Te Reta Maori.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VII, Issue 19, 15 December 1860, Page 3

Te Reta Maori.

Kua mea te Kawana kia taia enei reta kite "Karere" hei tirohanga ma te iwi katoa. Unuwao, Utakura, Maehe 12, 1860. E hoa, c Kawana,— Tena ra ko koe—ko toku hoa aroba, ko te malua 0 nga lauiwi i runga, i raro, i nga topito 0 te ao. E pa, e Kawana, e rua aku ture e mau nei, ko te Rongo-pai 0 te Alua, ko te ture 0 te Kuini. E hoa, tenei ahau te rangimarie nei i runga i te whakaaro pai, i te maramatanga 0 te whakaaro ki an ture. lie nianuhiri tenei pukapuka ki a koe. Me karanga mai, " Haere mai, e te ingoa 0 Ngapuhi i Hokianga!" Mau enei kupu c whakaaro iho, me perehi kite nupepa, kia rongo ai aku hoa i ena whakaaro. Heotiono, ka mutu. Mc tiiku mai he nupepa ki au. Na llii'io Te Wiiareoneone. Kei Ulakura Te Maire, Manawatu,. Aperira 23, 1860. E to matou hoa, e Te Makarini, — Tena koe! Ka koa matou, ka lae mai a Tamihana Te Rauparaha kite kawe korero pai mai ki a maiou, ki nga kaumatua 0 Ngatiwakatere, kite kawe mai hoki i tau reta i luhituhia mai i te 27 o nga ra o Maehe. Ka ala marama alu 0 matou ngakau, ka ata rongo atu i au kupu o tau rela. Ivahore a matou nei ahaianga atu ki nga ritenga kohuru a Ngatiawa ki Taranaki. Ta ratou mahi kino hoki tena. Koia, ka limata nano ki a koutou, ki nga Pakeha, nga tikanga kino a laua iwi a Ngaliawa, a Taranaki, a Ngaiiruanui. Ka nui to matou ponri ki te mahi kohuru a Taranaki raua ko Ngaiiruanui i nga Pakeha me nga tamuriki. Keiekete kau ana tc ngakau ki nga mahi kino a ana iwi kino. Ko tenei, e to maiou hoa, kia rongo mai koe i 0 matou nei whakaaro. Ko le pai anakc kia tupu ukc i rolo i a matou nei.

Me waiho am a Taranaki kino ki a ratou nei ano he aiu ai. Me la Wiremu Kingi main, me waiho am ia ia ar.o tona he: matia auo e whakaoti am ana kino. h Miofiio ana koe, i ata uoho pai nr-a i'no mai°u nei i era nga kino i whakaohokia ra e le Eiangiliaeaia, (uohu noa iho pa matou nei kite whenua, kaore he ahatanga atu ki e a nga kino. He mea nui Soki, ko Te Kauparaha; kihai i oho atu, he pai anake.ie kopaki mona a le i«vi. Ko lenei, he pai anake te riiahi, he atawhai i a maiou Pakelia e nobo nei ki Manawaiu, he aroha noa ilio leiahi ki leiahi, \ enei takiwa whakapouri. i.lau e aia korero alu a maiou kupu kite kaumatua aroha ki a te Kawana Paraone. Na ou lioa aroha, na nga raagaiira o Wakatere, Na Takerei Te Nawe, Na Te Papa, Na I e Kopiha Tapuikore, Na Hoiu Te Pcrasci, Na Horn Kerei Te Waiiaroa, Na Te llarawira Kiharoa, Na Hekare Harawira Mateauroju Tahurikotua, „ . Aperira 23. 1860. He whakaritenga runanga nio nga kupu paiai i kilea i roto i nga " Karere .Maori" kua lae mai nei ki a Hepata, tukua ilio ana ma taira runanga e rapu. Ko aua ''Karere Maori" i iaki iteld o Maehe o 1860. E rua nga mea i kiiea i latia runanga. Tualahi, ko te kohuru a Taranaai raua ko Ngaliruanui , tiKinia, ko le tikanga whakauru ki le niaru ole Kuini, ara, ki a Kawana. Ka pniaia i konei e Ki ihana Itungaleraiigi, Tena koa. korerolia inai he riiensa mo laiou. Kei runga ko Te WcliniE rua aku rilenga ka korero nei. He kohuru kino rawa, e kore. au e pai ki lera mahi kite wiiawhai. Ko aim kai kohuru me tiki i runga i le lure a te Kisini, no te mea, ko le Kuini ino lofcu linaua, ko le Atua nio toku v/airua. Kuraspu i—E kore au e pas ki le wiiawhai. Kir nga kai kohuru ma le lure e tiki, no le mea ko te Kuini rno toku linana, ko le Aitia rno laku wairaa. Pita Uongomau E kore au e pai ki le whawhai, ko te Kuini nio toku tinaiia, ko le Atua mo taku wairua. Epiiia ! - E kore au e pai ki le whawhai, ko ;e Kuini ko le Atua. Pila Ma ha u Taku kupu ra kei a Maliu, te upoko o, rarangi a, 6. Ko ic Kuini ko

