NGA KORERO O TE WHAKAWA

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume III, Issue 2, 30 March 1863, Page 9

NGA KORERO O TE WHAKAWA

A TE TIRARAU RAUA KO MATIU TE ARANUI (ARA, A TE HIRA MURA TE AWA), MO MANGAKAHIA, MO TANGIHUA, MO WHATITIRI, MO TE WAIROA,— MO MAUNGA-RU, MO TU TAMOI, ME ERA ATU WAHI, —I WHAKAW hKIA K1 AKARANA. '

Ko Henare Watene, ko Te Ita, nga Kai- . whakawa o Te Tirarau. KoTe Hemara Tauhia, ko Eruena te Paerfhu, nga Kaiwhakawa o Te Hira Mura TeAwa. Ko Kawana Ta Hori Kerei te Tumuaki o . le Whakawakanga. Akarana, Hanuere 13, 1863. (Korero ana a Te Pere mo rungao te 'Whakawakanga—le whakaatuatu i ona ritenga katoa, a rauiu noa.) Hare Hikairo (no le laha ki a Te Hira Awa); Na,.wnakarongo niai. Tenei taku kuptf: Epai mai ana koutou kia koreiqjia taku pukapuka ? Te Pere: Ae, mebemea kua tuhiiuhia etabi o a koutou korero, e pai ana kja ; korerotia. * Hare Hikairo: Mo te kupu a Tirarau, i runga ano ia i tona kainga e nobo ana. Te whakalikanga atu o Te Hira, whakahekea ana te 1010. Na, tenei te lika. Ko te take i beke ai tena toto: e nolio ana Matiu i runga o Mangakahia, katabi ia ka rongo ko Mauogaiapere kua oli te boko; ko Tangihua kua pau te boko; ko Maungaru kua pau le boko; ko te Poka kua pau te keri ki Que. 1 konei ka wbakaaro a Matiu ki tana kainga i toe ki a ia, \ reira ka wbakaiuria te hui

nui ki Mangakahia-ki te taimaeriroai nga wahi o tana kainga i toe ki a ia, kihai i tae te pono ki a ia. Ko te take tena i heke ai teua toto. Maku tonu te kupu korero nei. (Ka korero ite pukapuka.) Kb te pirkapuka lenei o nga lupuna o Matiu i tuhiluhia kite hui nui ki Mangakahia i te 20 o nga ra o Aperira", 1 858 .• Ka timata i a Rangi, tana ko Tahinganui, ko Te Wbakaiafigarpa; la Tahinganui, ko Whitikainganni, kp Kabukura, ko Ngati* bine; la Whilikainganui, ko Rangioro-waru, ko Te Atua-haere, ko Whawliakia; ta ftangiorowaru, ko Moluroa; ta Moiaroa, ko Wbawhakia, ko WaUieM; ia Whawhakia, kp Tuwehiwehi; ta TuMiwehi, ko Ha rata * Kowhawha; ta Waiheke, ko Paikea, ko Puatawhaki; ta Puatawhaki, ko Hohepa Kopa; la Hobopa, ko Te Koni. Ta Te Atua-haere, ko Pupu, ko Te Ropu, ko Kiriwehi; ta Kiriwehi, ko Te Ao; ta Te Ao, Lo Kiriwehi (e mea ana ki "te ingoa o te matua), ko Te Hiamoe, ko Toro-a-ruru, ta Toro-a-ruru, 4id Putuiigarau, la Putangarau, ko Te Rapu; ta Kiriwehi, ko Te Ahiterenga, ko Te Koikoi,. ko Te Toka, ko Te Atua-baere, ko Purangi; la Te Abiterenga, ko Poli; ta Te Koikoi, ko Ngakirikiri; la Te Toka, ko Maukino; ta Te Atua-haere, ko Kahi; ta Parahgi, ko Hela Topj. Ka timata i a Whawhakia: la Whawhakia, ko Te Raroa; la Te Raroa, koTaupuhi, ko Kura-rere; la Taupuhi, kua mate (ana lino lamaiii, a Taipupuhi (ko Matrkikuha tona Iramutu,. ko ia.nei riwhi nioua); ia Kurarere, ko Harata Kowhawha.

