TE MARENATANGA O TE TAMAHINE MATAMUA O TE KUINI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 11, 31 May 1858, Page 1

TE MARENATANGA O TE TAMAHINE MATAMUA O TE KUINI.

No te 25 o nga ra o Hanuere, o tenei tau, ka tu te marenatanga o te tamahine o te Kuini, he ahuareka kite iwi katoa taua mea he hatinga ngakau hoki. Ko te tane marena, ko Pirinibi Percrika Wiremu, iramuta o te Kingi o Puruhia, a, ko ia ano hoki pea e eke kite torona o taua wbenua a muri ake cei. Ko te kotiro Pirinihe i marenatia, ko Wikitoria Atireira, ko te tamahine malamua o to tatoa kuini raua ko tona boa lane ko Pirinibi Arapata. No te tau 4840 i wbanau ai tenei tamahine a te Kuini, ko te 18 tenei o ona tan. Ko nga tangata ote Kuini i Nia Tirani, ahakoa Pakeba abakoa Maori, kit uru ano kite tino baringa i bari ai te ngakau o nga tangata katoa, mo te marenatanga o te tamahine tuaiabi o to Ingaranl Kuini. Kapi kapi ana nga nupepa o Ingarahi i nga korero ahuareka noa ibo 6 (aua marenatanga. He wabi iti ano te wahi e abei te korero atu i tenei Karere bei titiro ma nga kai korero. I marenatia e te Aki~Pibopa o Katepere ratoil ko nga Pibopa o Ranana, o Okiwhara, o Hehita mete Rini o Winiba, kite Wbare

Sf !?i 0 S? "T 1, H°. ,elab ' hoW tenei o nga lino Whare King! i Ranaoa. I reira nga Uni iiopera me nga tino rangatira. i hqeremal hoki kia kite i le marenliaoea, i reira hok. nga matua 0/ le lane maiena"ara tote Pinnilii o Puruhia raua totoua boa wabine Pirinihe o Puruhia. I lino pai rawa le wbakapaipairanca o nga ruma ole whare King! o tfaia Hem! Ko te tepu pal i rota i le ruma o te torona" he meawharikiki le werewiti kura, wbakapaipai rawa ki nga lauiaupango, iiuhitubia nga ingoa kite pukapuka rebila ki rung*, B tenei inm. Pa, rawa le ahua 0 £ Karakia. he mea wbakapaipai kite puawai. le Pakeha, kapi kaloa i te tangata te lakiwa ° , | Wl ! are , K *ft o Pakingama? notoangTo le Kami, ote Whare Kingi o Hate Hemi o tejhare i wbakaritea n,£te maEnaSnga" nga lino rangatira, nga tutua, nga aba, naaaha taeka.oaki tematakitaki. Marama'Sna tonob.o nga ungate, abua bari ana bok?te a RanaDa -. iri a»a nga kara. langi ana nga pere, pnhia ana nga pu repo ite ate, a abiabi noa. Haruru ana J«7iriti e waewae tangata. eabu katoa anaM te wahl kotebi, mama ana le ngaluu. koiahi anehokiwhakaaroote langata, ko te bari tote afauareka noa bo ki le matakiiaki. Ka tee £id 2!ST**" ka,ahi *» «buna ng£ ram mano uni, pata noa pate noa I mua tata ake o te ra i wbakaritea mo te Marenatenga, ka u mai i toua wnwrnaTpu King.,,aPakingauia,a iae noho ana i usata t££ T™> a »*e*- Kihai i iae ki waenga *" haere "«* bal ' , ' ola kawe ile lane marena roe o oa mama, ara, te Piriuibi o Puruhia raua totona toa ™w De , m e ng a »mo rangaura boki i bawemai i eraalo wuenua. ka haere i PakbS WaareWngi ki Haia Hemf" atttniibo ka wbaia eneieto teKuini. einmu? »« K.uini, whai mat t muri ko nga lino Ani. Ja me nga wabiue rangatira o te wbaw o Te Ku.u.; kei te vara o 2ga hariote to? uro ka marenaUa. me toua teina. a Pin* ihe Aribi me tona mama keke ko tP KinUs o nga Perebiana. Muri tela, ka pute to ?e harwia, tu a manei ona boibo her ?o tote! nij ko Xe Kuini! Ka tangi te umere ka huKko *ZK.*t» «" ™*^™ »a.roKete. KU "" metona wbaea > k0 «• Ko wabo tata © te tanokoranga ki te

