TURAKINA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume I, Issue 12, 2 September 1861, Page 13

TUR AKINA.

KO TE HUIHUINGA KI TURAKINA, MO TE WHAKAKOTAHITANGA O TE IWI O NGATIAPA, I TE 22 O NGA RA O OKETOPA, 1860. Ko te take o tenei huihuinga ko te whakaritenga Ture; ko te tuarua, ko te whakaluranga i a Aperahama bei Kai-whakariie mo te Kooli Maori, kite iwi koiahi, ara, mo nga hapu e maha o Ngatiapa ki Wangaehu, ki Turakina, ki Kangitikei, ki Mangawhero. Na, ko tetalii, ko nga hoa numa i whakaturia: ko Mohi Alulii, ko te Itatana, ko Nikera, ko te Wateue, ko Kibiona, ko te Tahana, ko Hunia Pakake, ko Naliona. Na, ko nga langata tenei i wbakaluria e te iwi o Ngatiapa, ko te luaiahi tenei o nga tangata, ko Aperahama Tipae; ko nga hoa tenei, ko nga tokowaru i runga nei. Ka whakaiika a Ibakara—Mgariri—Rangiabua—Ka wbakapuaki i nga korero a Aperahama, he mea tubitubi kite pukapuka; ka mea ia :—• Na, whakarongo mai e te iwi, e Ngatiapa, ki Rangilikei, ki Wangaehu, ki Mangawhero, kia korerolia alu te likanga i karangaiia am ai koutou e te kaumatua nei, e Aperahama. Na, whakarongo mai e te runanga, e te iwi koiahi; kia rongo mai koulou, ko te take tenei ko elahi whakaaro pai ma taiou kia rapua, mo runga i te ahua rarurarn, me nga

fcuwareianga, mengapohehetanga i a latou; no te mea, ehara iuaianai te whukapono i lae mai ai, no imia noa atu, a kahore ano nei i whakariiea noalia a le Atua ana Ture. Na, ko u»nei, me lahuri tatou ki le kiiiti wbakaaro pai ma talou, kia puia ai tatou i i-oio ile pouriianga kite maramaianga. No te mea, ko le lake lenei i puta te Pakeha; na to ralou whukapono ka kite lera iwi le Pakeha. Na, waihoki, me he mea ka whakarite tatou i nga Ture a le Atua, me nga Ture o te Kuini, ko ivira lalou puia ai i le pouritanga, kite inaraiuaianga. Ko lenei, heoi ano le mea pai mo tatou, ko te pai kia whakariiea e talou inaianei. Na, me he mea ka oli enei, ka rapu ano i elahi atu niea, ara, nga mea e ora ai latou i .tenei ao, i tera ao atu ano hoki. Heoi ano. Te Uatana, Ngaliina :-Na, whakarongo mai, e te runanga kaioa, ki aku kupu whakahe mo tenei runanga. E pai ana an kite Ture o te Atua hei whakatupu i te pai kite iwi kolahi; te tuarua, ko nga Ture o te Kuini kia whakaponohia e talou. Heoti ano taku korero, ka mutu. Nikera Naki: Na, whakarongo mai. Kahorc au e kino ki letalii: e pai ana au ki letalii, e pai ana au ki leiahi : ki le Ture o le Alaa, kite Ture ote Kuini. Ueoti ano, ka muiu. Uamuera Taumaru:—Na, whakarorco mai. Kua whakaae maiou ki nga Ture kiiti oli na te whakatakoto e koe ki waenganui o matou, hei maramatauga mo nga langaia kaioa ole iwi kolahi nei, o Ngatiapa. Ileoti ano, ka mutu. Mohi Mahi:—Na. whakarongo e nga runanga kaioa. E tika ana kia homai nga paiuga ki toku aroaro. Ko ahau, me tuohu noa ilio i ruuga i le atawhai o to latou Ariki o Ihu Karatti. Ueoti ano taku korero, ka mum. Waitere Marumaru ka tu ki runga, ka poua e ia nga rakau e loru : ko le Kuini ki leiahi laha, ko te Kingi Maori ki tetahi taha, ko le Atua ki Na, whakarongo; kei waenganui au o nga mea e rua, o te ture ote Atua, ote lure o Kuini: ote pai, o te maiauranga, e whiwhi ai te tangata ki te matauranga. Heoli auo taku korero, ka mum. Wiremu Mokomoko:—Na, whakarongo mai, e nga runanga kaioa. Ko laku kupu tenei; ki waenganui o tenei whakaminenga o Ngatiapa, ko taku kupu tenei, ko le tupunga ake ole pai ki lenei niotu, ki Niu Tirani. Ko tenei laku e whai nei, ko le maraiuaianga mai o nga lure, ote pai ole Atua, ole pai ote Kuini. Ka mutu laku korero. lhaka Te Rangthoubja:—Na, whakarongo

