HE KORERO PUIA NO NGA MOUTERE I HUAINA KO NGA MARAKA (Moluccas.)
Ko enei moutere kei te moana ki Inia e tu ana. Hui katoa erua, tae kite toru rau aua moutere—otira, e ono tonu ia nga mea ahua rarahi. Kaore e tupu te kaanga, mete raihi i reira—kaore hold he kau o reira, engari he naninani. Ko nga kai e tupu ana i reira he orani, he remana, me etahi -kai atu. Otira, ko nga kai e tino huhua ana ki reira he paihi—ara, ko nga karowi, nga natimeke, me nga kai pera tonu—e hokona ana ki Nepia nei ano, hei whakakakara mo roto i te paraoa putini nei. He ngarara nakahi nunui kei reira; otira. kaore e mate te tangata i to reira nakahi e kiia ana. Engari te karakotaera (he ngarara no nta, pera mete tanivvha maori nei ano), ko te mea rawa tena e horo ana i te tangata. Ko te karakia o nga tangata maori o reira (ara, nga tangata nona ake te whenua) he karakia whakapakoko. He pahau roroa to nga tane; engari, ko nga kauae moremore kau ana. Ko te kahu, kei te hope anake e takai ana. Ko te huru o nga wahine, putikitiki ai i runga i te tumuaki. He mea utu na nga tane ki nga matua to reira wahine i te tamarikitanga ano —a, kite kore e whai tamariki ka mahuetia. Ko ona ritenga enei i te \va o te kuaretanga ; tena pea na te karakia tetahi v.-ahi i whakatika—uaa ano. He iwi ratou, he iwi rore, he iwi kolmru hoki. Ko ona waka me ka haere kite riri, he mea pakupaku marire—tere rawa. Ko te iho he mea whakarite kite upoko taniwha; mete kei, e rite ana Id te hiku taniwha. Ko nga whare he mea hanga kite keni—he mea pena mete pukakaho te rite, na te kaha rawa ia. Ko nga whariki moenga, he mea pena ano me to te tangata maori. Ko ona rakau patu, he kopere, he taiaha, he hoari, he puapua. Na nga tangata o Poutukura (Portugal) i kite tuatahi i aua moutere i te tau 1511; a, noho iho ana ratou i reira: otira, no muri iho ka panaia ratou e nga tangata o Harana (Holland) a, e mau nei ano ki nga tangata o Harana aua moutere inaianei. lie pakeha enei iwi o muri, taua rua nei, a Poutukara me Harana—te iwi nana i kite tuatahi, mete iwi nana ratou i pana i muri iho. Heoi tena. No te rua te kua ma waru 28 o no-a rao Tihema, 1861, ka ana tetahi maunga puia i aua moutere. Tana pakarutanga mai o te ahi, rere ana te whakamataku ! Ka taha te ra i taua rand, ka whero mai a runga te rangi i te taha tonga o Teaneti (Ternate); taea noatia tetahi ra e whero ana. Ko tetahi hoki tenei o aua moutere, ko Teaneti. Te
taenga kite tina o taua ra, te 29, katahi tera ka pouri rawa a runga i te vau<n whaka te tonga. Ko te putanga mafo te hau i puta mai ai, aue ra! Katahi ka whakaaro nga tangata tera e ua; otira, ki hai i takitaro, ko te tukuno-a mai o tu pungarehu, o te onepu, anana! ka ngaro te whenuai taua moutere ano, i etahi atu hoki ite taha. Ahiahi rawa atu titiwha ana te pouri i raro i te whenua! Ngahoro tonu mai te pungarehu mete onepu, a, taea noatia te ata. Katahi ka kitea e rua, e toru inihi, te matotoru ote pungarehu mete onepu i raro i te whenua, irunga hoki i nga whare, i nga rakau. I etahi wahi atu, i waho atu o te taone, e ono, tae kite warn inihi, te matotoru. Katahi ka mohiotia kua pakaru mai te puia i Makiana (Makian); he moutere ano i reira, e whitu macro te pamamao atu i Teaneti. Ivo nga tau o taua puia i poko ai te alii 82. Anana! etoru rawa whakatupuranga tangata! Me a ana nga tangata tena e tanuku iho a runga e nga whare i te taumaha o te onepu, o te }>ungarehu ; otira, puta ana mai to ua, na rcira i tahi. I te ata o te torn te kau o nga ra o Tihema ki hai nga tangata o roto o nga whare i kitekite i a ratou i te matotoru ote pouri; katahi ka tuhutahu i nga raitc hei marama mo ratou. Ko te mea puta ki waho, man rama ai ano, mete hamuperera hei whakamarumaru mona ite pungarehu e horo tonu ana. Te taenga kite rua o nga haora, o taua rangi ano, e kiia ana kaore ano kia kitea noatia he pouritanga i pena—ahakoa weheruatanga, kaore ano. Kino kau nga mea katoa i te pungarehu, i te onepu. Nga rakau nunui, whati iho; nga kai tanumia rawatia. Whakaaro ana nga tangata ka mate ratou i te kai kore. Tahia rawatia te moutere nei, a Makiana. He maha nga tangata o reira i mate rawa; ko nga. morehu i reve ki Teaneti, ko etahi i rere ki etahi atu motu o reira. He tokomaha nga mea i mate rawa i nga kohatu wera i te ahi e taka ana ki runga ki o ratou waka i te tahutitauga mai—ko etahi i mam noaiho. Kotahi te tangata i wliakamanawanui kite hoki atu kite kuni i tona wahine me ona tamariki; a, ki ana e ia kahore i rokohanga ata e ia tetahi mea e ora ana, kore rawa atu ■—nga ngarara, nga alia, mate katoa. Kua ngaro katoa i raro i te pungarehu.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18630822.2.5
Bibliographic details
Waka Maori, Volume I, Issue 6, 22 August 1863, Page 3
Word Count
930HE KORERO PUIA NO NGA MOUTERE I HUAINA KO NGA MARAKA (Moluccas.) Waka Maori, Volume I, Issue 6, 22 August 1863, Page 3
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in