te Atua taku e whakawhirinaki ai. Me tiki ana kai kohuru i ninga i te lure. ic Kewpue: —Kia niau. e ho,; mn. kei taugohia tau karauna. Ku te Kuini, kate A in a. Ki;>a Ngawaka: —E mea ana an he ma'ii whakarihariha rawa laua mahi. Kole Kuini ko ie Ama toku pa. Ie Harawira: Titiro aiu ki nga mpa e rua, ki ie Kuini. kite Ama; hci whare enei moku kia manawanui, kia oinakia leouianga e la koto ake nci. Kpiha :—E mea ana au, ka nui te he o teiu'i mea. o ie kohnru pokanoa.a Xaranaki, a ; Ngailruanui. E ki ana au, me tiki aua kai kohuru i runga ite lure. "Tumiiiumu rakau parea, wanui te ara ki a Tane." Ani, te lualmie o Paora E..te wliauau, i mate whakapono to koutou matua ; i male ano hoki i roto i te niaru o Kuini. Kia ppna ano hoki koutou. Here atu ekomaki te ara lika kite Kuini. liori Kerei: I nit;a te kino i a ITono Hoke, i a Te Kangihaeata. Kiliai au i pai atu ki tana. Inaianei ko te mahi a Taranaki, e koro au ft we aUi. Ko te Kuini ko te Atua oku kai tiaki. Ilmvi Paora Te Rua:--1 male whakapono taku matua, i male ano ia i te whakaliua ki te Kami. Kia pena a:io hoki au. Noa :—He he a Taranaki, a iNgaiiruanui, he tino kohtiru rawa. Ma te lure e malii. Ko te Atua, ko te Kuini hei hoa maku. Pihopa:—E kore an e pai ki le whawhai. Me tiki aua kai koluiru i runga i le lure. Ko te Kuini mo toku linana, ko le Aluu uio toku wairua. E hoa, ere Kawana Para^ne, — I'ena koe, e noho mai na i runga i nga tikanga a te Aiua, ate Kuini. Ko ta inatou rapnnga Lena. ma te lure e tango laua kino. Mehemra ka kitea o maiou hoa whakapono ia wahi ia wahi, ka lino whakaae nga langata ki tenei knpu. Man e luku atu enpi korero k:a taia kite ppivhi, kia panuitia ki roto ki nga '* Kaiere Maori," kia kite o matou Uoa Maori. ileoiano. Na Reiuana raua ko Hepata. Wina, Atari.i, Apoiira 20, ISGO. E hoa, e te Kawana o IViu Tireni,— iena kop ! Na le arolia aliau ote Atua i kawe mai kia kite i nga whenua Pakeha. Ko le take tenei o toku liiahia i haere mai ai ahau : kaorc ahau p pai kia kite. i lew hernia kola hi, engari i nga whrnua katoa o nga Pakeha. jNo konei ahau i tnhiinhi alu ai ki a koe kite Kawana o Niu Tireni, he nui no

j toku aroha ki Niu Tireni. Kua kile nei ahau i tou tupunga ake, ara, i lo le Pakeha; ka |nm te pai, nui rawa Le pai. Kua kite ahau , i nga Rangatira nunui ole Pakeha, i nga Kingi me nga Kuini. Heoi ano aku korero ki a koe. E hoa, ele Kawana;—No Ngatimaniapoto j ahau, he lama aiiau na Tongaporuiu PaI raone. J Na Hemara Rerehau. Manawam, Aperira 28, 1860. E hoa, e Te Makarini, — Jena koe! Kua tae mai a Tamihana Te Rauparaha ki Manawalu i te rua lekau ma lahi o nga ra o Aperira, ki le korero i tou pukapuka ki a maiou. Heoii, ka pai, ka marama o niatou whakaaro. Kaore feoki o maiou lii'olianga ki tena kino i Taranaki; lieoiianota niatou litiro atu, he whakahe atu ki ena iwi e mahi ana i nga malii he, mahi kino, mahi kohuru langato, a ena iwi ki Taranaki. Heotiano to niatou whakaaro, ko te pai anake, kia noho tahi nga Pakeha me nga tangata Maori, kia teina kia luakana te Pakeha raua ko le tangala Maori, i te mana o te Kuini, kia noho pai ai. Otira, e niohio ana korua ko Kawana Paraone kite kino a Rangihaeata i nuia, kaore i oho o j niatou ngakau ki a ia, ki