Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume VI, Issue 18, 31 August 1859, Page 1

E hoa ma,E mea ana matou kia puta atu i konei etahi kupu ma matou mo tetahi mea korerorero a te tangata Maori i enei nga takiwa, waiho iho nei hei hurihuri ma tana whakaaro, hci rapurapu ma tona ngakau taua korero. Whakarongorongo ana matou i tenei \va i teneiwa, ki nga kupu e korerotia haeretia ana i roto i etahi iwi Maori, tona tikanga he whakalupato i te ngakau kia tupato, be whakakoroiroi hoki i te tikanga arolia letahi ki tetahi o nga iwi erua, o te Pakeha ole Maori, ahe vhakahe hoki ito te Maori whakaaro, kia mulu ai lana whakauru me lana whakawhirinaki ki le Kawanatanga hei mama atawhai mona oie ia e whakawhirinaki nei i roto i nga tau kua pahemo atn. te awangawanga noa kei te lupalo noa etahi, ara, tehunga ia kahore nei kia atamohio noa kahore nejkia atamarama noa nga whakaaro, e mea ana, tenei ake nga tangata Maori whakakinoaai, ahatiaai ranei, e o ratou hoa Pakeha. Na te hunga ngakau kino pea enei kcrero i le tuatahi, heiwliakatupu marie mana ite he. Heoi, ka mahi nei malou kite whakamarama, he whakaaiuatu hoki tenei kia ata kitea ai, kahore rawa he take c tupaiopato kau ai te ngakau o nga tangata Maori. Hcwhakaiakolo tenei

i etahi kupu ki to koutou aroaro hoi wbakaaronga iho ma koutou; he kunu pono [enei kupu, heoi, ma o maiou boa* lan^aia i Maori e mea he kupu lika ranei be kupu he ranei. | Kahore ano kiaiino rangona e matcu, ko ile aha ranei ko le aha ranei e lupatona lielia nei. Me ho mea e kiia ana, e aro kino pina te Kawanaianga ki nga langata Maori | lenei te mea hei patu i tera korero, me titiro !ki le tikanga whakahaere ole Kawanatanga ji le orckotaenga inai o nga Pakeha ki Niu I liram, luku iho, taea noaiia tepei ra. " Tenei hoki le mea ka maharalia nei, na I nga Rangaiira Maori a ho" te hiahi.i kia lauI wiiarc mai te mana o Te Kuini ki tenei mom. Whakaaeiia ana e ia, heoi, whakapumautia a:ia e ia nga whenua o nga langata Maori ki a ratou, kaaii te wahi e riio i le Pakeha ko nga wahi anake e pai ai ngn tansraia Maori kia liokona. Na, ka ma nei ickau lau i nohoia ai tcnci whenua e le Kawanaianga o Te Kuini, a kahore ano lenei kupu whakapumau J o nga langata Maori whenua kia taka noa, kahore ano telahi wahi iii kia langohia noaiia. Ko nga tikanga whakauacre\i nga iwi Maori 1 roto i nga lau ka rua nei-iekau, he lika anake, he aiawhai anake. Ko nga kupu i whiua ia a ratou. aha ranei aha ranei, rife tonu, ie hapahoki leiahi. Ko nga kupu ki a ratou i puia i le Kawana luatahi, ko aua kupu ra ano e puta ana ki a ratou inaianei. Ko lenei, kua roanei le takiwa ingakau lahi . aj, i riolio lahi ai le Pakeha me Te langata Maori ki to tatou nei motu, ha, he pehea tcna kia lahuri atu to raua maiua, ara te Kawanaianga, kite whakakino i tetahi o ona lamankj, ki le whakattipu ranei i te he mona ? 'Me he mea he whakaarotolngarani i mua kia whakaateai nga Maori, kia takoto kau ai te whenua mo le Pakeha anake, kua ahua ke tana whakahaere, pena kaore c lukua mai ko nga Pakeha ata noho ratou ko nga wahine me nga lamariki.-engari, he manuwao te mea e tonoa mai i te tuatahi, lie hoia, tona tmi, he! whakaaiea ka tango ai i le whenua. Lena ko tenei, kahore rawa he whakaaro pera, ara, tango maori i le whenua, iua hoki ;me Hiiro ki nga mahi kaioa o te Kawanala- | nga o te nmaian-a iho ano tae noa ki naianei. ! letahi, i te muiunga o te whainga ki Ng :i . piMi i mua, i a ia i whakaiika pohehe ki°ic lata mana, e ki ana hoki heiohusno te whenua mo, he lohu whakataurckareka hoki i a ratou te kara o Te Kuini, na, i te muiunga o taaa whamga, kahore tetahi eka whenua kia kolahs i tangohia e lo Kawanaianga. IN a nga Maori ano te kupu i hacre mai ai

