KAWHIA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume I, Issue 11, 15 August 1861, Page 22

KAWHIA.

Whakarongo mai e nga iwi katoa o runga, o raro, puta noa tenei motu katoa: e nga Pakeha hoki o runga, o raro, puta noa tenei motu katoa: whakarongo mai hoki e nga Minim o runga, -o raro, puia noa lenei molu kaioa. No. le 29 o nga ra o Mei i turia ai le Runanga o Ngaiihikairo, o te Paiupo, o Ngaiiiewehi; rupeke ake nga langaia koialii rau : i luria ki le Wharenui, kei waengapu 0 Kawliia o Aoiea.. Te lake o iaua Runanga mo le Kingi Ida uhakakahorelia, ko le Kara Ida uhakakahorctia. Te luaiahi o nga langaia ka tu ka korero, ko Hone VVeiere ; ko ana kupu teuei : Whakarongo mai, e nga iwi kaioa, ki laku kupu inaianei. £ mea ana: ahau kia wbaka kahorelia te Kingi me le Kara inaiaQei. Ho mea alu lenei naku ki a koulou, e Ngatihikairo,.e4e Paiupo, e Ngatilewehi, kia whakakahorelia la koulou i hiahia ai koulou i mua ki le whakalu Kingi, ki le whakaara Kara. Na, inaianei me whakakahorc katoa. Kalahi ano le mahi kino, le mahi raruraru, te mahi wehewehe i nga langaia—le mahi weheweho 1 nga Pakeha, me nga Minita, mete Kawana(anga hoki: kua wehe katoa nei i a lalou. Tena, he aha te pai o lenei ritenga ? Kua malua nei ralou ki a talou, kua tamaiti nei talou ki a ralou: a, he aha ano te pai o lenei mahi Kingi, whakalu Kara, tena kua hoa aroha nei lalou ko nga Pakeha ; a he aiia ano i wehea ai inaianei ? Tena, ki (e mea kua lau maha le lane raua ko tana wahine e moe ana, a ka langohia pokaia noatia e telahi tangata i runga i to raua aroha, e kore ranei e aroha ? Ka aroha ra, la te mea kua roa rawa le Pakeha raua ko te Maori e.ixoho lahi ana, e heko tahi. a huero lahi ana, o

kdrero tahi ana. Mehernea i tangoliia fc wahinc i mua, i le mea kahore niio i nui noa le aroha, kua pai Cena; mehemca i pcna koulou i mua, i le timalanga laenga mai o te Pakeha, na kihai i nui te aroha. Ko fenei, e hoa ma, whakakahorelia lenei mahi Kingi, kia kore rawa. Kia ki atu au ki a koulou, i lino rongo au i le kupu a Potatau. Heoiano le mahi pai ko nga lure anake, ko to whakaponn ko te aroha ki nga Pakeha. 1 rongo fonu au ki enei kupu, ki tona mangai. Na koulou, na nga iwi kaloa i whakararuraru, koia ka he nga whakaaro tika a Polalau. Kia ron<ro mai koulou: na te aha ia i hohoro ai le n«»aTo alu i a talou ? Na te mea e lamia ana °ana whakaaro lika e nga tangala kaloa, ara, whakaaro kore. Mehemea e noho lonu ana ki te aroaro o nga Pakeha, kihai ia i mate. Na kua mate ia, kua ora ake nga mea ora, kua whaki noa ano, kua pcna ano me le wliakaa nga tangala i a Potatau. Na, ha ere lonu alu I runga i aua mahi kuare, na mate lonu alu ki Taranaki, ki Waitara, na te mahi ate iwi kuare. Kia rongo mai koulou: he kupu pono laku inaianei. Whakakaharelia te Kingi. Ka tupu koia latou i lenei mahi Kingi? Kia rongo mai koulou, ka ngaro ra tatou.Nawai' na latou ano. Ka mulu la Hone Wetere, ka whakatika ko Wiremu Tauira, le Rangatira o Ngaii lewehi Whakaronso mai, e Bone Welere raua ko Kingi Kikikoi. Ka whakaae an ki nga kupu a Hone Wetere e whakapuaki nei ki le aroaro 0 tenei Runanga. Kia rongo mai koulou, o lenei Runanga. Me kore lenei mea, le mahi Kingi me le Kara, me kore inaianei. Kua ki alu au ki a koe, e Pingareka, i mua, hei hei aha ? Na, inaianei kua lino rongo au i nga kupu tika, inaianei ka hari (ok.ii ngakau. Kia rongo mai koulou, e lenei Runanga. Toku lupuna ko le Welii ki le kino, ko le Wehi ki nga hara kaloa; le mea 1 pai ki toku tupuna, ko le a(a noho, ko le pai; inaianei, rile tahi la foku lupuna i whakaaro ai. Na, koia tenei, ko le Whaka pono. Kia rongo mai koe, e Hone Welpre. Ra tomo au ki lou korero. Tanumia lenei mahi inaianei ano, i rolo ano i lenei korsrotanga. He kupu pono enei, e tenei Runanga kaloa, me korero tenei mahi inaianei ano, me luku alu enei kupu kia rongo n°a iwi kaloa o lenei motu, me nga Pakeha ole ao kaloa, kia ahalia alu lera iwi lera iwi korero atu ai i aua korero Kingi, whakalu Kara. Kia rongo mai koulou. Ko te whakamutunga lenei o laku hamumu ki tenei mea ki le Kingi. Ka muln ta Wiremu Tauira, ka tu ko Hohua Mouhaere, te Rangalira ole Pa lupo:— Whakarongo mai, e Hone Wetere raua ko ; Kingi Kikikoi. E hari ana toku ngakau ki