aTe Rauparaha ; hoki ;no te mea, ko lo ma tou polae ia, i riro atu i aKawan? Kerei i runga i to maiou pohehelanga. na, lino manawanui ana maioir i taua laima kuare. Lena ko teuei, kaore he lirobanga alu ki ena iwi pohehe i Taranaki. Na liiaka Tukumaru, Na Ngatuna, Na Paratene Taupiri, Na Hori Witiopae, Na Te Makarini, Na Kereopa. Olaki, Aperira 28, iB6O. E iaku hoa aroha, eTe Makarini,— ETe Makarini, Tena koe ! Kua tae atu pea taku rela i tuhia atu i le 16 o nga ra o Aperira, te rela a maiou ko nga kaunialua o Ngatiraukawa. No te 20 ka haere atu au i le Paraire ki Waikawa, kia kite i a Ngatiteihiihi, rokohanga atu e au kua huihui kite mahi i to ratou mira. Ko aku korero ki a raiou, ko nga korero o au rela i tuhia mai i te 27 o nga ra o Maehe, oti katoa i au te whakamaraina ki a ratou, me aku kupu hoki mo te mau lonu ole aroha me le mana ote Kuini ki runga ki a maiou nei ki nga tangata Maori, me le tuaksnaianga o te Pakeha raua ko te tangala Maori, e noho nei i tenei inotu. Ka idutu inku korero, ka wliakapai mai

ratou, ka ki mai, te raea i whakaritea iiei korero mai ki au, kaore a ralou whakaaro, he pai anake, he koa atu ki o korero. Ka haere atu au ki Ohati, kite kainga oTe Mateawa, ka korero alu au i aku kupu rano i korero ki Waikawa, me au kupu hoki, e korero atu ana ki a Te Peina raua ko Hoani, nga kaumatuu o ratou. Ko ta le Peina, ka pai au, ka haerc atu kia kite i a ratou, ki le kawe atu hoki i a au kupu i rotoi tau reta, he kupu a miki hoki etahi o ana kupu. Ko letahi kupu hoki ana, mo te kara i maua mai e nga hoa 0 Wiremu Tako. No Ngaliraukawa taua langata, he pahi no te koroheke nei, no Hukiki. I ki mai taua kaumatna ki a au, "Kapai taua kara ote Kingi Maori." Ka whakahokia atu e au, " Me whakahoki atu ki Waikato, ki Maungalautari, ki to kainga. Ki le whakaturia e koe, ka pakaru rawa taua kara i a matou, i nga tangata o Kuini Wikitoi ia." Ka mutu laku korero, ka haere au ki Horowhenua moe ai. Ka kite au i a Malene Te Whiwhi i reira. .No te 21 o nga ra o taua marama ano, i te Rahoroi, ka haere atu maua ko Matene kite pa o Muaupoko, korero iho ana maua ko Matene ki a ratou mo te tuoho noa iho, kei whakarongo ki nga kupu kino a le tangata, ka pokanoa mai te Pakeha ki le Maori. Me ta maua korero alu hoki i au kupu hei whakamarama mo ralou, ki mai ana ki a maua, ka pai, ka marama o ralou ngakau. Ka haere tonu atu maua ki Porotawao kia kite i Ngatihuia, ka rongo ko maua ka huihui mai nga tangaia. Ko te kaumalua nei ko Te Ahi, kei lona kainga ano i kite ra koe i a tatou ra. Ka rupeke mai ka panuitia katoatia o reta, kia rongo ratou. Ka korero atu hoki maua ko Matene i nga tikanga mo te nobo pai noa iho. Ka mulu taku korero, ka lu mai aTe Hoia ki runga:—"E pai ana, ka tae mai korua kia kitekile i a matou, ka koa matou." Ko letahi kupu, ko le kara i maua mai i raro. Na nga laniariki i pupufi. Eki ana he porangi aua lamarik! kite pupuri i taua kara nei ki Porotawao. Ka lahi maua ka ki alu, "Ka lahi maua ka pouri mo tenei ma hi kino whakaharahara. Akuanei ka piri mai nga mea kino kia koutou; erangi wahia alu, maka alu ranei kia ngaro noa atu, kaua e kitea." Ka ki mai aTe Hoia, me mau atu kite tangata nana i mau rnai. Ka hoki mai a Matene i reira, ka mahara au ine haere tahi maua. Ka haere atu au ki Te Awahou, Ite ata ote Ralapu, 22 o nga ra. Ka haere atu au ki roto o Manawalu kia kite i a Ngatiwakaiere. Ka nui lo ratou pai. Mau hoki e litiro iho ki nga kupu o lo ratou pukapuka.

