taua. Ko nga tupapaku o te Hau. Hau taea noatia tenei ra ... ... ' ... 87 Nga taotu ... ... ... ... 33 Herheere kua riro mai ... ... •■ ■ " Herehere taotu ... ... •• ■ 42 Maori Kuini kua mate ... ■• • •• • Nga taotu ... ... ... 14 0 nga Pakeha kahore lie tupapaku, nga taotu 10 Kia Kapene Horotu, Poneke.