ARAWHERA TE PIRINIHA-TANA HAERENGA MAI KI AWHERIKA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume I, Issue 18, 16 December 1861, Page 9

ARAWHERA TE PIRINIHA-TANA HAERENGA MAI KI AWHERIKA.

No te tau 1860 ka tae mai a Arawhera te Piriniha ki Awherika, kite taha ki runga, i te mea e noho ana a Kawana Kerei i reira hei Tino Kawana mo tera whenua. Ko te tuarua tera o nga Tama a Wikitoria te Kami o Ingarani: a ka tae ake ia ki Awberika i runga ano itona manuao(te Eurvalus) e noho tonu ai ia kia whakaakona ano'ki te mahi. Ko te hiahia hoki tena a te Knini raua ko Piriniha Arapeta, kia kaua e tupu a raua tamariki taane i runga i te mangere, i te kuware hoki ki to raiou Iwi. No reira ka tukua alu le maatamua ki roto ki teHoia, me to muri ki runga kite manuao, kite ritenga ano a nga tupuna: ano reira hoki ka haere tonu raua ki nga wahi kaloa o te ao, hei tirotiro i tenei iwi, i tera iwi, hei mohio hoki ki a ralou lino likanga. Te taenga mai a le Piriniha Arawhera ka haere ake raua ko Kawana Kerei ki ula, kia kile raua i nga langata Maori o te Tuawhenua: aka roa e haere ana, ka tae ake raua ki tetahi wahi, ko fftri-taonc le ingoa. Ko waenga nui tenei o tetahi o nga takiwa Maori e lakoto ana i tua alu ole rohe ki nga Pakeha, a e ona pea mano tangaia (6000) 0 laua wbenua. Ko tenei kainga kua taonetia rawalia, me ona whare papai, me nga paamu, me nga nohoanga Pakeha ka takoto nei: lera hoki le Mira-paraoa, meie Whare Karakia me le Kura nui. I whakaturia tenei Tuihana e Kawana Kerei mo nga Pingo (nga langata Maori) e noho ana ilaua takiwa. _ Hei te taenga a te Piriniha raua ko te Kawann ki Hiritaone, ka lonio raua ki rpto kite Whare Kurakia, karakia ai: e whim raua pea (700) o nga tangata Maori i reira. 1 roto hoki a Meiha Kawera te Kai-whaka-ako o te Piriniha, raua ko Kapene Taralone te Rangalira o te manuao. Koiahi mano, ewha rau (1400) o nga tamariki Kura hoki, kua hui mai ki reira. No te muiuuga ote Karakia ka korerotia ki a te Piriniha tenei pukapuka aroha, e takoto iho nei; he mea luhituhi kite reo o nga Kawha. " Whakapaalcanga /torero l'l a ie Tino Rangatira, hi a Piriniha Arawhera.''' "Ko matou tenei (kua luhia iho neio malou irigoa) ara, nga Kapene me nga Tumuaki o nga Pingo o Hiriiaone, ole lakiwa hoki o Piupoaia, ka luku am nei ki a koe i la matou whakapai mou ka tae mai nei ki tenei whenua. E mea ana matou kia whakapuakina aiu e koe ki to matou Matua nui, ki a te Kuini, ta matou haringa mo tana tohu