Whare Kingi, ki Rata Hemi, he mea' whai katu kite pou whakapaipai, rarangi rawa ki teiahi taha, ki tetabi taba, ko runga he mea uwhi kite kakahu whero; haere ana nga bariota i raro, a, te kuaha tapokoranga ki te Whare Kingi ka marere te ope rangatira nei i o ratou bariota. Kei roto, ka kitca te lino ara.pikiitga o te whare, wbariki rawa ki te wbariki whero. Kei runga, kei te tabu ki matau, kote whare o te wahine marena, be kara ma (e kara, kanapanapa ana i te mania te koura, me nga karaibe whakaata kei nga pakitara o te whare eiri ana, be mea nunui be mea pai rawa, he nni noa afu ona utu. Kei tua atn, ko nga lino ruma nunui o tana W bare Kingi, be mea whakapaipai kite pnawai. Kei tetahi laha kei tetahi laha o nga ruma e haere ai kite whare Karakia, e tu ana nga kapa, be wahine rangatira tenuinga, i tukua mai ki le whare Kingi, ko te papai o nga kakahu, ehara i te banga. Ko teiahi o nga paparahi i wbakarilea ma nga wahine taitamariki anake, ko te mea te- ! nei i ahna pai rawa, wherikoriko kau ana. ; Ka oti te wbakararangi, katahi ka haere nga tangata; kei mua, ko nga kai patu laramu, me nga kai whakatangi tetere, i na ana ruma nunui te.haerenga, na waenga o ie kapa wahine, tane, rangatira, e rarangi haere ana i tetahi taha i tetabi taha, kakahu rawa ki nga lino kakahu papai, i ahu te baere kite whare Karakia. Kei mua, ko te Pirinihe o Puruhia, wbaea o te tane marena, ratou ko tona nuinga, muri mai, koTe Kuini ma: ko te Kuini i waenganiii pu, e arahi haere ana i ona tama tane tokorua, a Pirinibi Kiopora, a Pirinibi Ata; muri lata, ko nga tamabine a Te Kuini, ko Pirinihe Ruiba, ko Pirinihe Aribi, ko Pirinihe Herina, muri ibo ko nga | tangata ote lane ka niarenatia. Kei mua, ko te ropu o te tane marena, ko Piriuihi Pererika Wiremu, ka haere tahi i a la ko tona niatua tane ko te Pirinibi o Puruhia. Na, muri tata iho, ka puta ko to te wahine marena ropu; ko tona mama tane ko Pirinibi Arapaia kei tetahi taha, ko tona matua ke ke ko te Kingi o Te Perehiana kei teiahi laha. Tokowaru nga kotiro lakakau ka whai mai i muri nei hapai baere i kakahu o te wahine marena, be lamahine kau ano enei na elabi a nga lino rangatiro, ara o nga nopera o I nga rani. Ekore e urea e raatou te korero i nga tikanga o te inarenatanga ki ie whare Karakia. Na Te Aki-Pihopa o Kateper ei korero te Karakfa marenatanga, be ata korero marire iho, kalabi ka puakina e nga uri kingi tokorua nei nga oati mo te piri tonu, mo te aroba tonu, tciabi ki tetahi.

Ka mutu, ka puta tabiatu raua i te wbare Karakia, na ka tangi nga mea wbakatangi he rangi waiata marenatanga le rangi, ka pubia ano hoki nga purepo. Ka pabure te 1 o nga haora, ka hoki katoa ki a Pakingama, i ma waenganai o nga mano tini i haeremai kite matakitaki, hamama ana hoki nga waba kite whakapuaki i o ratou kupu whakaaroba, wbakahari. No te abiahi o taua ra, ka baere a Pirinibi Pererika Wiremu me tona wabine marena hou ki Winiha, i ma runga i te tima haere ula, ka noho hoki raua kite Wbare Kingi i Winiba mo tetabi takiwa. Ka wbakahari hoki nga tangata o Winiba no to raua laenga ki reira; ite abiahi ka tu te paoro kite wbare nui p te taone, be mano tini nga raiti hei wbakamarama. I wbakatakotoria he kai pai ma nga tutua, ara mo nga rawa koreo te taone, ki roto ki tetabi teneii nui i wbakaiuria hei wbare kainga ma ratou, a, ao ake te ra, ka peneitia ano. ka kai nga taniariki rawa kore ki roto kite teneti, e rua mano o aua tamariki. Ka bia ranei nga ra i nobo ai te Pirinibi mete Pirjujhe ki Winiha ka hoki ki Pakingama, a no te 2 o nga ra o Pepuere ka tnahue i a raua nga tabatika o Ingarani, ka rere kite wbenua ka waibo nei hei noboanga puuiau mo. te tino Pirinihe o Ingarani, ara, ki Puruhia.

Manawam, Nowema 26» E boa ma,— £ nga tangata Maori, e ngaPakeha. Kua kite abau i te Karere Maori, eta hi kupu i tuhiiubta e nga tangata Maori bei wbakaatu i la ratou wbakaaro, n/> reira boki abau i wbakaaro ai, be mea tika boki ki abau kia whakaatu boki i oku wbakaaro. Kia rongo koutou katoa. Kei te wbakafie abau kite Kingi Maori ka tu nei, ekoreboki e tika, engari, tukua kite Kawanatangate riienga mo tatou ioaianei, no te mea nana tatou i wbakaora mai i roto i nga mate kikino o tenci ao. Engari ko te Maori, me wbakahua tona ingpa ko nga Rangatira Maori, kaua t ,^ ia *° . le Kin ß i - He ingoa tapu boki te Kingi, no nga tangata o te pai, o te pono o te wbakabaere i ona tangata kite pai, kite mohio. Engari, tukna aiu kite iwi nana i wbakarangaiira mai tatou, ara, ki te Pakeba, tana mabi ake ano te whakarangatira. Me he mea i kitea e tetabi Rangatira Maori te whakapai tangata imua, penei kua tika tonu, a, tae noa mai ki naianei; kua tika pea te korero mo te Kingi Maori, tena ko tenet, me boaiu tatou kite mana ote Kuini anake; np te mea, erua nga mea kino