ki taku kupu mo tenei rnnanga, ko te wha karerenga i aku liara inaianei. Ko nj\i hara, ko te puremu, ko te mauahara, ko nga mea enei hei whakakino i te kaloa. Ka mutu taku korero. a TeHemara Raukatoa :—Na, e le rnnanga katoa o Raugrtikei, o Turakina, o Wangaelm; ka nui toku hari ki tenei whakaminenga o tenei iwi o Ngaliapa, kia kimihia nga lure hei oranga mo tatou katoa Ko teiiire kino o te ao, ara, o tenei motu o ISiu 1 iram, ko te kohuru, ko te whawhai ko te whakakino i nga lure mo te pai. Kci whakakinongia to tatou taima pai, ara, te ture o te Alua, me nga lure o te Kuini. Heoti ano taku korero, ka mum. Reweti Pakuru:—Na, whakarongo ele runanga katoa o Ngaliapa. Ko toku piiruhale tenei i nga tau katoa, ara, ko te oranga: ko te ture o te Kuini mo toku tinana, ko° te tureo te Alua mo toku wairua. Ka mutu taku korero. Henri Mili Te Kiore :—Na, whakarongo ele Runanga. He pani au na te mate, he pani au na te whawhai, he pani na te vvai h pani na te rakau: ko nga take lenei nana au i whakapani. Heoti ano laku korero ka mutu. ' Takerei Te Ahuru:—Na, whakarongo e le runanga kaloa. Ko laku kupu tenei he pani ahau i mua i te rilenga o te kikoki'ko.' Ka mutu taku korero i konei. Ropata Ruihana Tohu :-E hoa ma, i roto au ite kohatu a Hatana i mua: inaianei na te ture au o te Auia, o te maramatanga whakaputa mai ki a koutou. Heoli ano ki mulu taku korero. ' ' Matene Te Maluku:—Na, whakarongo e te runanga kaloa. Ko aku kcrero leneFkua oli i au ki a Miia, ki a Te Teira, ko nga uru o toku upoko kua hina. Heoti ano laku korero. Hori Hauimiki:—Na, whakarongo mai tenei taku kupu aroha. Ko te ture o te Alua anake hei piringa moku: ko te tuarua ko te ture o Kuini hei piringa moku, ake ake. Heoti ano taku korero, ka mutu Haora Te Ngei:—Whakarongo, e te rnnanga. Ko taku kupu ki a koutou e whakaao ana au ko te Minita, no te tnea'ka nui te marama. Me titiro tonu kite ripeka ote Karaili. Te tuarua, ko le mai o te Kuini ki Niu Tirani. Heoti ano taku korero, ka mum. Kihimona Tuawea:— Whakarongo, ete iwi kaioa. Taku kupu, kua whakarerea te ao kino e le ao pai, kua herea e te lure o te Atua, kua herea e le ture pai o te Kuini e whiwhi ai te tangaia kite matauranga pono ara, kite mohiolanga. Heoti ano, ka mum 5