No le Mane au ka hoki mai ki raro nt»i ki Te Awahou. I Rangiiikei a lhakara ma, i lehuihui i reira. Ka puta toku whakaaro kia hoki unw ks O'aki. Ka tahi takn hoa aTe Kuka k.i karanga mai ki au, "Me haere koe ki Uangitikoi ki le wliai i ic huihuinga o Ngaltraukawa ki hangkikei, me iVgaiiapa. sue Te Pareiri, mo Wiiangamii; erangi taua kainga e i'tila ana to korero kino nio te Pakeha°a laua taiiair.ariki a [limb Tc Uuktfte, n:p elahi aiu langaiu kino." Koia ano. ka' tab; ati ka whakaae. ka homai gTe Kuka tor,a iioiito ks au, he hoiho kaha ; ka tahi an ka haere ite2s o nga ra o Aperira. Tae rawa *3in in Pa re wan ui kua hoki kaioa nga langaiu ki o raiou kainga. Ko nga hap:; i kitea can ki Parewanui, e noho huiliui ana, ko apa no Turakiua, no Wangaehu, no \Vhanganui. no Te Pareiri,- ka iuc am au i te I*2 0 niga haora. Ka kite mai i a au, ko Te Mclc King! ano i reira, me Ngatiapa katoa, e wliakaiukolo ana i nga likanga o to raiou kainga, me nga tikanga hoki nio te pou a Kensua, i tuhia ata ra eau ki a koe. Me to whakakino hoki i te ingoa o Nopia. Ka muiu to ratou korero, ka tu au ki runga ki te korero am ki a raloo. Ko akti kutjit lenoi: " I haere mai an ki le whakarongorongo i nga kupu kino a enei iwi mo aku whanaunga Pakeha, kia wehea te kii i parigo Ite kiri ma. Na wai enci kupu kino ? Na Ngatiapa, Ngat'rankawa pea—na nga tarsgata kua aroha ki nga tikanga horihori a YV'aikato. Kite mea, kaore koutoti e aroha ki 0 talou Pakeha, ka he rawa koatou, ka rite ki aku whakawhiunga i a koutou i muai le pouritanga. Na te Pakeha ka tahi ka tiiiro ake te kanohi ki le oraaga me le pai." Ka .ki atu ano au, " Kia pai le ncho, kia alowha? 1 a koulou Pakeha e noho nei ki to kouton taha i Bangiiikci. Ko te kara o Waikaio me whakahoki alu ki tona kainga, ki Waikato, ki iVJaungaiautari. Kia pai le noho, e Ngatiapa, kia aroha ki o talon malua Pakeha." Ka whakapai raion ki aku korero, panuilia hoki o reia e au kia rongo ralou, ka whakapai mai hoki ratou. Ka tohe aii kia tuhituliia c raiou lie reta ki a koe, ka inea ni;u ratou kua riro o ratou ret a. I kpur>i ano hoki a Te Teira, uiiiiila, i taua hui k? Parewaiiui. He korero whenu'a le lake a teaei hui, mo le pou a lleiaia. Ka tahi au ka hacre ki le kainga o NVpia, i Maiahiwi, kia kite i a ia ; kiha: au i kite, kua riro ke ki te I'.ui alu i nga mom. TO pauna, nio le reii i l(T.oi taha. k; a Karutahi, te Pakeha i llaugii.kei. Ko lona ii->a anake takn i kile ai me Aperahanv. l . Te Hunnhtma. Ka korero iho au ki a ia kia tuhimhi pukapaka am ia ki a koe mo ana whakaaro pai kite Pakeha, mo

te atawbai noa iho a mate noa, kia lupu toim ai ratou i tenei pito. Ka hoki mai an ki l« whare Pakeha ite po moe ai. No te 25 o nga ra ka tae mai au ki Te Awahou, kite whare oTe Kuka, atawhaitia ai. No le ata. ka luhHiihi a Ihakara i a ratou kupu ki a koe, koia ano tena i tana reta na. Ka haere touu mai au ki Porotawao, kite korero, ka kite au ite kaumalua nei ia Te Ahi. E pai tonu ana ona whakaaro; koianano lana reta ki a koe. Ko nga tamariki e rere ke ana, e whaKalu ana i te kara i maua mai e nga hoa 0 Tako. Kei te pouri malou katoa me o laua kaumalua ki tenei ritenga whakararuraru mo te kara nei, otira hei tetalii reia aku ka ata rongo koe i ngn likanga o lo matou luiihuinga nui i te o o nga ra o Mei. Na to boa aroha, Na Tamiiiana Te Raupahaha. Ki a Te Makarini, Kei Akarana. [Olaki,] Aperira 