Ka timata i a Kahukura: ta Kahukura, ko Toatahi; ta Toatahi, ko Ngao; ta Ngao, Te Waipapa; ta Takakl, ko Kiko, ko Wairoau, kp, Mibinga; ta Riko, ko Te Hiakina; ta Te Biakina, ko Te Kauri, ko Buna, ko Ngobi; ta Te Kauri, kp'|libi; ta Mini, ko Mitai; ta Huoqj ko Papra £i\yi,, ko Bori Te Taonga.; ta. Paora Siwi r ko Akuhata; la Ngobi> ko Karra, ko Iritanga; la Karu, ko Pera. -.;.. ,;.; Ta Waifdau, ko Te Huaeabh, to Pu-ata-ata ;,ia Te Hirarahi, ko Te Poo; ta Pu-ata-ata, ko Hare Pubikura, Ta Minings, ko Te {Jinga, ko Kauere; ta Te Uitiga, ko Wao; ta Wao, ko; Te Ngahwir. ko Hlne Moa; ta Kauere, ko Tukhtahi; ta Tjitiitahiy ko Matin Te Ararat; ta Matiu Te Aranui, ko Kotnene. Ka timata i aTe Waipapa: ta Te Waipapa, ko Hiri; ta Hiri, ko Nga-po-erua, ko Taro; ta Nga-po-erua, ko Hakaraianui; ta koTe B%tiwinaTe HepanaHarou. ■Ka timata ki a Ngatibine: ta Ngaiihine, ko Mene, ko Terete, Ito Te tfiiia, ko Peue, ko Ruarangi r ko Kowbiti, ko Henga. , & Umata i a Je Je Wbaka'iaflgarpa, to Patu.kp Te Mjha,lto Hakoki, ko Mjpgo; ta Hakokl.kp Bane; ta Bane, ko Whakaraa'rurangi, ko Tauahika, ko Mene, ko Haki, ko Bata: ta Wbakamaruraogi, ko Paetoka, ko Tupinea, kp Tata; ta Paetoka, kp Te Pou; ta Tupfnea, ko, Puriri; ta Tata, ko Karu, ko trjtana; ta Mene, ko Te Hakuehe; ta Te gakuepe, ko Rewiri JParii, ko Te Tai, ko ape (he wanine tenei). ..'..' " . Ka timata, i a AlRo: ta Mingo, kp \Vhakataha, ko Whakaahii; ta Whakataha, ko Ripa, ko Te, Koire; ta ftipa, ko Taraniaurca; ta Te Kdiire, kp Puarau; ta Puarau, (na tpna kua mate ia) ko Tuwhukiobjko Moearalu; ta Wbakaahu, ko tVaikainga, ko Te Ngere, ko flira; ta Waikainga, ko Karaiiiaa; ia Karabina, ko 'Pare; tale Ngere, ko Wiremu VVhatipu; ta Hira, kp Te Awa; ta Te- Awa, \o Te flira {uel Ka ttmata i a Taururangiatea (no Ngaiiraoeroa tenei tangata): to muri i a Tauru, kp Morekai, ko Te Momo, ko Nau; ta Te Momo, ko Te Auru; ta Te Aura, ltd Ttikutahi; laTukutahi, ko Matiu Te Aranui; ta Matiu Ve Aranui, ko Komene. Ta Nau, ko Te Whaia, ko Hineuru, ko Haki, ko Ngapoerua, ko Mangakabia, ko Taro, ko Pbwba, ko Ataata, ko Whanaunga, koTe IhV Ko ta Hiiie-uru, ko Te Arai, ko Ruarangi, koTuili, koMoehga,Ttolloka.