to Kawanatanga ki lenei whenua, i haere pai I mai ano hoki hei taiepa mona, a me tohulohu koia c aialou ana lini main e kitea ai e koulou le pono o lana whakahoatanga i nga wa kaioa? He alawhai whakamatua anake tona tikanga, i te timalanga, a taea noalia lenei, he mea kia tupu ai he pai ki nga Maori. E noho tahi ana te Maori mete Pakeha kl raroi tcwhakatnarumariio te tureolngarani, c puape loun ana nga tatau oo te Pakeha wharc whakawa, hei tomokangaatu male Maori ma le Pakeha ki le whakawa i o raua he lahi—ko te mana ote Kawanatanga e meinga tonutia ana heihohou rongo hei pehi i te kino a letahi iwi ki lelahi iwi, hei whakaoii pakanga kei maringi le tolo, hei ata aralii kia muiu pai ai nga lautohetohe. Na, me he mea kei te whakaaro kino le Kawanatanga ki nga tangaia Maori, e pera ranei lana tikanga? Kahore pea. Ehara ile he mo te langaia Maori tana i whak&takoto ai, engari, he whakarangaiira i a ia, kia rite ia ki le Pakeha, kia lupu lahi hei iwi kotahi. Whakahihiritia ana nga iwi Maori e te Kawanatanga ki le hoko kaipuke, mira, parau raasia, me ara am taonga papai a te Pakeha, a, he mea ano ka tukua hemoni hei hokoiaua mea. Akiakinaana kiie ngakiwili, ki teiango hoki i nga tikanga Pakeha kia whakaiupu rangatira ai.- Whakaitiria ana he taiepa hei arai alu kei lata mai ki nga Maori nga kino kua tau ki nga loiv.'henua o era atu mom. Ko le waipiro, ko le nanakia e raru ai te Pakeha te Maori, kaore e whakaaelia kia tukua ki a raiou, whakaiakotoria ana teiahi tare hei whiu ile hunga whangai. Whakaturia ana he wliare lukunga mo nga inroro. Nui noa alu hoki le whakaaro mete mahi o le Kawanatanga mo laua nanakia whakawehi mo le male koropulaputa, kei kilca nsai ki konei, kei riro le Maori i a ia le kahaki atu. Whakarapopolia ana nga Ture o Ingarani, laia ana kite reo Maori, tonoa atu ana ho Kai-whakawa hei loluiiohu hei whakahaere i nga tikanga o te ture lika me le whakarile lika, whakanohoia ana ki lera wahi ki tera wahi. - Me whakaaro marire c nga langaia Maori enei mea, muri iiio ka penei te ui. Tena, kia pehea nei te whakaaronga iho ; ka lini nei nga lolm aroha ole Kawanatanga, na, e. rere ke ranci tona tikanga inaianei, c whakatupa nanakia ranci inaianei? lie whakalupalo lenei i o malou hoa, kei whakapono kau ralou ki nga kupu horihori kau e larawauiia nei. Khara ite ngakau pai kite Ma'ori no te hunga nana i liio aua tu korero,—lc:ia e waiho nga langaia whakapono ki aiu korero teka hei kai mahi kuare

ma tehunga nana ralou i tinihanga. Kotahi tonu ano te tikanga kua whakahaerea ki iwi Maori no te Kawana tuaiabi ra ano lae noa mai ki tenci Kawana, he tikanga atawhai anake. Koiahi ano te kupu e tukua ana e Te Kuini ki ana Kawana i lonoa mai ai ki tenei whenua, mau tonu, ara, kia kotahi ano te tikanga ki ana lamariki Pakeha, Maori hoki, a kia likahoki ic whakahaerekia tupu ai tepai ki teiahi ki teiahi. Koia ano; ahakoa tera Kawana ahakoa tenei Kawana kua whakahoa ki nga Kangatira Maori, a kua honoa hoki ki runga kite tikanga otearoha, whinnaki atu whirinaki mai. Na, ko ic tikanga pai tenei e hiahiatia nei kia mau tonu kia kaua e whakakoroiroia. Kite mea ka ara ake tetabi aha ranei aha ranei, e ana tona tikanga kite titiro mai ate Maori na, tona tikanga me ahu tonu ki a Te Kawana, ki nga tangata ranei kua whaka'uria eia hei tirotiro i nga mea o nga tangata Maori. Kite mea ka kitea he he, he pono ranei, mea whakaaro kau ranei, ko te tikanga pai mewhakaam ma ki a Te Kawana e whakarongo tonu hoki ona taringa kite kupu o in tangata, korero a ngulu mea tuhiiuhi ranei kite pukapiika, ka tahuri ano ia kite whakarongo, a mana e whakamarama e wnakatika hold i nga mea he kite mea he Kia tun koia pea, o hoama, ki nga korero bonbon whakapohehe nei, kahore kau hoki he ptitake. te rangona hoki ic iugoa o te tangata nana. Engari ano kia pumau te whakaaro kinga kupu o tehunga kua mohiotia e tatoii, kua kitea hoki nga tikanga me to ralou pai ki nga tangata Maori, a kahore ano kia tinihanga noa. Ko te tikanga ano ia ite timatanga, pera anoinaianei, pcra tonu hoki amuaaiu,-ko le Kawanatanga ano te boa pai, te boa pono, ie hoa pumau, tehoa kaha mo nga iwi Maori.