HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA TUHI MAI.

Waka Maori, Volume I, Issue 7, 5 September 1863, Page 2

HE WHARANGI TUWHERA MA NGA HOA TUHI MAI.

Ko te tangata e hiahia ana mana anake e tango i tana nupepa, kaua ia e hui tona whakaaro ki ta nga pa, e pai ana; me homai eia kia kotahi te kau hereni, ka rite ai te nupepa ki a ia mo te tau kotahi. Ka tiihi mai te iangata tuhi mai, kia marama rawa nga reta, me iiga ingoa o nga kainga, o nga tangata, kia mohiotia ai.

llurae29, 1863. Kia llemi Wuru, — Eta, teuakoe. Tenet nga nupepa kau tae mai ki au. Ka nui toku pai mo nga nupepa e tae mai aua ki au. E whakaae ana au kite roto i te KOtahi. Teuei lioki tetalri kupu aku. He panuitanga tenei naku i toku whenua, e mea ana au kia retia kite pakeha, kite pirangi ia totalsi pakeha ki taua wheuua. Ko nga eka o taua whenua e whitu te kau ma torn nga eka katoa. Ko taua wheuua kei Poraugahau ,• ko Karaima Karani te ingoa. Me kawe atu e koe kia taia kite nupepa, kia rongo ai oku hoa pakeha, oku hoa maori hoki. Na Ereataxa te Kurit, no Porangahau.

Aknhata 19, 18G3. Kia te Makaiuni, — E taku hoa aroha, teua koe. Tenei ano matou te noho nei i runga i te kotahitauga o te maori, o te pakeha. Eta kua tae mai Ngatikurumokihi ki konei, kei te Pou a Waikari Nui, ki Mohaka. Nga rangatira o roto ko te Teira, ko Pikai. Na, no te Wairoa hui mai ki Ngatipuku, me Ngatiiwikatea. Nga rangatira, ko Paora te Apatu, ko Hapurona, hui katoa ki Moliaka. E hoa e vua ra i tutigarehu ai, e rua hoki nga ra i runauga ai. Te kupu tuatahi ko te kotahitauga o nga tangata o Mohaka kite Wairoa, kite Pou a Waikari. Iva huri te taha kite maori, ka kitea kotalii tonu kupu whakaaro, kupu tikanga Ture. Ka huri, ka tu ko te taha kite pakeha. Ka whakatika ko Paora te Apatu ; —" ka awhina ahau i aku pakeha." Ka ivhakatika ko te Teira; —"ka awhina ahau i aku pakeha." Ka whakatika ko Paora Rerepu ; —" ka awhina ahau i aku pakeha." Ka whakatika ko te Awapuni;—ka awhina ahau i aku pakeha." Kotahi auo te kupu ko te kotahitanga o te pakeha ki no-a maori o te Wairoa, o Mohaka, o te Pou ki Waikari, kotahi ano. Ko te kupu tenei;

ka he te maori, ka kohuru i te pakeha, ka tukua ki ruuga i te Ture kia mate teua tangata kotahi kite mate. Kite peua hoki to te pakeha, kite pokanoa, me pena ano hoki, kia kotahi ano Ture. Ivoia ua tonu te kupu, te Ture, a matou—heoiano, whakaactia ana e te hui. Kite hacre mai ctahi maori kite riri ki a matou pakeha, ko matou me a matou pakeha ta matou riri ki nga maori pokauoa. Na, tenei tetahi kupu. Ko te hoia kaua e homai ki euei wahi i whakahuatia nei i runga ake ua. E taku hoa e Ma, waiho ma matou ano e awliina a matou pakeha ; he pono teuei ki a te Runanga me nga rangatira. E hoa ekore e taea e au te korero, hei ako to matou kotahitanga kite pakeha. Kua tuturu tenei ki—heoiano. Na te Awapuni, ua Paora, ua Rewi, na Paora, ua Hapurona, na te Teira, na Pikai.

Wairoa, Akuliata 27, 1863. Kite Kai tuiii ote " Waka Maori,"— Kua kite an i tetahi wahi o te reta a Ihakara te Haeata. Ko taua tangata i kiia, e Tamihana minita, hei Kai Whakawa mo te Kawanatanga. Ko te take o te tinihanga kino ko taua tangata, e mahi nei i tana kino mo Mitipara—e pana nei, kaore nei he take Kua kite ano ia he mea rere noa mai te mate.