Ka limata i a Haki: ta Haki, ko Hukatahi, ko Tahuti, ko Powha, ko Toia; ta Powlra, ko Te Rangi; la Ngapoerua, ko Hakaraianui, ko Te Rau-o-ie-huia, ko Maruia, ko Taupaki. Ko te mutunga tenei. , Ko nga. pi enei o Maliu, o Tauputii, o Pajkea. o Matikikuha. . N^kq ; katoa i tohitubia ki rolo o tenei pukapuka, Koia tenei te kai-yga:r-I.itinD«la, i .tyaugakahia, tae rioa ki Whatiuri, tae noa kijie Tbs marere noa kite wai *) te Wairoa. Te whenua tenei i wha Wbailia ner. (lie patainga ha nga kai wliaktftta). Ko nga tangala ano ena no ralou te whenua i nga ra o mua. Hofri itingi Tahua (o te; tana ki a Te tiraran): Me Wbafeamarama ake taku. Kahore he laiawbiolanga. Ko tenei tangata ko Tomoaure. e nobo ana i Tangihua. Ko ' taua tangata kua moe i te wahine, no te Rawhiti no te Ngareraumaii; no reira ia ka haere ki tekattei Una Wahine kia kite i tona itvl. Rokt mai, ka abu ki Qrautu, Ida kite i -a fe Ponabwakeke raua ko Te Waikeri. Ka nobo i Oratrtu a Tomoaure, tae noa kite ra i iioki ai ki tona kamga ki Tangihua; No muri, ka -rongo a Te Ponaharakeke, kua riro te kai patu mo Tomoaure kite bnarabi, tiuj»ri mai ai. Katabi ka arumia mai e Te Pona-harakeke, rokohanga mai (a Tomoaure) kua mam ke i a Ngaiitu. Ka tae a Te Ppnaharakeke ki tana Huru, ka nipokia ki runga o taua tangata kua niajera. No reira ka mahue i te bunga i patu ai. Kibai i kai nga, katabi ka tapii'i taua Hnrb. Ko te rangatira leiiel i ora, o tauu tangata I mate ko Tauru. Muri ihb.ka haere mai a Te Wafkeri raua kb Te'Ponabdrakeke, 'ka nobo ki Wbanga rei, me a raiba tatharikt, me Tewbb. Na te teioa, na Te Ponaharakeke a Te Kahore. Nobo pai ratbu; Isafadre o ratbu kino ki'taua iWi, kite iwi e nobo ra rilou, ki Ngavtabahu. Na, ka aruaru tetahi tangata b Ngaltabu hu, kite wahfae o NgaHahuini ano. No te :fP kotaiii raua; kibai i pai te wahine ki a ia. Katabi ka haere te tangata ra ki telaha ki a Ngapuhi, ko Miripokai tona ijigoa. I haere taua tangata kia Ngapubi kia haere ffiai he! wbsfeahqaro itauaiwi. Katahi ka tfhakaiika mai a Ngapuhi katoa. Kb te rangatira o taua ope, ko Te Watia. Katabi kahuna nga tangata b Wbangarei, a Ngaltabuho, ka patua tatta iWi. Ka tthafeuika atu a Te Kahore, kei nga tangata o faua Iwi ka buihuia, ka whakaorangia e ia. No reira ka tdngo ia ki nga tangata i wbakaoraligla ra e ia, toe te inana katoa ote whenua

ki a ia, me tetahi taha o Whangarei. Kaliore he tangata ke atu i wbakaora ai i tana iwi, na Te Kahore anake. Katahi ka pula te wbakaaro a laua iwi i whakaorangia nei ralou j e ia, kla tukua a Wbatitiri mo Te Kabore. | Ko le tangaia i arahlna ai ia, ko Te Whatu, ne Ngaitabuhu—tae noa ki Wbatitiri, laka noa i tua o Kawanui, pula noa, me Wairua kaloa. Oti kaloa tena wahi ite tukungau Ko laua tangata ko Te Kabore kamee i a Pai; na Hikurangi tenei lamabine, no Ngaitahohu. Heoi ano aku putake e korero ai mo nga wahi raruraru ino Mangakahia, mo Wbatitiri. Kaiahi ka wbakaaro a Tewha, Lahore be wahi mona i Wbatitiri. Kaiahi ka wbakaaro tana ngakau, me haere ia ki a Tauru. Ka mabara ia kite Huru i bipokia ki a Tomoaure» (Kaiahi ka haere, a) tae noa ki Kaitaringa. Kaiahi ka ui mai a Tauru, •' He aha rate niea i haere mai ai koe?" Kaiahi ka mea alu a Tewba, " I haere mai ahau ki telahi kainga karaka raaku." Kaiahi ka mabara i a Tauru, ««Mo ie Huru i bipokia ai a Tomoaure " Kaiahi ka puta te kupu a Tauru ki tana iwi kaloa, "Kia rongomai kouiou, ka riro to koulou wbenua, ka lukua eau." I teata, katahi ka maranga laua iwi a Ngatimoeroa, tae noa ki Horahora; ka puta te kupu a Tauru ki a Tewba, * ( Ko te kaba tenei mo to kaioga kei Horahora, Te Maia, Te Ripo, Otamaieanui, Te Pawera, Obiropopo, Kokirinui, Te Tiloki, Waiuwnotomo, Hapairua." Katabi ka haere ratou ko tana tuahine, ka haere na runga atu o te waka, ko Kiri Mangeo te ingoa, Te Rotokauere(kei roto o .Mangakahia tena), Ngatoka, Te Rakantahi, u noa ki Oue; katabi ka pula te kupu a Tauru ki a Tewha, U E tua, hei konei mutu ai ki a koe, ko temutu* nga mai tena kei Oue." Tona putake tena to Mangakahia, kei te Huru na. Ka mutu i konei.

