L—2

26

te tieke aka mau mai i nga moni apopo. Heoi ka puta atu ia i roto ite ruma me te Kira hoki. Ko te tino kaiwhaki ko Kauika i mea kihai ia i ki atu kite kai tuhituhi o te pitihana kua rukea te tieke ki runga i te tepu o te whare kua whakahengia erangi i tangohia c Wiremu te tieke i a Uru te Angina ite aroaro ote Kira. Ko te kaiwhakamaori o te pitihana a nga Maori c whakahaere nei i ta ratou take he tangata c whai take ana i roto i te pitihana. A i mea kihai ia i tino marama mehemea i whakahe a Kauika ki tera wahi ote pitihana. Na i roto ite pitihana a Uru te Angina o te tau 1884 c ki ana i utua c te Kira te tieke kia Angina a i puta atu ia ki waho erangi ko te Wiremu i noho i korero hoki ki o koutou kai-pitihana. I mea ia me te heke ano nga roimata ano he ua he pai te Atua me etahi atu korero pera. I muri iho c ki ana a Angina i hoatu eia te tieke kia Wiremu. I roto ite pitihana a Kauika ote tau 1884 c mea ana ia ka tahika tuhia etc Kira te tieke mo nga moni whakaotinga c £5,411 Os. 7d. ka patai mai kia matou ko wai te tangata hei tango i te tieke ? Ka ki atu matou hoatu kite Kaumatua kia Uru te Angina. I runga ite pitihana ote tau 1884 ka tono te Komiti i te tau i muri iho kite Kawanatanga kia tirohia mehemea c kore c taea te whiu kirimene hiwiri ranei i a Wiremu ahakoa kua pakarapu ia. Otira inaianei kua rere ke nga tikanga o taua mea kua mutu te ki i roto i nga korero i roto i te pitihana c takoto nei i te aroaro o te Komiti ko Wiremu anake te kaimuru erangi kua puta enei kupu whakapae i uru ate Kira ki roto i taua muru. Otira c whakaatu mai ana te pitihana ote tau 1884 kahore te ngaromanga o aua moni i whakapaea kia te Kira. A c tino whakaatu ana nga korero c korerotia nei i te aroaro o te Komiti kahore rawa i tau tetahi whakapae ki runga i nga mahi a te Kira erangi i nui tana aroha ki nga tangata no ratou te whenua, i whakatupato ano hoki ia i a ratou kite huarahi c whakapaua ai c ratou nga toenga o nga utu oto ratou whenua. Na kua ara mai ano he korero hou inaianei. I muri iho ite ripoata tanga ate Komiti o tera tau kua pahure nei ka tukuna c nga Maori tetahi korero hou ki etahi pakeha. I penei te tukunga o nga korero, ko Tamati Wiremu Piha, he puiha he kaihoko toa no Waitotara, ko Tare Eetihana Peere, Kaiwhakamaori, no Hawera, me Hori Wikitoa Peeti, kaiwhakahaere hoko whenua no Hawera. I runga i nga whakahaerenga maha ka tahi ka whakaaetia ma enei tangata c toru c tautohe te taha a te hunga no ratou te whenua kite Kawanatanga ka tahi ka tuhia tetahi Kirimene ki waenganui i nga Maori me te Peeti ka hainatia i te 27 o nga ra o Mci kua pahure nei (1) Mana nga moni c kimi i te tuatahi hei whakakaere i taua mea. (2) Me tango eia i roto i nga moni c riro mai ana nga moni katoa ana i pau ite whakahaerenga o taua mea. (3) Me tango eia i roto i nga moni c toe ana te hawhe o aua moni he utu mo taua mahi i taua mea a ko tetahi hawhe me utu ki nga tangata no ratou te whenua. I riro mai ano hoki he pukapuka whaka mana ia te Peeti hei whakahaere ite taha kia ratou. Na ahakoa c whakahuatia ana te mgoa o te Peeti c kitea ana i runga i nga korero o aua pakeha c toru ra me wehewehe kia rite tonu te maha o nga moni ma ia tangata o ratou o roto i nga moni c riro mai i a ratou. Ko enei take ekore c taea te whakahe. 1. I utua tieketia c te Kira nga moni i te aroaro tonu ote hunga no ratou te whenua ara kia Uru te Angina i runga ano ite tono a nga tangata na ratou te whenua. I mea ano ate Kira kia whakaputaina kia ono nga tieke mo aua moni otira i mea ratou kia ko tahi ano. 2. I muri tonu iho i te utunga o aua moni c te Kira ka puta ia ki waho o te ruma a kihai i hoki mai kihai ano hoki i mohio i peheatia ranei i peheatia ranei te tieke taea noatia te wa i tae mai ai nga korero kite Tari. 3. I roto i te pitihana o te tau 1884 tera etahi korero c whakaatu ana ko Wiremu anake te tangata i puta te whakapae a te hunga no ratou te whenua. 4. Ko te pitihana c takoto nei i te aroaro o te Komiti c tino whakapae ana kia te Kira mo tana whakahoa ki taua tahae. Otira ko te tino kai-pitihana ko te tangata nana i tuku i nga korero i hanga ai te pitihana c ki ana i tino ki atu ia kite Kaiwhakamaori kia Peere ki nga korero he i roto i te pitihana kihai i whakatikatikaia. E korero ana ano a Peere ite whakatakotoranga ote tieke i runga i te tepu me te whakahe a Kauika ki nga korero i Hawera i a ia c haina ana i te pitihana i reira i mea kua wareware ahau mehemea i whai kupu a Kauika mo runga i taua mea. A i mea ano hoki ia kihai ia i tino marama mo runga i aua kupu otira kahore i ruarua te whakaaro na te Pakeha i whakakiki te kai-pitihana. 5. Ko nga pakeha c toru nei ko Peeti Ko Peere ko Wiremu i runga i te hiahia kia whiwhi ratou ka whakanui rawa i te raruraru o nga kai-pitihana kua awhina hoki i nga kai-pitihana kite whakahaere i te kereme c mohiotia nei c nga kai-pitihana kahore rawa a ratou take. E whakaaro ana te Komiti kahore rawa he take a nga kai-pitihana i te Kawanatanga me te ki hoki ko te pakeha nana i whakahau kia tonoa nga tono penei he mea tika kia nria rawatia ia i te mea hoki na nga whakaaro whakarihariha ratou i tautoko. Ka whakamahara atu hoki te Komiti kite Kawanatanga i tenei take he Kaiwhakamaori whai raihana a Wiremu raua ko Peere. 21 o Hurae, 1886.

No. 315.—Petition of Te Kooti te Eato and Others. Petitioners object to a tax being levied on their dogs, which they say are very useful to them in obtaining food, such as catching birds and rabbits, and also in guarding their premises. lam directed to report as follows: That the administration of the laws relating to dogs lies with the local authorities. The Committee has no recommendation to make.

21st July, 1886. [Translation.] No. 315. —Pukapuka-inoi a Te Kooti te Eato me etahi atu. Kahore c whakaae nga kai-pitihana kia whakaekea te take kuri ki runga ia ratou kuri na te mea he nui te painga c riro ana i a ratou i a ratou kuri i runga i te hopu maim rapeti hei tiaki hoki i o ratou kainga. Kua whakahaua ahau kia ki penei: Kei nga ropu takiwa te tikanga mo te whakahaere i te. Ture mo runga i nga kuri. Kahore he kupu ate Komiti mo runga i tenei mea. 21 o Hurae, 1886.