MO NGA TURE.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume I, Issue 15, 15 October 1861, Page 3

MO NGA TURE.

Upoko VI. KO NGA TURE O INGARANI. § 1. He korero whakaatu tenei i nga tikanga o tenei mea e whakamaoritia atu nei tona ingoa, Ko te Ture, —-Ko te Ture o Ingarani, — Ko te Ture o te Kuini. E ma ns;a Ture e whakahaerea ana ite ao nei; he Ture Atua tetahi; he Ture tangata tetahi. Ko te Ture Atua, koia tera kua takoto te tuhituhi kei nga Karaipiture Tapu, He whakatakoto ta te Ture Atua i nga tikanga mo te wairua, mo te hinengaro o te tangata. He paraire tana i te ngakau o te tangata. He whakahe ta te Ture Atua inga whakaaro kino,inga hiahia kino o te ngakau, tona putanga ki waho, to aua hiahia kino, ko nga mahi kino ate ringaringa. He whakaatu ta taua Ture i te whiu mo te kino, ahakoa kei roto i te ngakau e huna ana, kei waho ranei i te tinana e whakaputa ana. Ko te hunga kei a ia te tikanga whakahaere, whakaatuatu hoki i nga tikanga o te Ture Atua, ko nga Pihopa, me nga Minita, me nga Kaiwhakaako. He whakatakoto ta te ture tangata i nga tikanga mo te tinana, mo nga mahi ate tangata. Ekore te tangata e tau hei titiro i te ngakau o te tangata, na reira, e kore e ahei taua. whakatakoto Ture hei paraire mo te ngakau, erangi hei paraire mo te ti-

nana. He whakahe ta te Ture tangata i nga mahi kino a te tangata, i ngaputanga atu onga whakaaro kino hei mahi kino. He whakarite ta te Ture tangata i nga whiu mo aua mahi kino. Ko te hunga kei a ia te tikanga whakahaere, whakaatu hoki i nga tikanga o te Ture tangata, ko te Kuini ki Ingarani, ko te Kawana ki konei, ko nga Kai-whakarite-whaka-wa hoki me nga tangata i whakaritea e te Kuini mo taua mahi. Ko te Kai-tiaki mete Kai-whakamana, ko nga tangata whakaaro tika katoa, ko te Iwi nui tonu. Ahakoa Ture Atua, Ture tangata ranei, kia kotahi ano tona take, ko te Atua ano. Ko te Ture Atua, he mea whakaatu mai na te Atua : ko te Ture tangata i pai, he mea hanga e te tangata ki runga kite Ture Atua. No mua tera, te Ture Atua, no muri tenei, te Ture tangata. Mo roto tera, mo waho tenei. No roto te kino. I roto ano, kua kitea e te Atua, e riria ana e tona Ture, a ka whiua ano e ia. Engari, kua puta ki waho he mahi kino, ka tahi ka kitea e te tangata, ka tahi ka ahei te riri e tana Ture, ka tahi hoki ka ahei te whiu e tana Ture. Ko nga tikanga o te Atua, ara, o te Whakapono, e kore e korerotia i konei. Ko ta tatou e korero ai inaianei ko nga tikanga o te Ture tangata, ara, o te Ture o te Kuini, e whakatakoto nei i nga tikanga mo nga mahi a te tangata, e riri nei, e whiu nei i nga mahi kino. §2.1 mua, i te mea e noho kuware ana nga tupuna o te Pakeha, kahore i whai Ture pai a Ingarani; kahore he Kai-atiati mo te mahi he. I reira, i waiho ko te kaha o te tangata hei ture mana, hei ture pehi i te tangata iwi kore. Nohp wehi, noho he noa iho te noho o te tangata i reira, Ko te ahua i pera mete ahua o