Akarana, Uanuere 44,1863. s&j TeHaulakiri (no te tahaki a Te Hira Aira) (ka korero i nga pukapuka, koia ano eflef nga korero ko' enei e mau i raro hei): — 4 'ftaipara, Peptiere 17,.il8B8, : • 4 Efcoi#eftla.liu,-T ■ •••* tea ja,ky kpe,<jrahi*oky arohaaui kj a kpe; {wa Aae mai lau pukapuka ki au, ki a rpßgp atjaM, nua. OtM-p, fte laogp e kouo, k»a maia ki tO:#epfja, ftia rpngp mai koe i laku kupu, e e ki ;*e Utpuna outfit

tangata, he whenua tona i tena whenua; engari, ko kawaotii,. Ueoi ana te wahi i tukua eiou lupuna e Totara ki to ratou aeilupuna ki ate Kahore. Na, ko te wahi kia Tewha, he rapunga mate. Koia i baere mai ai ki a Taururaogi-atea, kite karaka man*. Ka whakaae to lupuna, a Taururaagiatea, he kohikobi karaka kau tena (or tana) e koro. no taua ano te whenua, no to matua no Paikea, no nga uri 0 Ngatirangi-whakapaeahi, o Ngatimoeroa te kowbatu o te whenua, am, o Mangakabia, q te tyairoa, o Tapgibua, p Maungaru, p Tu-la-moj, p (jnu-wbaQ, p tiilri, p Te Na, kia rongo mai koe, kei Que te jrpfre mai o to kainga, ki. Pouerua,'ki le Atju-atm, k> Orakau, ki Kaikou. tye hoki ki tana pepeba ki tarahi. Ueoi ano, ko to raipu nei kainga tena he kainga hoki to ratou i kbnai? Lahore, hope rawa. Na, kia rongp mai koe, e kore to whanaunga a Maiikikuha e tae atu i te raruraru, ko te raruraru tenei e pena ana, e whakawa (a) na i roto o nga tau If ajpai;' e rongo mai na koe, e whakaagau ana i la hak> ki Tangihua, kite Wairoa, e taua ana kite rino/e here ana ki te lure. Na, e koro, mau mabi ki tena wahi o te whenua ina to whanaudiga ma Maiikikuha, ma Paikea mate ftunangao te Uriohau e mahi tenei tatia 6 te whenua; kia rongo mai koe. kp nga moni a Te Tirarau o Tangihua, o Mauuga-ru, o te Houto, e kore e tatu ki runga kj enel Puke. Engari, etatu ki runga ki tana narna, niana e utii alu te Kupa, ki tona pihi whenua kia rpngomai koe, kua rile tenei i nga Pakieha, kia rongo mai koe, e kore atom traatau ki tena tupuna i hipokia na, kite Buru i lena parekura i le Kiripaka, e Itbre ahau e maiau. Hepi ano. ° ? Na Paratene Tabpuhj Te Raro.' ■•« Kia Matiu Te Aradm

[Te $ o " E mea aha aTe Hakuefie: Kahore ia i raalau ki leoei Hurtt. Kahore and hoki T a i matau, i tukua Alangakahia ki a Tewlia. Eagari nga karaka. Otira, kei a te Huarahi le tikaoga. "NaTE Hakuene."

[Te 3 o nga pukapuka.] " Na te fluarabi, e mea ana Te Huaralii, kabore ia i matau ki tenei Hum, kabore ano lioki ia i maiau i tukua Mangakabia kr a Tewba, Erangi nga karaka. Otira kei a Hakaraia le likanga. " Na Te Huarahi."