30, 1860. E taku hoa, — He kupu i rcaliue i tera reta aku i tuhia atu ra i te liui ki Katihihi, ino telabi re'.a wbakahe a te iwi nei mo te Kawana. Kia marama mai koe, kei litoa koe e te tangata, 1 kite au i te tubinga o laua reta, kaore au i kite, kaore hoki au i wbakapai ki laua reta, kaore hoki taku ingoa i kilea ki rolo. ICci taku matua aroha hoki tena ko te kaumalua na. I riri atu hoki au kia Ibakara mo tona porangi ki tona matua. He nui tona whakama, e ki mai ana ki a au, me tuhituhi alu ia ki a koe, ki a te Kawana ranei, mo tona ingoa ehara i a ia i tuhiiubi, erangi i whakaae kau ia, na te tohe o nga tangata ki aia. Taku kupu whakahoki mo nga langata wbakahe ki a te Kawana, kaore au e moliio, he he to te Kawana> no ie mea, na Te Teira ano te whenua i boko ki aia, penei me Ihakara, i hoko atu nei i tona wbenua ki a le Kawana, ki mai ana etahi, no Nepia, no wai ranei. Ko taua tutonu o nga langata Maori, be kore tikanga o nga wbenua Maori. Ka lika aku whakahoki, ka nolio puku katoa nga langata whakaputa mai nei i aua kupu wbakahe mo le Pakeha a nga langata Maori, ko te hiahia ole Pakeha ole Kawana ki i e whawhai. Na le Pakeha le v>ha\\l:ui IT Wairau. Kale Pakeha I lloretaui^a; id iPoneke, tia te Pakeha; i Whangamn, Ka te Pakeha; i Peowhairangi, na te Pakeha.. Ka tabi ka ulua atu e au aua kupu. Erangi a Wairau f lika. Na nga Pakeha le tuatahi, koia a te Kuini ratou ko ona hoa i wbakahe ai i taua wbawhai 'ki Wairau. Te whawbai ti Heretaunga i l'oneke, ma to Maori tera. Kua riro mai hoki aga ulu i a

| Te Rauparaha, e 400 pauna, i ulna aie KaJ wana Piiiroi. E 200 pauna i hoatu ma Te jßangihaeata, ntua ana ki le kaipuke o Hori | Poii, Pakeha, toiohu tonu ilio ki Porirua ! E 200 pauna hoki i Te Rauparaha. Kaore i pai a Te Rangihaeata, he porangi hoki, ka j kohnrmia nga Pakeha i Poneke, i HeretauI nga, ka purmia nga kai kohuru eTe Ran<*i. ; haeata, ka tupu tena pakanga, ka riro hoki | nga whenua ite Pakeha. Kei Whanganui I ko taua lu ano, he kohuru, ka riro hoki nga whenua ite Pakeha. Kei a Hone Hekeki Ngapuhi, he kara tena lake. Na, kaore i riro te papa i te Maori, e ui mai ra ano te kara, ko te Kuini, kei Peowhairangi. Kua uiua katoatia hoki taua kainga. He aha te pai o tenei mahi whakahihi o tatou nei o te Maori ? Kite mau tonu te whakahihi o tatou kite Pakeha, tera e mate noa iho nga langaia Maori, e riro kaioa hoki nga whenua. Ko aku kupu whakahoki katoa enei ki nga hapu whakahihi mai kite Pakeha, o Ngatiraukawa, o etahi iwi hoki. Penei kaioa aku kupu i a matou e huihui alu nei. Me tuhi mai koe i tetahi reia kia juarama al maiou. Na to hoa aroha, Na Tamiiuna Te Racpabaha. Ki a Te Makarini, Kei Akarana. Ruakawa, Manawatu. _ , f , Mei 31, 1860. E hoa e le Kawana, — lena koe ! kua tae mai to pukapuka ki ahau o te 25 o Aperira. Kaore ahau e lae atu. He aha hoa ko aku whakaaro ka tnhia aiu nei kia rougo koe. Te tuatahi o aku whakaaro, kaore.au e pai kite Kingi Maori. Te tuarua o aku whakaaro; kaore au e pai ki nga riienga Maori; no te mea, i mate ahau i roto i ena ritenga kino i mua. No la taenga mai o te whakapono me nga ritenga o te Kuini, katahi ahau ka puta ake i roto i enei riienga o mua.> Te tuatoru o aku whakaaro; ko laku whenua kia utua mai e koe inaianei kite utu tika, ara, ki runga ano ite eka le whakaritenga ote ulu. Kaore aui.marama kite ulu aTe Herangi iki mai nei Ivi ahau, e ono kapa mo te eka. £ ngari mau ano e ata whakarite mai nga hereni kia whia ranei mo te eka. Te tuarima o aku whakaaro; kia rorigo mai koe ko te whakatupu anake i te pai hei oranga mo te

