TE RANGIMARIETANGA ME TE NGAKAU PAI!

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 7, 31 March 1858, Page 1

TE RANGIMARIETANGA ME TE NGAKAU PAI!

He penei nga korero o tetahi nupepa e taia ana ki Ranana, he nupepa e hihia ana kia hake haere a Atareiria a Niu Tirani, e mea ana hoki kite kino e tupu ake ana i tenei whenua, tona take ko te whawbai tonu o nga iwi tetabi ki tetahi. £ penei ana aua korero. V I te wa i kitea ai a Nin Tirani e torutoru baere ana nga tangata o nga iwi Maori no te mea kua tini kenga parekura, kua nui baere te tikanga. rapu ulu, a, no ha lino pono noa tenei kupn "Ko te ringa o ia tangata e whakahopo ana ki ia tangata.'VKa mea ano taua kai tuhiluhi, kua malme tera tikanga inaianei kua pahure era rangikino; ka mea ano hoki ki tona abuareka ki nga pai e kitea ana i roto ite Maori; be iwi i tini ona pai me ona whakaaro rangaiira, a, katahi nei hoki ka kitea te iwi e tino whai ana ki nga tikanga Pakeha. Heoi ra, kia penei te iwi e waiho hei manolunga hei atawhai, me whakaako tona ki nga tikanga nunui, inahoki ka taea ano e ratou te wbakahaere. Ko nga kupu tika, kupu aroha, kupu whakaaro enei o tetahi tangata e noho ana ki tera jrito ote ao; a, be rile p<* enei k;

nga wbakaaro o te Kawanaianga me nga langata o Ingarani ki o raiou teina Maori i NiuTirani. Ko te hiahia tonu tenei o nga tangata kaloa, kia neke haere nga Maori i le mohiolanga i te ahuwhenua, a, kia noho tonu i runga i te rangimarie, i te whai rawa, i te pai. Ka pai me lie niea e ahei ia matou te wbakapuniau i nga kupu o tenei tangata aroha, ara, te kupu nei: kua pabure nga rangi ote wbawbai. Ka bari matou me be mea ka marama nga, kanobi o te Maori ki te titiro ki nga mea e taka ai te pai ki a ratou ki tenei ao ki tera atu hoki ;*me be mea ka mohio pu ratou, ko te banga kino rawa nei be pu, bei wbakaaora i nga mate, bei rapu ntu mo nga kino e pa ana kia raiou, ka taea nei e te wbakaaro, e te aroha te whakaniane. * Ko te aba koia i kino ake i tenei, ko le wbakahua i nga tikanga o te main patu kuare letahi i telabi, le wbakarongo ranei ki nga aue ki nga langi o tetahi o leiahi, mo nga lupapaku? Ko tebea taba e whiwbi ana i roto i enei parekura whakamaiingi loto ? Ka mahue koia ki a wai te oneoue me he mea ka mau tonu le mahi rapu utu uei, a, no ka ngaro noa etabi o nga iwi, kotabi ranei e hia,ranei ? Me be mea ebara te Kawanaianga mete Pakeba ite lino boa na te Maori, ekore rawa. e tahuri atu kite wbakamarie i a ratou, ki atu kia houbia te rongo, engari ka koluia nga ringa kaiitiro marirealu ki nga Maori e wbawbai ana e whakarubirubi ana i to ratou kaba, e tukua ana i te mana n,e te kaba kia riro i te Pakeba. Kahore ote Pakeba wbakaaro penei, tana i pai ai kia noho raarire nga iwi Maori kaloa, tetahi ki tetahi. Kua wbaia ano tenei tikanga ki etabi whenua i tawabi, ara, te mahi wkakapataritari riri, kia wbawbai ai Dga iwi, letahi ki tetahi.— Ko etabi ka korerotia atu e matou, kia kitea te mahi o etabi iwi kibai nei i rite ki to te Ingaribi, te tika o nga wbakaaro, ara, te mahi whakapataritari riri i roto i nga tangata tupu o te whenua) kia riro ai i a ratou te whenua, iie hunga i haere pokanoa atu, kia wbakataurekarekatia e ratou te hunga e wbawbai kuare ra. 1 peaei te tikanga oto te Paniora toa o te Kotebi, i haere atu kite wbawbai ki Mebiko he whenua nui rawa, he tini noa ibo nga tangata; kibai i maha nga ran hoia i te opeo Kotehi, rokobanga atu e tuahaeana, e noho ngakau kino ana nga iwi o taua whenua. Ka whakabaua e Kotebi kia lino whawtjaUetahi ki telabi; a, no ka kahakore noa ratou i le whawhaiianga