[!» 4 o nga pukaouka J ■*' Ko la Jfakaraia kupu icuei, "kabore ia i

jnatati kite Hufui kaborefa i maian Mukua a Mangakahia kia Tew ha. Erangi nga karaka, kahore kite wbeiiiia, ko hga karaka kiiu ano tana i pbngb ait Heoi ano tana i jnatauai ki ona mama. Nama 5, oiipa kei a Msie te'iikahga. No 4838 teilfti pukapuka. ::■-.■'■■:<.■:;_ r ..... .*: . . • •;■•'•'■•••■•:■■.:■■- '.-.".■. "NaHAKAHAiA."

: [f e5 p hga pokapuka tenei,} *« Aty kb la Mate kbpu tehei, kia porigo mai kodtoti. E mea ana tana kupii: Kahore ahatt i niatjn, he mea «tti a Mangakahia; ki je;H«ju. Ekiiare ki teriei Buru. Ko ahau froki to Tewha putanga; erangi nga karaka. I rongo ahau, kahore kite whenua. He teka te Huni, he teka te whenoa. Heoi and taku kupu. Otira, kei aTe Houtaewa te likanga. ~ "NaMATB."

[Ko te 6 tenei o riga pukapuka;] «/Ko la te Houiaewa kupu tebei. Kabore 1a I matau kite Hum. Kahore ia i niatan i lukua a Mangakabia ki a Tewha. Erarigi, nga karaka kau tana i maiauai, i rongo ai. Kahore te whenua Hebi tana kapu. " Nama sno 16 1858. Otiri kei a Kurarere te tikanga. " "NaTEHoCTAEWA."

[Ko ?e 7 o iiga pukapuka tenei.] . " K ° &£www,fcnpu tehei: Kabore ia 1 malau .£. te Hura. Kahore ia i niaiau, i lukua a Mangakahia ki a Tewha. Erangi, nga karaka kanariptana i malau ai, i rongo **, Ra & ore „ le «eoi ano tana (i) matau ai. Heoi and. Nama na te 1858 lenei pukapuka. Kei a Taiipuhi te likanga. **Na KuRARERE."

[Kp te 8 tenei o oga pukapuka.] v "Ko^aTaupuhikuputenei: Kahore ia i malau kite Huru, Kahore ia i matau. i lukua a Mahgakabla.ki a Tewha. Eraogi nga karaka kau tana i matau ai, kahore te whenua. Hepi ano tana kupu i matau ai ia. "Nama 7 no te 1858 tenei pukapuka. Heoi ano. . " Na Paratene Taupubi."

iJ F l\ irara . u: . Taku ku P u ki ■«» hunga nei, he whakaatti mai a raton (aTe.Hirama)korero. ratpu lupßoa i hapai mai ai. Ko le Haulakiri ano: Ko le Hupu kihai i Maiauria i lukiiaatu a MangakaHia hci uiu wo te Buru. Urangi, nga, karaka, licitrea

tomb e .Tewha ki a Tauru; kin ■ koala hp? km, nio ie langobaiiga o. ana tupapaku. Kahoreie.w jenua. . Erangi nga karaka be mea lomoeTewba mo le babunga tfie tupapaku.: florf Kingi Tabiia (no te laha ki aTe Tha ran): 1 riaianei, ka rongo au ki enei pukapuka. Ki le Huru nei, ki nga karaka net. Na, kabore ratou i rongo i le homaiianga o le whenua. lie bui nui ki Mangakabia, ka korero a-nguiu mai a Matiu ki au '? He mea tomo le whenua e .Tewha i a Tauru, waiboki, me Wbatitiri kei au ano; ko Kawamri anake' te wahi i hoatu ai." Na, ko ana korero mai ena ki au i reira, ka tahi ano au ka rongo akei nga korero o nga pukapuka,ie whakaMhoreiaTtga ole Hum o nga whenua; ko nga karaka anake, Tera tetahi. ko le kupu a Male i roio ole pukapwka, »• Ko iaie tino uri o Tewha." -Na, .kabore au i matau. Heoi ano loku niatauranga, ko te putake i haere ai a Tewha ki a Tauru, na te Huru ra. No reira. ka lukua mai laua whenua me nga karaka. . Te Hauiakiri ano: I te hui i Mangakabia, naku ano aua pukapuka (i korero) i rongo ano ia (a Hon.) Na, te.rua, o nga pukapuka i korerolia i Mangakabia, ko te pukapuka i korerotia e Hare (Hikairo) i nanahi net (nga wbakapapatupuna.) Na Mitai i korero. Te Tirarau: Honoa ano ta konlou korero. Ka mea atii ano au, bonoa aiu ano a koufou koreroi o nga tupuna. He kupu lenei ki a koutou; e mea ana au. he mea kobikohi to koutou niatauranga. Na, ko taku kupu tenei; kabore te whenua i banga noaiia e te Alua. mo ie tangaia kotahi. L hanga te wbenua mo te tangaia ano. Koia i mea at loku whakaaro, lona tupuna ki. lona wahi; tona tupuna ki lona wahi; a, ki tona tiri* ki lona uri. Na, ka mate nga tangata o mua, noho iho ko ona uri. A, ka male nga tupuna, noho iho ko eiahi tupuna. A, ka mate era nga lupuna, nobo ibo ko etahi lupuna, a ka mate era nga lupuna uobo tbc ko nga matua. Na, ka mate nga malua nobo ibo l te wbenua. T*a, tae mai ana ki enei ra. Na, ka kumea te whenua. Eujgari, mebemea. be bikoinga aiu no taku waewae ki tawabi atu, ka ■•tab) ka he. Heoi taku kupii, he kuaretauga noku ki la ratou taha, ki o ratou nei lupuua, ki o ratou nei malua e noho tahi ana ki oku matua. Na, te mea foe tangaia tawhiio au, no te wkainga ra and a Te Tirarau, oiaku jngoa. He namata au le maiau al kt a ratou,.tio t atou ranei te wbenua. Hare. Hikairo (no te taha ki a Te Hira Awa): No te kupu aTi; e ki mai na; be

