G.— lb.

nohoanga tangata i te mea i turi te hunga nona te whenua, kite kawe mai, kia whakawakia i te aroaro o te Komiti, o te Kooti ranei. Ma taua Poati c whakahaere nga take o nga Maori c hiahia ana i te aroaro o te Kooti Take Whenua Maori, kite riihi o nga hea o nga tamariki, i te korerotanga o nga Kaitiaki. Xi aia katoa hoki te mana ki runga ki nga whenua kaore ano i whakawakia c te Kooti Whenua Maori. A i runga i te whakaaetanga o nga hunga c kiia ana no ratou te whenua kits tuku raihana i ia tau i ia tau, kite tapahi harakeke, kite tope rakau, kite kokoti patiti ranei. Me whai mana ano taua Poati, i runga i te hiahia me te whakaae o te Komiti o te Takiwa kite whakaara kura mo nga tamariki; kite hokohoko whenua, ama te pai ote Maori, me te whakaae ano ote hunga nona kite whakariterite kereme i runga i te whenua kite hoko hea, otira, ki nga mahi katoa c ara ai te pai ki te iwi Maori, kite whakahaere ritenga kite Kawantanga, tangata ke ranei. Mana hoki c whakahaere nga ruri, rori, whakapainga, me era tv mea, ratou tahi me nga Komiti o te takiwa, o ia poraka, oia poraka. Mana hoki c tirotiro, c tuku atu tana kupu whakaatu kite Paremete, mo runga i nga whenua kua tapaetia c nga iwi Maori mo te mahi kura. Me whakamana ano taua Poati kite whakariterite i nga kereme a te Kawanatanga, a te tangata ranei kite whenua c keremetia ana, c tv ana ranei ite ingoa ote Maori. Engari, ko tenei whakamananga c kore c ahei kia whakamahia kia whakaaetia rano c te tino nuinga o nga Maori c whaitake ana, me te Kooti Take Whenua Maori, 1 runga ano ite ata rapurapunga. Me whaimana kite hanga tikanga, ture hoki, i runga ite whakaae a te Kawana, i roto i te Kaunihera mo te whakahaere, me te riihi o nga whenua Maori mo te whakahaere hoki i nga mahi ote Poati. Ma tenei Poati c whakarite te nuinga o nga mea c kawea nei kite Paremata i runga i te pitihana. Ma tenei Poati c whakarongo nga tono whakawa tuarua. Ma konei c whakamana te mahi o te Paremata ;ma konei hoki c ara ai te tino pai mo nga tangata Maori me nga Pakeha hoki. Ina hoki, ka riro ma te Poati Whenua Maori, te nuinga o te mahi Maori c whakawahatia kite Paremata, kaore nei c mohio ana ki nga tikanga, ma konei ka whakamama nga mahi o nga Kooti. Ko te niahinga ka noho ki runga kite Poati Whenua Maori. Ka whakamamatia hoki nga mahi o te Kooti, o te Kaitiaki mo te Ka.toa, Te Hupirimi Kooti, te Kooti Whakawa Tuarua, nga Apiha o nga Tari Pane Kuini, Tari Eehita hoki; Tari ruri, te Tari mo te taha Maori, me te Kooti Whakawa Whenua Maori. Ka whakaorangia te tari o te Kaitiaki mo te katoa ite taumahatanga ote whakahaerenga i nga rahui nui c whakararuraru ana i taua tari. Ka ahei te tokomaha kite whiwhi whenua i nga takiwa kaore nei c tata i naianei mo te utu iti, he take tika, kaore he whakaroanga. Taha kite Moni. Ma te Kawanatanga c nama atu he moni kite Poati, nga moni c tika ana mo te whakahaeretanga, mo nga ruri, me nga whakapainga. Ko aua moni me whakautua etc Poati i roto o nga moni ka puritia c te Poati i runga i nga whenua Maori katoa. I nga whakahaerenga whenua a muri nei i te mea kahore c mau takitahitia ana me hoki ano ki nga tikanga o mua i waenga i nga hapu. Ma te whakatunga o nga Komiti i runga ite ahua o te Pooti, c hoki mai te wahi pai o te mana o nga rangatira. Ko nga tikanga o mua whakawhaititia iho kite ahua me nga ritenga hai pupuri c tautokona ana hoki c nga ture, ki to matou whakaaro tera c pai rawa atu i te ture c whakahaerea ana i naianei. He iti te moni mo te whakahaeretanga, he maraina, ma konei c nohoia ai te whenua c te tangata. Xi te mea, ka kiia c kore te Maori c kaha kite whakahaere i enei mea mo to ratou nei ano mahi, ka korero matou ki nga whaikorero tino whakaaro nui i korerotia mai ai kia matou c te iwi Maori. Me titiro hoki ki nga motini maha, hangai, whaitikanga, i puta i tetahi hui nui kite Wairoa ; c waru nga ra c whiriwhiri ana taua hui, ko ratou anake, tino whai matauranga, whakaaro nuio ratou whiriwhiringa. Kahore c ngaro ana te whakaaro nui ote iwi Maori. Heoi, c tika ana kia whiwhi ai ratou kite mana whakahaere i o ratou nei tikanga. Me whai mana nga Komiti o ia takiwa kite whakatakoto rahui i nga wahi ano i tohungia c te hunga no ratou te whenua i roto ite runanga. Ko te toenga ote whenua me tuku kite reti i raro i nga tikanga i hangaia c te Poati Whenua Maori, me te whakaae o te Kawana i roto o tona Kaunihera. Ko te Kawanatanga anake c whai mana kite tuku moni i runga ite nama kite Poati, kite tangata ranei. Ko te Komihana o ia takiwa hei tiainana mo ia Komiti, ko ia hei tiaki i nga mahi katoa, me te wehewehe i nga moni katoa. KOIA NEI NGA PAINGA E PUTA MAI ME KA MAHIA HOUTIA HE TURE E TE PaEEMETE. Me tv tonu tetahi Kooti Whakawa Whenua Maori, me te ture ano mo te whenua Maori, no te mea, c tika ana kia tv tonu tetahi Kooti mo nga mea nana, kahore c taea te whakarite, me tetahi ture c kaha ana mo te katoa. Otira, me mutu te Kooti Whakawa Whenua Maori, me nga ture mo nga whenua Maori i raro ra i nga ture c whakahaerea ana i naianei. Ko nga ruuri utu nui nei c kore c whakaaetia i raro i nga whakahaerenga hou nei. Ko nga ruuri wehewehe ka whakarereketia, kia mama haere ai te mahi mo aua ruuri. Ko nga tino ruuri ko aua ruri i nga whenua hai whakanohoanga tangata, pena me nga whenua ote Karauna c ruritia ana. Ko nga rohe i waenga i nga iwi me waiho ite maunga, ite awa ka maakatia c te kai ruri kite mapi, c hara i te mea hai rohe mo te whenua, engari mo te wehewehenga o nga mea i puta mai o runga i te whenua. Me pena ano nga rohe te whakatakoto i waenga i nga hapu. Ko te mahanga hoki o nga whakawakanga keehi i nga Kooti, me nga mea kino c tupu ana i aua Kooti ka iti haere. Tena, c oti i nga Komiti i nga runanga te whakarite i nga rohe me te hunga nona. A, ko nga keehi tino uaua ka kawea, ma te Kooti c whakaoti i runga ano i nga korero i puta kite aroaro o te runanga. A, no te mea ka taea te riihi, te" aha ranei i te whenua ite mea kua uiuia noa ihotia te hunga no ratou te whenua, a, ka waiho, a muri ata whakawa ai. Na, no te mea ko nga

18