fenel korerolanga ki lenei huihuinga ka rongn nei ahau. Kia rongo mai koutou, e lenei Runanga. Whakakahorelia lenei mahi, le mahi Kingi, inaianci ano, engari me titiro ra taloa ki Dga kupa e koreroiia ana e fenci whakamincnga. Whakarongo mai, e Hone Wetere. Ko ahau to iasr.aiii pumau a (e Alua; laku mahi inaianei he mahi whakapono : a, i le oroko-laenga-mai ano o nga Minifa a tae mai ana ki naianei, ko taku mahi lor.u lena. Me whakakahore le Kingi mete Kara, kia kore rawa. Kali (e iinihanga a te lahgala, kali (e hapai i lena mahi Kingi, i lena mahi Kara. Tukua ki raro o koulou kino, e mahi ki tc oranga ; whakahua le waiata. Whakarongo mai e Hone Wetere, kua tae taku pukapuka ki Ngaruawahia : i mea atu an kia whakakahorelia (era mahi, te mahi Kingi me le whakaiu Kara : he lino kupu pono laku kh whakakahorelia. Ka rongo nei au i tenei huihuinga, ka koa toku ngakau, la le mea kahore hoki au e hohatia ki taku mahi whakapono. E hoa ma, kia kaha, lamia lenei mahi Kingi, mahi raruraru. Ka niutn la Ilo'.iua, ka wbakaiika ko Kingi Kikikoi: Whakarongo mai e Hohua, e Wiremu. Naku hoki tenei mea i mahi, ara, naku a Po latau i whakaiu. r,a maua ko Hoani Papila; ara, taku mahi i mua he pupuru whenud ; rite tonu laku mahi ki la le Pakeha, ara, to pupuru whenua hei lupuranga kai kia ora nga tamaiiki. Ma le hiahia ano ki le noho e pai ana, e hara lera I te he o te Pakeha, e ngari no tatou ano no le Maori. Here: kahore ano ahau i rongo i kite kia tango noa le Pakeha i le k:iinga o tatou o te Maori, kaore ano au i rongo. Kia ata whakarongo mai iana koulou, e tenei Uunanga. Na e mahi nei na te tangata ahau, ara, i whakarongo atu ki nga tamariki ki nga mea kua kite nga Karaipilure., ka whaknrongo atu ki le papai o nga kupu. Ki taku whakaaro hoki, e kore e huihui nga tangata katoa ki le langala ili, engari ki nga tangata nunui auake ; waihoki me le rilenga Karaipilure me le mahi Kingi, e kore e pai ma nga langata tokomaha, engari ma nga rangalira anake. Na, inaianei kua korero mai nga langata katoa ki a maua ko lloani, kua mea mai kei s ralou te whakaaro me le huinga o nga korc-ro. Ka mea ahau, ae pea, na toku kuaretanga ienei, ko le rironga ma nga tamariki au e korero mai. ara, mo tenei mahi Kingi kua rongo mai nei koutou. E tenei runanga. naku i whakatu lenei mahi le Kingi. inaianei, e le whanau, ka kore i au tenei mahi Kingi le whakaiu Kara, ka kore i au inaianci. Kore rawa, kore rawa, e kore elu inaianei, tale mea ka nui le pouri. Katahi au ka mohio ko te mulunga tenei o la nga langata i lango ki (era I mahi Karaipilure ki le whakaiu Kingi, ko [ lona mu!unga tenei, he whawhai, he male. IHe aha te pai o tenei mahi ? Takahia ra-ssa- ! tia nga kino kaloa.

Ka niulu la Ivingi Kikikoi, ka wliakatika ano ko Hone Weiere:— Whakarongo mai e le Runanga nei, Ka lirnala le whawluii ki Taranaki, ka pula laku kupu ki oku leina kaloa, E hoa ma, kei hacrc koutou ki lera ma hi kino. Na, kahore oku leina i lae ki lera niahi, a laea noalia nei le muluriga o lera whawhai. I naianci ka pula laku kupu ki a koulou, e le Runanga tiei; ki le mea ka poka (e whawhai i Waikalo, ahakoa na le Maori' i poka, na le Pakelia ranei, kia rongo mai koulou, ekore rawa ahau e lae alu ki lena mahi kino ki le whawhai, kore rawa rawa. Ko laku kupu whakamulunga, ku;i whakalakoloria e au lenei nei ile limatanga ole whawhai ki Taranaki, a ka whakalakoloria nei ano e au i naianei. Kia rongo koulou, hei liliro ma koulou i rofo i nga ra e lakolo ake nei. Tenei ano letahi kupu aku. Me huihui ano lalou a mua ake nei kia noho laiii lo lalou JVlinila, a llenare, hei reira korcro ano lalou, kia whakarongo hoki lo lalou Minila ki a lalou kupu, hei hurihuri hoki nana i a lalou kupu. Glira, me luku alu o lalou kupu ki nga iwi kaloa o lenei molu kaloa, kia rongo, kia kite ralou. Hone Wetere. Ivawhia, Mei 29, 1 SGI.