i whakakora ai e te iwi o Ingarani, ko a tatou nei kino, tetahi, ko Jeiahi alu kino, be kino i pa mai no telabi mouiere ke atu. Na le kara o Ingarani ka tu ki NiuTirani i kore ai e eke mai nga lini iwi kino o letabt motu ke atu ki a tatou ki te koa o toku ngakau ki tenei iwi klNe Pakeha, mo nga kino i mahia paitia e ratou; no konei,Jci toku whakaaro, bei aba ma tatou te Kingi Maori? kabore rawa oku painga ki tena mabi Maori. He waiata tenei—- *• Kabore ra oku hua atu ki kona £ kai k" ana a roto i abau Hei a Te Rahuru, ekore ra e eke atu ki He waka ia ra ka lomo." [kona Kali i konei raulu ai. E boa ma, ko abau e pai ana ki nga ritenga Pakeba; ara, ki la ratou atawbai ki nga tangata Maori o Mia Tirani- Nui atu te miharo o toku ngakaa ~ mo te pai o nga tangata o Ingarani, o ta/ ratou atawbai, marie hoki, I mua i te UH&nsa mai o taua iwi, ko tatou e i runga i te kuaretanga i te whawbal, i te tinio nga kino; me be meajMrfiore ratou i tae mai kfta latou 4whh; I;ua tupu haere to tatou kino, inahoki kaore ano i wchea noatia te be, no reira ki toku whakaaro, me haere tatu atu hoki tatou kite ritenga ote Pakeba. Ko nga mea i kukume nei i nga tangata Maori kite kuaretanga, ko te ngoikore kite wbakarite i nga tikanga Pakeba, e wbakabaua mai ana kia mabia. Koia abau i whakaaro ai, e boa ma, me mabi ki runga kite ritenga pai ote Pakeka, ite ritenga rangimareitanga, kia kiia ai tatou, ko nga Pakeha, ko nga tangata Maori, be iwi koiabi. Ko enei e faohoro te kimi e te tangata. kia wawe te kitea he take aroba. tela hi ki telabi; ara, ko te wbakaititanga ote ngakan Maori ki roto ki nga likanga papai o nga Pakeha, kia kiia ai tatou he iwi tupu i runga i te pai, i te whakaaro, i te mohio kite wbakahaerei etahi tikanga; inaho'vi ona painga, o te Pakeba inaianei, ko nga whakawakanga, ko nga he, mulu pai. Ko to te tangata Maori whakawakanga he ngangau, no reira te be o to te tangata Maori ritenga. He lini noa ibo nga painga o lenei iwi o Ingarani, kua kitea nuitia nei e nga tangata Maori; no reira i mea ai abau, kua noba au ki runga kite ritenga o enei Pakeha, no te me a, kabore hoki be rerenga mo te tangata Maori inaianei i ole Pakeha whakaaro. Me oma koia ki wbca, e pula ai o tatou nei wbakaaro i nga mea lika o te Pakeha ? Me be mea ka oma, ka he tatou. Engari, me atawhai i te ritenga tika, i te ritenga pono oTe Kuiui atawhai, bei unga

whakaaro mo nga Pakeha, mo nga tangala Maori boki, no le mea kua mau nei te ioka ki nga kaki o nga tangaia Maori o Niu Tirani; ara, ole Fakeba whakaaro bet wnakararabyhei mea whakapai »a latou. E hoa e te Mete,— Tena ra ko koe. He korero noa atu enei korero ki a koe, otira, be likanga ano i roto. He liiiro naku ki nga likanga email nei m matou i nga Maori ekore e maliue; ko te taua wabinsponaru, ko te taua tapatapa, ko te tin! noa a'.u o nga mea e wbukauut ana i roto ite likanga hou; e aim ke ana te kabanga o nga whakaaro ki hgii mea hua kore ote pouritanga. Koia nei abau e hiabia nei kia whakanuia te tikanga o te Tiire, ara kia taia enei> kupu kite Nupepa, abakoa kia puia kau le likanga, pena boki m euga kupu a te boa aroha tiei a Te Hapimana, e akraki mai nei i nga boa Maori kia niahi, abakoa ko tekupu kia puta, kia waiho maku e akin am e wbakarere uoa atu, e pai ana-; ki le paingiaiho enei kupu e koe, luhia iho* kii te kawa paaga atu. Heoi ra nga kupn i konei. . Na to boa aroha, Na Mitai Penb Taui.