Na Toha. Purimu, Akuhata 6, 1863. Kia Hemi Wuru, — Tenei ka hua noa atu te ngakau kite tuhi reta atu ki a koe ; ara, he whakamoemiti no teugakau kite pai o tau inalii, o te perdu i nga korero o ia wahi, o ia wahi. Ileoi, ko te ngakau ki tc whai noa atu kia wlmvhi tona tinana ki tenei hauga, kite nupepa. Otira. ekore pea e tika i te inahara kau ; me patu ki tc moui, katalii ano. E hoa koi mea koe kei te kore e manaakitia tau e whakaatu mai nei; ara, kia te 10 herein mo te nupepa i roto i te tau kotahi. Tenei ano au te hiahia nei—ara, tera pea e patipati te mahi, ko tetahi tau e rite, ko tetahi pea e hapa, na te mea he tangata rawa kore au nei. lie nui aku mate, ko te rawakore, ko te matua kore—ko toku tuahine ka mate i te rewharevvha, ka noho paui noa iho i o te tangata kainga. Ehara i te mea he kore kainga ; engari, kua kuraia e nga matua kite noho haere i o te taugata wahi. Rokohauga iho ratou e te mate, heoi mau tonu iho te aroha ki a ratou e takoto ake ana i te whenua—wairangi uoaiho nga whakaaro kite hoki ki ona wahi. Tena pea e maharatia he kore kainga—he kainga ano, engari kiapeua te maramame o te pakeha kainga i kore. He pena me tetahi maramara kaone nei tona tu; he huhua noa atu ona kara. Kotahi eka, 200 pea nga tangata ki tena wahi—kore rawa he tangata kia kotahi noa iho ki runga kite eka kotahi. E pena ana hoki te ahua oku wahi j otira ehara i tena nana i whakakore te hoki, engari he whai mai ia i te whakapono e mau ake ana i a Puhara i Pakowhai. He

pai hold no tera tangata, no Puhara, he uui uo tona atawhai, no to whakapono hoki; heoi, rokohauga cte whawhai a Ngatikahunguini raua ko Ngaitcwhatuiapki, mate ana toku matua raua ko Puhara—heoi, pukai noaiho matou ko ohu tuahine, ko oku taina, tae noa ki naianei e pukai noa nei auo. Ko te tangata ke kai te awhina i a matou, SOeka o te whenua kua tukua rnai ua toua atawhai o tenei tangata, o Rene Pirihi Katorika. He aha ra ka korerotia tona atawhai ki enei whanau paui—3o pea matou ki nga meae whakauru ana mai inaianei, tamariki anake, te whai matua. Ivati noa pea matou ko oku tuahine, ko oku taina, hei noho tak'nva i te ao nei. Kotahi anake c he ai te noho noa iho, ma nga hau o te ao—inahoki, e tahuri noa ana te rau o te rakau i te rangi pai nei. Tenei ano ra nga whanauuga te mea mai nei kia haere at a ki o ratou wahi ite Pakipaki. Otiia kua ahua ano au ki tera kai nga—he kulia. Engari te mea i maharaharatia ai ko te mea ia kai runga touu i te toa o Ngatikahunguiui taua whenua ; koi pera auo me Pakowhai—na reira ka maharaharatia ta ratou awhina i a matou kia haere ki reira noho ai. Te ara i manakohia ai tena kainga e toku hinengaro, ko toku matua, tuahine, toku iramutu, kei reira e takoto ana—na reira man touu toku aroha. Ahakoa, i mate mo nga raruraru o taua wahi, hei alia hoki maku nei, te mea ka mokaitia, kia kimi te mahara ki era whakaaro ; heoi ano taku ko te aroha ki toku matua nana au i whakaputa hei tangata. Engari pea kai nga tangata noua tera wahi niana e wliakahe, katahi ano ka he aku mauako ki tera kainga, ki Pakowhai—ma nga malii pea o te ao eta nei te matau, katahi ka he. Otiia, e te iwi, ma koutou e wliakahe oku whakaaro e tukua aiu na kite perehi kia rongo ai koutou. Ka inutu i konei. iS'a Nikoka Ngaxaxgixgakauri. [Ka tuhi koe, e Nikora, i te reta a tetahi takiwa atu nei, kia ata hanga marire. He roa rawa no tau reta. Ko nga kupu whakamutunga mo te nupepa nei kua mahue atu e matou —ehara hoki i te korero tikanga.]

Kaimango, Aknhata 26, 1863. Kl TE IVAI TUIII O TE '" WaKA MaOIU."— Kia rongo rnai koutou ki nga mahi o te Wairoa. Ko te malii a matou, a nga taugata o te ngutu awa nei, he mahi riwai, he tope waireugu, he mahi kai hei oranga, lie mahi i nga kai e pai ai te pakeha kite hoko ; he noho pai i runga i te rangimarie, he aroha ki tetahi, ki tetahi. Ko te mahi a nga tangata o te waha ki uta he Avhakatipu i te whawhai,, i te kino, mo nga iwi e rua—ko Ngatiiwikatea, ko Xgatipuku, ko te Apatu. Koia uei nga iwi e kinongia ana e nga iwi o te waha ki uta o te Wairoa. Ko te putake i kino ai, ko te mateuga o tona rangatira, o Raugimataeo ; kiia ana e tana iwi he makutu na Miti Para. Ko te mahi a teua iwi he paua i Ngatiiwikatea i nga ra katoa. He ara te mahi i te po a tetahi whakaariki, atetahi whakaariki, me te pu aiio kite ringa. E hoa mau e tuku

atu kite perelri tcuci korero, kia raoliiotia ai. Na Ahipexe Tamaiti Mate. [Ko etalii atu o nga kupu o teuci reta kua whakarerea e matou, no te inea eliara i te korero e parckareka ai te tokoinaha.]