tangata, e tupir ai, e ora ai, e marama ai, e noho ai talou i runga i te rangimarie; no jte mea lioki kei runga ano ahau i au ; kupui korero ai ki au,i Whanganui; ienei kupu au, i tonoa mai koe e te Kuitii hei tapiri mo era Kawana kua tae mai i mua j a koe, kia wbakatupuria he pai ki nga iwi Maori raua ko nga Pakelia, kia koiahi te tikanga, kia kdtahi te whakaaro,-kia koiahi to mahi, kia rite tono te tupu o te Pakeha raua ko te Maori, kia noho pai ai tatou L runga i le whakaaro koiahi. Kei runga tonu ahau i ena korero au e whakaaro ana. no te mea hoki, ko te ara lena e lupu ai he pai ki a laiou. Kei kimi tou -whakaaro, kei runga ranei au i te kino Maori; kei runga ahau i ;te pai; no te mea i runga ano ahau ite kino i mua. a, he kino ano te mntunga ; inaianei kua tae mai nei te pai, ka noho tonu ahau !ki runga i le pai, i le mea e pula ai te tangata ki le ao marama. Kaore tokui te penei, he pehi tau i le tangata Maori, he tango ranei ite wiienua ole Maori, he huna | ranei tau i nga langala Maori; kaore aku whakaaro i le pena; engari taku kei rungu tonu aku whakaaro i le pai, i te whakaaro uiararna. I E hoa lieoiiano aku whakaaro. He langala koiahi hoki au, olira kua mohio ano koe, he langata kotahi. he iwi ili hoki taku iwi. Me okioki le tangaia ili kite whakapono. Heoiuno. Na 10 hoa, Na Te lliriwamu Kaihokopuiu. Waipapa, llune io, 1860. E hoa, e te Kawana o Niu Tireni, — Tena koe! E hoa, ele matua o nga iwi kaloa, kia rongo mai koe ki a matou nei whakaaro, ki a tenei hapu, ki a Ngaiirangiwewehi. Kei mea koe ka laka ta matou nei whakaaelanga ki a le Kuini, he maru ki runga ki enei iwi, i a Rangiwehewehe, i a Uenukukopako, i a Whakaue, i a Pikiao, i a Tuhourangi, kahore. E pa. ele Kawana, ko koe ano to matou nei Kingi, to matou nei mana, to-matou nei maiua. E hoa e te Kawana kia rongo mai koe ! Kahore matou e pai ki la Te Kangitake tikanga. Waiho tena langata kia inahi cnv j tana mahi pohehe, a, be ah >koa, e pai ana, nana alu tana he. Engari to tnea lino he, ki ta matou liiiro, ko ta Nfjaiimaniapoto. he kawe i ona toto ki runga ki 10 lera tangata. whenua wakaheke ai. Na, e hoa, c te Xasvar.n. o- he ana tenet mahi a laua iwi kuware. II o'-suo ena e !ioa, a le Kawana, kia rungo mai koe ;

Kahore o malou nei Kingi Maori o tenei waka, o Te Arawa. kore rawa, kore rawa laiemea, ehoa e leKawana, kahore he Kingi i runga i lenei motu o.Niu Tireni i mua. No te laenga mai o nga turei niauria mai nei e koe, ka tahi ka ma ran) a nga tikanga kaloa ki tenei molu ki Ni.u Tireni. Katahi Ua huaina lenei ingoa. le Kingi, ki tenei motu. Na, kia rongo mai koe, waiho ki Waikaio lona Kingi. Engari ko te Kuini ano lo matou maru, ko te Kawr.na le Kaiatavvhai n)e te Kai hiki nio onei iwi e korerotia alu nei. To malou r.t>i litcnga e noho nei, ko le kupu nei, " Ko te rilenga i le timatanga kia pera aianei, a e pera tonu atu ake, ake." To matou piringa ra ki ale Kavaua. H-coiauo lenei korero. Ka mulu. Na Eruera Kahawai, Na WiREM.Ii Kingi Tuaiiangata. Waioraiane, Waiapu, Ilune 2-2, 1860. K hoa, e te M;ik»riui, — Ma tau nupepa ka rongona ai nga korero katoa. No te 19 o nga ra o Hanc i runangn ai nga iwi katoa o Waiapu. Ko nga taiigma