aroha ki a matou, i le "wbakaaetanga ki tetahi o ana tamariki kia haere mai hei lirotirb i to matou whenua. E koa ana o matou ngakau, no te mea ka kite pu koe i la matou kakenga haereianga i a matou e tiakina ana e te Kawanatanga o Ingarani, ahakoa e noho taurekareka ana, e nobo kuri ana matou ki nfa Kdwha, i nga tau i mua ake nei. A e mea ana matou, ma tenei, ma tou haerenga mai ki konei, ka wbakanuia ta matou aroba me ta matou wbakarongo ki a le Kawanatanga o te Kuini. Ka inoi boki matou, kia tiakina tonulia koe e to latou Tino Rangatira, e le Alua, i a koe e baereere ana i tenei whenua, e hoki ora ana koe ki a te Kuini, ki to matou tino Matua." Na, ka oti tenei pukapuka te korero, ka tukua mai ki a te Piriniha, me tona whakamaoritanga ano kite reo Pakeha. A, ka mutu, ka wbakapuakina ano c ratou tenei korero ki a te Kawana. ." Ki a Ta Kerei, te Tino Kawana. Ko matou ra (kua tubia ibo nei o matou ingoa) ara, nga Kapene me nga Tumuaki o nga Pingo o Hiritaone, ka tawbiri atu nei ki a koe, i tenei wa, mo tau hokinga mai ki tenei Whenua (ki Awherika) hei Rangatira nui mo matou. Ki ta matou, ekore e taea te wareware nga lino painga katoa kua puia mai ki a matou, na tau korero whakaako ranei, na te mahi ranei iau likanga aroha. Tenei boki tetahi ka mau tonu nei i a matou, hei wbakamabaratanga ki a koe, a mate noa, ara, te Kura Tuibana. Kibai kitea imua, otira e kite ana matou inaianei, i a matou lamariki e wbakaakona ana kite korero pukapuka, ki te tuhiiubi, ki ta ratou reo; ko elabi hoki ki tereo o nga Pakeba. No tou haerenga atu i tenei whenua (i a Awherika) i lino pouri o matou ngakau, kei kore koe e hoki mai: lena ko lenei, ka hari tonu matou i la matou kitenga i a koe, kua hoki mai nei ki lenei wahi. Aka inoi atu matou kite Atua, kia tino wbakaorangia korua ko Arawhera te Piriniha." Na, ka oti katoa nga wahi o te Tuibana te tiroliro, ka whakatika te Piriniha, ratou ko ana boa, ka hoki. Hei te hokinga mai a le Piriniha ki Kepittaone, ka rere wni mai i a ia te tino Rangalirao nga Kaika, ratou ko ona kai korero i runga ite manuao. Ito ratou rereiigit. mai, he maba nga mea wbakamiharo i kiSa ai e ratou. Olira, ki ta ratou kii, ko te mea wbanamiharo rawa, koia tenei, ko ie uru tabi o te tamaiti a te Kuini o Ingarani, ki roto ki nga tamariki e hbroi ana i te k'ai-

puke. Koia enei a ratou kupu mo tena, i roto ano ita ratou pukapuka kl a Kapene Taratone, te Rangatira ote mariuao. - "Ko te wbakapai tenei o te Rangatira o nga Kaika, ratou ko nga tangata o tona Runanga. No te karangatanga o te Utfo Rangatira, ole tamaiti ote Kuini o Tng&raoi, ka noho raatou i runga i tenei kaipuke nui, i tenei ra. Wbakaae mataku ana raatou ki tenei karangatanga. Eke noa ano matou i runga 5 le wehi, a pororaru noa ibo matou i roto i nga kino o te moana nui; olira, ha tou niobiotanga, kua puta ake matou i tenei mate. Ko la raatou i kite nei, kihai i rangona e o matou tupuna. Katahi net matou ka tupu kaumalua, ka tango ite mataurariga. Ko kJB manao Ingarani kua whakakitea nuilia msii ki a matou; a kaialii nei ano matou ka kite ita matou porangitanga kite hapai palu ki to matou Kuini nui, Kuini atawbai. Hira rawa ta matou mibarotanga ki nga mea nonui i kite ai matou, a ekore e mobiotiS. Olira, kotabitabi te mea e matauria ana, ara, kotetake e nuiaia Ingarani; inaboki, ko tetabi o nga tamariki a te Kuini ka rongo tonu ki tetabi o ana tangata, kia whakaakoria ai kite mohiotanga: ko nga tamariki a nga lino Rangatira o Ingarani, ka whakarere nei i o ratou kainga, mete rawa o o ratou malua, a ka baere tabi nei i to ratou Piriniba, i roto i te tini o te mate, kia waibo ai ratou heitohunga, hei kai tiaki mo to ratou wbenua. Na, ka kite matou i enei mea, ka tabi matou ka mohio kite take e nui ai, e kafja ai te Iwi o Ingarani. Ko ta matou e kite alu nei, ka panuitia ki nga tangata whenua hei wbakamibarolanga nia ratou, a ka tukua ibo ki a matou tamariki, meake ka mohio ake i o ratou maatua. Ako ta koutou Kuini kaba rawa, ka waibo tonu hei rangatira mo ratou, mo tatou, ake tonu atu."