I Parakaia Witoki:—Tenei nga kawe wai o Maui. Koialii lonu laku, eto runanga nei: ko le pai anake laku e whai nei, liia whiti niai. I mua, i an te maramaianga o te Atua, ote Kuini. Ka mum laku korero. Herani Mama :—Kaore au e pai ki le Kingi Maori, engari ko le pai anake laku o le Atua. Ko laku tenei e tumanako ai ko te pai ki nga lure ole Kuini; ko laku painga tenei ki nga lure katoa hei oranga moku, ake ake. Ka muiu laku korero. Matene Kariki:—Whakarongo mai. Ko le Alua hei Matua moku, hei hoa moku, ake lonu am. Ko le luarua, ko nga lure pai a te Kuini, i homai ki Niu Tirani, hei lonu pai ki nga iwi katoa. Heoli ano lak'i korero, ka mum. Uiiiari Tarakihi:—Murua nga hara kaloa ite tangata ; ma te runanga kaloa e muru : otira, ma te Ama te murunga pono kite ngakau. Ileoti ano, ka mulu. Hoani Ngaihi:—Na, whakarongo ete runanga. E toru aku kupu. Ji kore aa e kino kite Kawanatanga, e kore au e kino ki le Kingi Maori; kei le pai au ki tetahi, kei te pai ki tetahi. Te luarua, ko te tnre ote Atua, hei piringa moku. Heoli ano taku korero, ka mutu. Reneti:—Na, whakarongo e te runanga ki taku kupu. Ko nga lure ole Atua hei oranga moku, ara, mo toku tinana me toku wairua ; ko te lure a te Kawanatanga hei whakamohio i nga whakaaro pakeke o te tangata. Heoli ano taku korero, ka mulu. Reweli Matili:— Whakarongo e te kahui nohinohi i rolo i te atawhai ole Alua. Ko taku aroha lenei ki nga painga ole Atua ki le ao, no te mea i rokohanga mai lenei ao, e tutakina ana e te pouritanga; na to Karaiti i whakatnarama, nana te marenaianga lika ki le ao. Waihoki, he marena nei ano talou i ana ture, me nga lure o te Kawanatanga, hei lure enei mo te pani, mo le pouaru, mo le rawakore. Heoii ano laku korero, ka mulu. Henare Hanuhanu :-Na, whakarongo mai te runanga. Kahore au i matau ki a te Karaiii. Na tona aroha kite ao, ara, ki ahau. Homai ana eia tana Tamaiti ki' te ao hei ulu mo aku kino. Ko lenei, ka pai ahau kite ture ote Alua, e kore nga ture a te Atua e laimaha i ahau. E whakaae ana ahau kite pai anake, kahore ki nga tini mea o tenei ao. Heoii ano taku. Malenga Peketau:—Na, whakarongo mai: tenei taku te mea ana, te kupu whakarite, "Ka wareware ahau ki nga mea o muri, ka tautohetohe ahau ki nga mea o mua." Ko tenei, e kore ahau e pai kite kino, ko le

ture q te Alua taku e pai ana, o te Kuini. Heoi ano taku korero. Kei runga ko Paora Te Awamate:--Na, whakarongo mai e te iwi, e Ngatiapa, e nga runanga katoa; ko taku tenei e tohe nei ahau, ko te lure o te Atua bei mahi mo tatou, ko te wbakapono e mahi ana kite aroha, hei oranga. Heoi ano taku. Watarauhi Te Hau:— Na, whakarongo mai e nga runanga. Kahore ano tatou i runanga ka lae mai a Te Heuheu raua ko Taonui, ka tohe kia whakaae ahau kite Kingi Maori; ko tenei, e kore ahau e pai ki, te Kingi, ko taku e pai nei, ko nga lure pai o te Atua. Nohona :—Kei te pai ahau kite ture ole Atua me nga ture o te Kuini, ake ake. Heoi ano. Hoani Tuikuku:—Kei te pai ahau kia manne te kino me ona mea kaloa, ake ake. Ka mulu. Ramiha Te Kiore:—E pai ana ahau kite ture pai o te Alua, e kino ana ahau ki nga ture kino o te ao, ake ake. Kei runga ko Reupene:—Ka whakarerea e ahau te Rewera me ana mahi katoa : ko taku e pai ana ko le Atua, ake ake. Wiremu Takiri :—Tenei laku kupu patai, kia whakawa le tangaia i a ia ano, ka kai ai ito ?.aro, ka inn ai ile kapa. INa, ka whakaivioa e ahau nga lure o te Atua, e kore i-,h;,u e pai kite kino. Heoi ano. raroto:--Whakarongo mai e Thakara, me to tuakaua. Ka hoatu e ahau taku puremu, me taku waipiro. Kua pai ahau kite Atna, engari ko le Kawanalanga ko le Kingi Maori, ka titiro ahau ki a raua. Manihera Aki:—E te iwi, whakarongo mai. Ko te tikanga tenei i karangalia atu ai fcoutou kia haere mai, kia whakakotahitia le whakaaro, kia kolahi ki runga ki nga lure ote Aiua, hei lure mo talou. Heoi ano. Beta:—Na, whakarongo mai; lenei taku. E pai ana ahau ki le Atua hei muru i aku hara; kua pai ahau kia whakarerea te rewera me le kino, le waipiro, le pia, le waina, me nga mea kaloa. Paurini:—Na, whakarongo mai: e pai ana ahau ki le Atua, ki le Kawana, me le Kingi Maori. Haira :—Ka pai ahau kite Alua, ka kino ahau ki le Rewera. Heoi asio a maiou nei korero, mo le pai, mo le ora. Hcoii ate iwi whakaaro. He pukapuka whakapumau lenei i nga korero ate hunga kua whakaae kite pai, ki te lure ote Alua, mete lure ole Kuini, ile 4 o nga ta o Aperira, i le lau 1860. I tino whakaliaua ai e malou tenet pukapuka, nga lake e ora ai te tangata, e lupu

