WAIKATO.

Waka Maori, Volume I, Issue 23, 16 April 1864, Page 1

WAIKATO.

150 O NGATIMANIAPOTO, O NGATIPOROU, O TE UREWERA, KUA MATE.

18 O TE PAKEHA KUA MATE, 38 TU A KIKO.

No te Parairei, te waru o nga ra o Apereira, ka tae mai te Roari Ahere i Akarana, me nga korero o te whawhai o Ngatimauiapoto raua ko te Pakeha. Ehara i te hauga te main e mahia mai nei—te whakamate i nga tangata o te ao nei, te yhakapouaru i nga wakine, te whakapaui i nga tamariki. Ko Orakau tena kua hinga. He pa tena kei roto i te motu rakau etu ana ; e wha macro te pamamao atu i Kihikihi. No te 31 o nga ra o Maehe ka haere atu etahi o nga lioia ki Orakau, te taenga atu kite pa ka reia tonutia, ka whakaekea tonutia e te huuga i taugokia hei hunuhuuu. Te whakahokinga mai a nga Maori i roto i nga parepare, lie whati auake mai aua lioia ki runga kite matua ; te taea hoki i te ri tonu mai o te mata—heoi ka noho ka awhitia te pa, ka pupuhi kite pu repo. Ki hai i taro ka paku nga pu i roto i te motu rakau i te taha ki muri o nga hoia; te tirohanga atu, ka kitea nga tangata e heke takitahi mai ana i nga tau o te lihvi i tua atu o taua motu rakau ; he kai awliina ia i nga taugata o ro pa—e ki aua no Maungatautari ratou. Heoi, ka tomokia e ratou taua motu, turia ana te ngaraliu taua i reira; ka rongo tera iro pa, ka pa te umere. Muri tata iho ka puta mai ratou i te motu, i te taha ki nga hoia. Katahi ka tahuri nga hoia o taua walri pupuhi ai ki taua hunga awhina; pupuhi touu, a, po noa ; te aonga ake o te ra kai te pupuhi auo—muri rawa iho ka whati taua tohu. Katahi ka tahuri nga pakeha kite keri i te pa kia taea ai. Keria haeretia atu ana ka taea tetahi o nga kokiuga o te pa. No te otinga o tc ara i keria a awatia atu ai, katahi ka titiro,. aue ! kaore e rahi nga paura hei talm ake kia pakaru ai, kia whai putanga ki roto ; kei Kihikihi ra auo nga paura—heoi, katahi ka tonoa te kai tiki. Tena kua tae ke atu kite pa te Karere ote Tianara ki atu ai kite mca ka waihotia a ratou pu, ka puta mai ratou ki waho, katahi ka whakaoraugia ratou ; ki mai ana ratou ekore rawa e mutu ta ratou riri: heoi, ka kawe touu, tetahi me tetahi—pipi ri tonu te pakeha mete maori ite taha o te kokiuga i roto i te awa i keria atu ai.

takoto iho i reira tokorima o te pakeha mate rawa, tokorima hoki o te inaori. No te 2 o riga ra o Apereira ka whakaputa nga maori ki waho i tetahi taha o te pa, e mea ana kia oma ; ko te whakahokinga a te pakeha, ka.hoki katoa ano ki ro pa—i kinga iho i konei 20 nga maori. Heoi, ka kawe tonu. ahiahi noa, a, he wehi anake pea koi hoki mai te kai tiki i uga paura, ka pakaru ake ta ratou pa, no konei ka whakaputa ano ratou ki waho ; puta rawa ake ki waho, ko te taha e rahirahi ana te rarangi o nga hoia. Kitea rawatia e te nuinga o te pakeha, kua puta; katahi ka whaia ; rere touu nga maori ki roto kite repo i waho atu o te pa ; katahi ka kotia e nga hoia haere i ruuga hoiho. (pena me nga hoia i Waipaoa, i Heretauuga nei ano) ; puta rawa ratou kite tu whenua kua tae aua hoia ki mua; ka tae ake hoki nga hoia i raro i te whenua; heoi, ka patua i konei. Katahi ka tahuti nga maori, ka marara ke noa atu ; ka whaia hoki e te pakeha, ka patupatua haeretia ; to kau, tae kite 12, nga maero i patua haeretia ai. Heoi, kua po tenei, kua ugarongaro anake nga maori, tokowaru tonu nga mea e kitea atu aua ; ka whaia tana tokowaru ; tokowha o ratou i mate, tokowha i puta —katahi ka kokihoki mai nga pakeha ki to ratou kainga. Hui katoa nga maori e mohiotia ana inaianei i mate rawa i tenei ririuga 121, kua oti hoki te tanu ; nga mea riro kerehere mai 33 ; nga mea tu a kiko i roto i nga hereliere 26—mana e ora, mana e mate etahi. Kaore i mohiotia e liia rauei kua tu i roto i nga mea i puta. Tera pea kai te parae etahi e takoto mate ana, i roto i te repo hoki. Korero mai ana nga herehere 20 kua tauumia e ratou i roto i te pa ; ki ana hoki kua tu kino ta ratou rangatira, a Rewi, o Kihikihi ; mea ana mai kai roto pea ia i te repo e takoto ana. Katahi ka haere te pakeha kite kimi i tona tiuana i ro repo, kitea aua ko te mere pounamu anake—ko te tangata kaore i kitea. Kotahi te Kapene o nga hoia i mate rawa, i mate i roto i te hunuhunu nana i tiki tuatahi te pa ; ko tetahi Kapene i tu kite karu maui, e ki aua ekore ano e ora ake ; tokorua atu koki nga rangatira pakeha i tu, otira ka ora enei. No te taenga atu o te rongo ki Maungatautari, ki a Tamihana, katahi ka whakarerea tona pa, ka ueke atu, ratou ko ona tangata, ki ruuga atu o te awa noho ai ; hanga pa ai ano pea mo ratou. E ki ana he tawa (hua rakau nei) ta ratou kai inaiauei. Muri iho ka nohoia e te hoia taua pa i mahue e Tamihaua. Me i kore e mahue kua tikina ano e te pakeha, kua patua. I te taenga mai o te Tianara ki Rangiaohia, i te riringa tuatahi ki reira, iwhai ake ra nga maori o Pateraugi, ko te ki i reira ai e toru te kau tonu nga maori kua mate ; otira, hui katoa nga mea mate kua kitea i roto i nga rangi i muri nei i te whenua e takoto noa atu ana, 103. Kai te peuei ano i nga riringa katoa, kai te kore e kitea wawetia nga mea katoa kua mate ; kei muri ka kitea ai. Ko nga maori e ki

ana e wha ratio ratou tangata i ngaro i aua ririuga i Rangiaohia. Engari e mohio ana matou kaore enei katoa i mate ; tena kua hokihoki ki ona kainga, i te "wehi—me Paora Toki i hokimai ki Petane nei.

No te ata o tenei ra, o te Hatarei nei, ka tae mai te Kuiui, tima nei, i Akarana. Kua kitea etahi tupapaku i muri nei, i Orak&u." Hui nga mea mate o te maori kua tanumia inaianei 150. Ko Rewi, te raugatira o Kihikihi, kua kitea e te pakeha i roto i te repo e takoto aua; kua mauria mai kite kainga, e toru ona tunga, engari kai te ora ano.