katoa ole runanga e 5000. Ko le lake ota malou runanga, ko le kupu a le Kawana, " E nga iwi kaioa i raro i le lure a le Alua, kia mahara koutou ki le lure ono, • K;iua koe e patu.' Kite whakahe koe ile turc, kua kanga e koe te lure a le Alua." Heoi, whakaae ana te runanga katoa, na le mea ko laua ture he lure loliu tangata. Tenei kua rongo matou i letahiiwi poliehei tukino nei i lona mama, ara i te Pakeha, i le kai homai i nga turc alawbai mo le langata Maori. Ko to malou whakaaro tenei. "lS!o-----ho ana matou i r:iro i nga lure e rua, lie lm-n Alua leiahi, ko le lure ole Kuini letahi. Ko le lure ole Alua mo to wairua, ko le lure o te Kuini hei liaki mo le tinana kei lukinoiia ete tangala. Ko te hepara mo lalou, e nga iwi katoa, ko le Kaj-aiti anake, ahakoa Pakeha.Maori ranei,kirimangu, kiriwhero ranei kotahi ano le 1010 i lianga ai latou kaioa. Tena ra e nga iwi kaloa Hhakarongo ki le kupu a le Alua. Tiiiro hoki ki le ao e rereionu ana. "Ma te turi ka aha ai, ma reira koe e liuna." Te 9 o nga Himene. Tena ra, e hoa e le Makarini, kawea alu la malou korero kia kite lo matou hoa a te Kawana. Ahakoa kahore ano matou i bile i lona kanohi, ko ana korero e haere ana mai i rolo i ana Karere Maori; no le mea e ahu ana mai nga ture tohu langaia i Ingarangi, i to talou Kuini. K hoa ma., e nga tangala Maori katoa,

kia u>te w.hakaaroki runga i nga ture e rua. Ko le ma hi a Haiana, he whakaniafautau i te Hahi, o te Atua. Maria hoki latou ka taka ai ki le lie. Inahoki a Taranaki J he iwi Karaitiana ratou. Heoi, kua oli ratou te whakamatauiau e Hatana. Kei pokanoa ra koutou. Ko taua mpa, he whiu pea na te Atua i a ralou mo to ratou lakabi i taua lure kua oti nei te whakatakoto kite ao katoa. Ka muiu. Ko nga rangatira lena i whakaaetia i roio i le runanga kia nui ake i nga rangaiira katoa. Ko nga langata lenei na ralou ena korpro: Ko Arapeta (me le nuinga alu Go.) Na Mokena Kohere, Kaiwhakawa, ratou ko ana kniiuhiluhi tokorua, Ko Wiremu P aire a, raua ko Te Rana Tirahina. Ki a Te Makarini, Kei Akarana. Ahualiu, Kavvliu, liiine 25, 18G0. E pa, e te Kaw.ana,Tena koe! Kua tae mai tau pukapuka; oliia e kore masou e tae atu ki tau liui, no te mea, e laimaha ana, e wliakama ana rnatou. Kua hoki mai a Te Kereilii ma. Kia hoki katoa mai ka huiliui mat oil ka korero mo nga pu kia whakahokia atu. Otira kei mea koe he mea muru na matou aua pu. Kua rongo ra koe kite riienga o aua pu, kua utua. Mei kali ore a Purua te ki mai, Aua e boatu te utu o aua pu, me hiahia ano to rnaiou kite muru, kua riro katoa nga taonga o te Pakeha—riro katoa. Tena, he mea ata whakarite marie, ka tangohia ko nga pu anake, ko nga taonga i vvaiho. Kei pouri mai koe ki a Hone Wetere i purulia nei e maiou. Heoiano. Na o hoa aroha, Na Kikikoi, Na Niutone Te Pakaru, Na Tarerei Ngamotu, Na Matju, Na Hone Te One, Kei Kawhia. Tumatanui, Akuliata 50, IS6O. E hoa, e le Ka^vana, — Tena koe, ara koulou kaloa ko lou runanga. Tenei. toku manaakitanga ka tukua atu ki a koe e to. Ivawana mo on lure papai, kua tae mm nei ki a matou, ara, mo nga lure papai o Iniri lakiwn. No le moa no

