Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume III, Issue 1, 12 February 1863, Page 1

Tera e kitea, i tetahi atu wharangi, e nga Maori korero nupepa, "Te Whakaotinga o te Kawana i runga i te tautotohe o Matiu, raua ko Te Tirarau." He mea panui taua pukapuka tikanga nui, e Te Pere,. Minita o nga mahi Maori, ki nga Bangatira, me nga tangata i whakamine kite Whare o te Kawana, i te 7 o nga ra o Pepuere nei ano. E maharatia ana ano te ngangaretanga o Matiu, o Te Tirarau, i te roki o te wa, roa noa, mo to raua tuturutang;a ki nga whenua i te awa o Mangakahia, i te Takiwa o Kaipara; tona tukunga iho, ko te pakanga whakamatapouri, i nga ra e Mei kua ake nei, hinga iho i reira he tbkomaha, hei nui mo te ao, mei ora. Kihai wheau, ka whakaterekia mai, uru ana ko te Mahurehure me era atu hapu,no Hokianaa, no whea atu, hei whakahira mo nga

ope e kakawe ra, a whakanuia ana nga tikanga kia tiuaata tonu i reira he whainga, tona rahi, aua noa atu. taua wahi ano, ka whano ka pjpiri, ka pekea tonutanga e te Kawana Kerei, tu ana i waenga ope he wawao, a whakaari tonu atui te ki, kia waiho ma te whakawa e whakaoti te he. Kapohia ana taua ki ona, taua tikanga whakaora tangata, e te iwi e keker? ra, takiritia ana i reira e te hunga whawhai, takihokihoki ana ki o ratou kaingai runga i te kupu whakapai o te Kawana, mo tona wliakamatuatanga i mokowhiti atu ra, ki. te puru i te raahi whakaheke toto. Muringa iho o tenei, meatia ana, ma te hunga i tatau ra, e karanga a raua tangata e pai ai, kia tokowha, hei wjiakawa mo te he; ko te mea ia, kite kahofe e oti i aua Kaiwhakawa, ma te Kawana e kokhi te kupu whakaniutunga. Ko nga raugatira i whiriwhiria e Te Tirarau ko Te Watene raua ko Te Ita; a ko nga mea i whiriwhiria eTe Hira Mura Awa,—te kai whakakapi i te turanga o Matiu, i mate i te Tihema kua raahue ake nei,—ko Te Hemara, Kai-whakawa Maori, no Ngatirango, o Mahurangi, ko Eruena Te Paerimu, no, Ngatiwhatua, o Orakei. A, na te mea, kihai i oti i nga Kai-whakawa, i runga i te kupu ae o te tokowha ra, tukua ana taua he kite Kawana, mana e whakaoti. Na, e matau ana «atou, e korerotia nga kupu whakaoti o te Kawana i runga i te niatenm\ ta te mea, he hanga whakahara ano ia. I nga wa i nehe ra taeanoatia tenei, ko te-*itenga tenei o nga hapu - Maori ina tautohetohe kite whenua y —he whakaekeeke kite whawhai, a riro ana te papa i te hunga uekaha ; kite pana atu i te hoariri, he mea alio, tinetinei rawa nga tangata e

tetahi hunga, ngaro wftakarere. Otiia, i naiauei i motubia ma feKawana o Niu Tireni i 1563 e hanga tetahi atu tikanga e pepehia ai iiga whaiiiga pera me o mua, i nga okenga ote Maori kite patu tangata;— e oti pai ai iiga tafeu matangerengere mo tetiei taru, mo te whenua. I matauria ano, ae, c taea aho e Kawana Kerei te wehewehe te liu'pga ngansare,—e taea te kukume atu e ia ki tanaki o te walii i pakanga ai; ko te mea, kahore rawa i whakaarohia e nga takahoa o Kawana Kerei, e taea e ia te to mai i a ratou ki ruuga kite ara ote whakawa, kia whakaritea paitia nga tikanga whiwhiwhi o te whenua tangata Maori. Otira, kua tino tika i riaianei taua mahi, a ko nga hba katoa o. te tangata Maori, e titiro pai atu ana ki taua tikanga, i funga i te ngakau whakamoemiti nui, no te mea, he timatanga ia* no tenei tikanga hbu,— tikanga ahuareka i roto i nga mea o te taha Maori; a he mea rangatira tenei kite KawariaEtanga o tetiei motu ngatahi ano ko nga iwi Maotf. Na, ka kitea nei, ka marama ha&e te tikanga o te tangata Maori, inara, kua anga kua whakarere ratou i te tukituki tangata, kua whai kite ara hahau, kite whakawa hei whakaoti marie i nga kino. Marama kehokeho to ratou tikanga i kawe mki nei ite pakanga. Kua hihiki tenei, te wae, ki runga kite ara o Nui, a mawai hold e korero, ua nunui ma, te kupu whakamoiri mo ratou, i kawea nei eto ratou tOa, kite whakatangata i a ratou ! Kaliore i wnakaarohia kia wawahia i konei nga kupu i tuhituhia ki te aroaro o nga Kai-whakawa, me ake aho pea ka taia katoatia kite nupepa; ko reira kitea ai te tahnaha rukiruki 6 ta te Kawana wahi,. i te whiwhiwhi o tenei hanga p te whe-

nua Maori, me taea ra nei te wetewete e te Maori ano. E wawara ake nei te ngakau, ae, ko te poroporoaMtanga whakamutw rc#a tenei o nga whawhai whenua; a, mea ake ana tenei, ka kupapa tonu nga Maori e Sautotohe ana ki te whenua, ki runga kite tikanga hou ka oti nei te whakatakoto e te Kawana, Ta Hori jKerei, ara te whakawa. Aka hokia nei ano te kupu,—ki te whakaahurutia tenei tikanga marama,-—tikanga whakaoti pai, ahakoa maia te kifnga atu nei, tera e piki haere i runga i te ara o te tika, i runga i te ara o te rangatiratanga, nga iwi Maori katoa.