matauranga kimikimi; he men kohikohi. Itiabokite korero a-mangai alii malott. Na. He kupu patai tenei maku ki a koutoii (ki nga Kai-wlrakawa) kite Ture 4 _ kohea le mea tino tika e hoatu ki roto o te whare whakawa ? &ole korero a raangai raner, kp nga mea ranei i luhituhia mo le whakawa? Te mea ki laku mohio, ki le lautotohe tetahi iawgata ki lona boa lautotohe, he alia ranei te take ola raua mea i lolohe ai; ka rapu leialii i teTi ka : jmona, e pono ai. ia ki rotd o te whare whakawa, ka rapu tetahi i le tika mona, e poho ai ia ki roto ole whare wbakawa. Ka.lahi tetahi, i lona mea e tika ai ki roto o t whakawa, ka luhi ki roto ote pirkapuka; Ra tahi teiabi i tona mea e tika ai ki 'roto o te whakawa, ka tuhi ki roto o; te piikapuka. Heoi, ka haere raua. ki roto o te whare whakawa, ka hoatu a raua piikapuka kite Kai-whakawa. Ma koutou ma te Ture(manga Kai-whakawa) e wbakukahore ena kupu aku. (Whakaaetia ana eTe Pere, ana luhituhia nga korero mo roto o tenei whakawakanga ki a korerotia, a leiahi, a tetahi.) Tipene Hari (nc to Te Tirarau taba): Ko Ngaiiahuhu te take o te whenua nei. Lnga ra o mua, kite puta tekupua te tangata, e atua ana boki te tangata ireira. Ka.mea te kupu, neke atu tera puke, kaneke .atu, kite mea te kupu, neke mai tera puke, ka neke mai. Ka kawea eau ki lawhiti. Olira, ka pokaia ki waenganui: Ta Tahuhu kp Tabuhu-peka, ta Tahuhupeka ko Tahuhu-potiki; la Tahubu-potiki ko Te Ao-matangi; ta Te Ao-matangi ko Kongo-mate; ta Rongo-mate ko Tu-angi-angi; ia Tu-angi-angi ko Te Ngaio; tale INgaio ko Ruarangi; ta Ruarangi ko Te Hutu; ta Te Hutu ko Wai-e-hurangi; ta Wai-e-hurangi ko Waimiri-rangi; la Waimirirangi ko Whiii-ao; ta Whiti-ao ko Tu-wha-katere; ta Tu-whakatere ko Whiti-ao. Ko Te Tirarau te putauga e nobo nei. Ta' Ruarangi ko Tama-tu-ao; ta Tama-tu-ao ko Takutaikura; ta Takuiaikura, ko Ngatiwhalua :—Ko te Hemara na, ko Paora ma nei. Ta Tamaluao ko Tama-ariki *: ta Tama-ariki ko Kairuru; ta Kai-ruru koToapaheke; ta Toa-paheke ko Rangi-herea; ta Kangi-herea ko Te Uho; la Te Uho ko Nga-ro-ki-te-uuu; ta Ngaro-ki-te-iiru ko Tu-po-houri, ko Rangi; ta Rangi ko Te Iwi-tahi; tale Iwi-tahi ko Te Manihera, e nobo nei. Ka timata i a Waimiri-rangi, no Tangibua tena putanga, ta Waimiri-rangi kokaka; ta kaka tona putanga ko Maraea Te Hoia e nobo nei, ko te pakiaka tena o Tangibua. Heoi, mana e rapu atu ona rerenga, ona ara, heoi maku,. ko te kauru.