Kingi mete tukunga mai i le whakariie whakawa ki a au a to hoa aroha a Potaiau, hei rapu i nga he o Tauranga. A, ka nui te marama oou kupu. Kua lae mai le pukapuka ate Kingi ki aau kite tiki niai kia liaere ki Taranaki, kihai au i whakaae, no te mea, kua tau laku manaakitanga ki aau ture papai. Ko le ala noho, ko le alawhai, ko te rangimarie, ko le ngakau e hereherea ana. Kahore hoki he lure e riria ai enci mea. Heoi ano aku kupu ki a koe, ara ki a koatou ko runanga. Na to boa aroha, Na Hohefa Paraonk. Pukaki, Oketopa 24, 1860. E Kih'i, e Pene, e Waikalo, e Harepnia, er nga rangatira kaloa o Waikalo ! Tena ra koutou katoa, i roto i te pouri, i le mamae, ile whakaarotahi! Whakarongo mai e nga rangatira kaloa o Waikalo, e nga rangatira kaumaiua, e nga rangatira laitamariki, e te kaloa, e te iti, e le rahi, e te wahine, e te tamariki, ki a malou korero i huihui ai ki Pukaki i te 23 o nga ra o Oketopa 1860. Ko laua huihui nei, he mea tu kite ngarahu, le tangi ote mamae. Ko te oliasja o nga korero, i oli ki runga kite pai, oii rawa. Ko te lake i oli ai, ko o koutou pirau. Whakarongo mai, e tau ianei au hei pnpuru i enei pirau?—le tuiua ! te ware! engari ma koulou ma nga rangatira e pupuru nga ohaki i waiho iho. Nuku lenei na le ware i kaikape ki nga malii a nga rangatira. E taea koa te aha, te kupu kua lakoto, le kupu a nga rangatira i waiho iho ai; he inabi kau taku. Oiira e mohio iho ana ano ahau, ko au kei le ihu ole waka, ko koe he urungi kau mau. Maku e karanga, Whakairimaiamata, ka peratia e te kai urungi; waiho i te awaawa, ko lenei; tumutia, ka peratia ano. Ko au te kai titiro ote iiiu, me bono mai la koulou ki la matou. Kua oti rawa le likanga mo le langaia i koliurulia nei. Kei oho koutau, kupapa marire, e tera tangala, e lera tangaia i tou wahi. Ko te tangaia i kohurulia ai a Erielara kahore ano i kitea, otiia ka kimihia tonulia ake, ake. Kite kore e kitea, e laea hoki te aha ete tangata ? No te mea e loru nga mea e whakararuraru nei—Na tana pu ano ranei? Na te tangata Maori ranei? Na le Pakeha ranei? Engari kite kitea te kai kohuru, koia ano bei utu mo tana be. Heoi ano. Na Thaka Takaanini, Na Mohi Teahiatengu, Na Tamati Ngapora.

E boa, e te Kawana,— Tena ra ko koe! "lenei to malou korero atu ki a koe. Tenei lo malou whakaaro hou kite Ture, ki nga mahiuga pai katoa. Kia tirobia mai e koe. He kile no matou ite he o nga iwi e totohe ana kite whawbai, no reira i puta ai to matou whakaaro kilo matou iwi, kia whakarilea marietia o malou he, kia whakarilea he kai whakawa, me eiahi tangata whai whakaaro tika hei whakarite i o matou he, me o matou mahi pai; kei riro matou hei kaiwhakamomori mo matou. Mo konei i runanga matou ki nga he e pula ana hei kai patu mo matou, ara, ko te whenua, ko te wahine, te lahae, te whakapae teka, ko te pau o nga kai e nga kuri, ko te patu pokanoa i nga kararehe, mete aha noa aiu. Tenei ano telahi take o to malou runanga, kua whiwhi matou i nga taonga Pakeba i te mahiuga o to matou ringaringa, no konei e hiahia ana matou ki nga kai Pakeha, ki telahi mira kia banga mo matou, kia whiwhi matou ite paraoa. Kia wbiwhi hoki matou ki tetahi parakimeta, hei whakaora i te pakarutanga o a matou kaata me nga parau; ki tetahi humeka hei kai mahi mo a matou hu, me o matou bea mo te eke hoibo, mo te kaata. E hoa e te Kawana,—-Mau e whaki mai kite tika, kite he ota matou mahi. Mau e ako mai ki a matou ki nga mahinga pai e ngaro ana ki a matou. Kite pai koe kite hoatu i tenei pukapuka kite Rarere Maon hei panuitanga ki o matou hoa whakamaori, e pai ana ki a matou, kia kite hoki e ralou i te whakaaro o te whakaiohea. Na lo boa aroba, Na Porihipi Puroko.