te tangata Maori i muamua ake nei, puta noa te motu nei, lie noho kino noa ilio ; he pakanga, he tunuhuruhuru, lie patu tangata, lie aha, he aha; ko ate kuware ko ana niahi. tika! Nawai a, ka tae te Wliakapono ki Tngarani ; muri iho ka tupu te whakaaro kia whakatakotoria he Ture, hei pehi i te kino, hei whakatupu i te pai, hei whakaatanoho. I maharatia hoki e te hunga whakaaro nui, kite kore he Ture hei whakaatanoho, e kore e tupu hei iwi nui, rangatira, whairawa. Ka tahi ka hanga e ratou he Ture, whakatakoto rawa, whakapumau rawa. Ko te hunga mana e whakatakoto nga ture, ko nga tino Rangatira, me nga Kaumatua mohio, me nga Pihopa, me nga tangata hoki i whakaturia e te iwi katoa hei mahi i taua mahi. Ko te Kingi ano he Tumuaki, hei whakatapu, hei whakapumau ; ko enei hei Kunanga whakatakoto i nga Ture, a kei te wahi e meatia ana kia hanga he Ture hou, kia whakaputaina ketia ranei tetahi o nga Ture, ma enei Runanga e mahi. A, tuku iho nei ki eneira, ko taua ritenga nei ano e mau nei, ko nga Runangawhakatakoto Ture te mahi nei ano i taua mahi. Na reira ka wkakahonoretia, ka whakanuia, ka whaka- ! mana,, ka matapoporetia nuitia e te iwi katoa tana Ture; e kore e tukua tetahi tangata kia whakanehenehe kia takahi i taua ture kia tutu ranei ki ona Kai-whakahaere, ki ona Kaitiaki, ki nga Kai-whakarite-whakawa, ki nga Katipa. Ko te iwi nui tonu hei hapai hei whakakaha. Heoi te tangata e whakakino kite ture i meinga hei matua mo nga tangata, ko te tangata mahi kino ano ; a, e kore tana tikanga e puta i te tokomaha o te iwi hei pehi hei hapai i nga tikanga ote Ture, a kite whakanehanehe ia ka riro katoa nga. tangate

hei katipa kawe i a ia kia whakawakia, kia wliiua tona liara e te Ture. § 3. Na, kihai i penei te waimarie o nga tangata o Ingaraui i mua me to nga tangata Maori o Niu Tirani waimarie inaianei. Tana timatanga kite whakatakoto Ture mana, i era whakatupuranga noa atu ia; na, kahore he pukenga, kahore ona Kai* tohutohu. Tana kuhu noa kite wawae ara mona ite ururua; tika ana, he ana; whakainatauria i kona, kitea ana te henga, whakamatauria i ko ra; pokaia ki matau, ka he, pokaia ki maui: kei hea ranei te ara Tetahi hoki, ta te kuware hanga, taukumekume auangaKia-arahi, nga Kai rapu tikanga. Ina, te ara tika ; ina ke ra; kahore, ina ke te tikanga; nawai, nawai a, —taea ititia ana etahi tikanga te whakatakoto e ratou i te tautohetohe. Me pehea u ana i te matapo o nga Kai-arahi. ; Waiho Ida whawhai ana, a, tini noa nga whakatupuranga, ka tahi ka oti ki runga kite tikanga kotahi r ka haere tahi i te ara kotahi. Ko tenei e nohoia nei, he waimarie to te tangata Maori; kua oti te huarahi te para, kua waea te ururua, e takoto nei i tona aroaro te huanui, he haere kau tana i runga. Kua nohoia tona whenua e te iwi mohio, atawhai hoki, ara, e te Ingirihi; a, pai tonu tenei iwi kite whakaako i a ia, kite arahi iaia i runga ite ara kua oti te mahi, kua haerea hoki, ka tini nei nga whakatupuranga, ara, i te ara o tana Ture oti, i taua ara hoki i taea ai e ia nga taonga pai e mau nei i a ia, te Whai-tikanga, te Matauranga, te Ora, te Atanoho, te Eangimarie, te Whai-rawa, te Mana, te Rangatira, mete tini atu o nga pai e mau nei ite Pakeha. Ko tenei kaua e rapurapu te whakaaro, kaua e awangawauga, erangi kia manawanui, kia hiahia pono, kia tika hoki te whai i muri i nga Kai-arahi e whakaritea

ana liei t'ohiitolm i te ara tika, i te ara kua oti. Kite anga hoki te tangata kite poka i tetahi ara hou mana ki waenga rarauhe, e kore e roa kua mate i te ngenge, kua mea ano kite hoki kite ara nui, marama, ki te ara ka maro nei i te takahanga.