parai i lenei ao: na, tino hapainga nuitia ana nga lure ole Atua, me nga ture ote langata. A, meinga ana kia ara katoa te iwi ki runga, a tino karangatia ana kia liakina pailia, kei whakakinoa. Na, he whakaaetanga ano tenei na matou i te pai o te Atua, kia tupu i waenganui o o matou wairua, me o matou linana. Na, lino whakapumaulia ana nga lure mo te t'mana, >yhakaaeiiLi ponotia ana kia whakatapua, kin kaua hoki e whakanoatia a muii ake nei, hoi mea lapu rawa. N.i, kia kaua hoki nga waewae me nga ringaringa ole ngakau oia langaia oia langata, me nga whakaaro, e lu ki runga ki te takahi ite tumuaki ole ture 6te Atua, kua oti nei te whakarite rawa, hci mea niau tonu, a mua tonu atu. He meiv.anga ano hoki no matou i to matou iriiringa, kia whakarerea te Rewnra me ana muhi katoa, nga mea whakupehapeha, me nga nsea memeha noa o lenei ao kinoi me nga lini hiahia kino o te kikokiko. Na, engari kia rite tonu le mahi aroha ki nga tangata katoa, kia whakahonore, kiu ai.awhai, ki nga matua tane, me nga mattia v:ahine f me nga kai whakahaere likanga, kai v.iiakawa, kai whakaako, kai tohniobn whakawairua. Na kia tupato kei kaia, kei tahae oku ringaringa, kei kino, kei leka, kei ngautuara toku arero, kaua e hiahia puremu, kaua e litiro apo atu, e hiahia atu ki o era langata laonga. Kia kaua e mauahara, e hae ranei i roto i toku ngakau, engari kia pula ake he pai ki le aroaro o nga langata katoa e noho ana i te kuaretanga mete ngoikoretanga; engari kia whakaritea katoaiia a te Atua e pai ai, me ana ture, a kia pera tonu i nga ra katoa o toku oranga ake, o toku oranga aianei ake tonu atu. ' Na, ko lenei kua lika nei, kia tino luhituhia enei ingoa a matou ki tenei pukapnka, hei mea mau rawa amua mo enei o le lure o te Atua. ° He mea lika rawa nga ture o te Atua, kia whakaritea hei lure mo le wairua mo te sinana. Na, ka tika rawa tenei, kia luhituhia enei korero ki lenei pukapuka, hei whakamaharatanga i roto ite warewarenga mete poka-nga-ketanga o nga whakaaro he, i muri iho ote piringa ponotanga kite maru pono ote Atua, nona nei le ingoa e huaina ana i le rangi, i te whenua, puta noa te ao katoa a kahore he muiunga o tona oranga. ' Na, ko nga ingoa tenei o te hunga kua noho i runga i te pai, ara, kua whakaae kia ma hi i nga ture pai o te Atua, o te Kuini: Inia Temarake, Utiku Terangitiki, Wiremu Takiri, me era atu tangata 36.