Ka thnala i a Te Ao-malangi, la te Aomalungi ko Te Tauru, ta Te Tauni ko Moana, ko Huka, la Huka ko Kawa, ta Kawa ko Tawhili, ta Tawhiti ko Maru, la Ma"ru ko Te Hula, Car Trtluiu koHinewai, la Hinewai koTe Huru, la Te Hiiru ko Te Rabi, la Te Haiti ko Pai, ta Pai ko Kangi-ran-morie, la Rang! ko Kopaki, ta Kopaki ko Hemi, ko Hoera Tautoro, e noho nei lioki. te Ao-nialangi, la Te Ao matangi ko te Tauru, ta te Tauru ko Papa, ta Papa ko Te Waiti.'ko ona~puianga e nolio nei. Ta Kawa ko le Hum, ta Te Hutu koTe Rangi-korero, ta Te Ilangi-korero ko Mobi Te Peke, e noho nei. . Ta Kawa ko Te Hoe-Toiara, laTe Hoelotara ko Kau-le-awha, ta Kau-le-awha ko Parateiie Manu,,e nolio nei. Ta Kawa ko Maru, la Maru ko Hinewai, ta Hinewai koTe Huru, la Te Huru ko Te Ngahuru,; la Te Ngahuru kb Paeke, ta Paeke ko Te Huru, ta Huru ko Te Puke, ta Te Puke ko Te Ngahuru, ko Horomona Kaikou, e noho nei. Ta Hine-wat ko Mihi-ao, la Mihi-ao ko Ngaro-ki-te-uru kb Ma t a tan i, ta Maiatahi ko Te Pare, ta Te Pare ko Mona-riki, la Monariki ko Wi Pohe, e noho nei... Kia Rongomate te limalanga: ta Rongomaie ko Tu-angi-angi, ta Tu-angi-angi ko Te Te Ngaio, ta Te Ngaio (bona lenei pepeha, "Rongomate a Tahuili te Ngaio Tu-angi-angi o Te Tonga") ko Wharepaia, (a Wharepaia ko Pania, (koia lenei pepeba, "Ka kai kukupa te uri o Pania") ta Pania ko Toka, la Toka ko te Wbakakabu, ko Kukupa, (a Te Whakakahit, ko Paikea, ta Kukupa ko Te Tirarati. £ noho nei ano. Heoi taku. Hare Hikairo (no te tahi ki a Te Hira Awa): Na, i a Rangi ka noho i runga o Tangihua o Whatiiiri, ote Wairoa. Ka mate (a) Rangi, ka noho a Tahinganui i runga o Tangihua, o o te Wairoa, ka mate a Tahinganui ka noho ko Wbilikainganui. Te takeo te ingoa o tena langata itapa ai ki a ia, benui no tona kainga, koia a Wbilikainganui. Ka mate Wbilikainganui, ka tupu ko le Atua Haere, ko Taururangi-atea, ko Tolara, ka noho i runga o Tangihua, o Whatiiiri, o le Wairoa. 1 ena langata ka baere mai a Te Kabore raua ko Tewha. Kite lomo kainga mo raua. Na, ko Tewha, i baere mai kite lomo fcaraka mona; ko Te Kahore ki te lomo kainga mona i nga langata no ratou ake le whenua. Ko le wahi i tukua aiu ki a Te Kabore e Tolara, ko Kawanui anake le wahi i tuku. Na, ko: t «gjfc karaka ra boki i tukua aiu ra ki ki a kobia, kei Mu-ngakahia.-|tf bore kite whenua, i nga karaka anake, ko tc whenua ko Kawanui anake

te wheiiua i tukua 4tu, tena ado tona raina te lakoto na. Na Taururangiatea i iukua tea karaka mo le bahiinga lupapaku.