| kaiahi ka wbakatika a Kotehi, riro ana i a Jia to ratou pa nui roe te mana koki ole wbenua, riro katoa ia ia. Ko Paranahiko Pibaro tetabi onga Ranga(ira maiao te Paniora,hemeaperaano nana! male ai le wbenua nei a Peru, a nohoia ana eia hei wbenua mont. He ope iti rawa tona ope i tana baerenga ktte wbawbai ki tana wbenua, ki tonu na i le koura i te hiriwa, he roaia kau ano ia aua Paniora. Rokohanga atu eia e nobo wbawbai ana nga iwi o tana wbenua tetabi ki tetabi. Ka mahi nga Paniora kite wbakapataritari kia nui baere ai nga riri, a roa noa ka poto poto le miinga o taua iwi kite mate, riro ana to ratou wbenua, to ratou rangatiratanga, me to ratou koura, a _wai!io ana ratou hei pononga mo te hunga whakawai i male ai ratou.—Tera ke te biabia o te Kawanatanga me nga Pakeha o Niu Tirani. Ka tioo roahi tonu ratou kite wawao ile bunga wbawbai, kite hohou ite rongo, he whakaatu ki a ratou i ngapainga o te Ture, i te kino ole wbawbai, a, he mea tonu kia ratou kia uru lain ki le whakabaerc i nga tikanga e lau at te pai ki nga tangata katoa. Na tenei biabia i runga i le whakapono i pouri ai niatou ki te mabi whakakino tangata, whakapouri ngakau e mabia mai nei ki Taranaki; te mahi i kino ai, itokato kauaiaWbakataane;iaueai, i langi ai a Ahuriri.* Mo te aba koia i mau lonu ai enei mea ? Heaha koia i lobe tonu ai le Maori ki tenei mahi bnna i te tangata, wareware noa kite kupu ote Atua, kia nni baere, kia liui baere nga tangata ? Mo te aba koia kia tangi mai lereo o tetoto o o ratou leina i roto ite wbenua ? He mea kino lonu te wbawbai, abakoa nunui, ahakoawbai kororial 6 tan ana te kino ki nga Fwi katoa. Tena ko nga pareknra Maori nei, ehara i te tino wbawbai, bua am, be. koburu kino i te tangata, ko te mabi tenei e boki ai te ingoa o te tangata, e utaina ai be kino ki nga tangata eurii ana ki roto. Aue! te buriburi rate Maori i enei kupu pono, le buibui nga lino rangatira kite wawao ite bunga wbawbai. t Eugari me tubonohono nga iwi o Niu Tirani, kia wbakapumautia te boubanga rongo ; bei reira ka kiia nga toa oNin Tirani, be ingoa nui be tangata pai,: a ma reira ka kake ai, ka rangaiiralia ai to ratou nei wbenua ; e kore rawa tenei c taea me he mea ka wbakarcrea tonutia nga tikanga pai, ka wbai lonu i te mabi huhua kor* nei, tc mabi rapnaga utuY

He whenua enei kua riro i te Kawanatanga*. ! Akarana. Te Takiwa ki Kaipara. Te Ika a ranganuw 8,428 nga eka. Konga rohe enei. Ka tknata i le taba ki oe hauauru i MaruAui (S. 52° W. 37' 37,553 links) ka haere tika tonu wbaka te hauauru a Hauparoa, haere tika tonu whili noa i ngu bikuwai o Kaiwaka,a tuhono noa kite Mata wherobia, ka whaii ka haere (12* S. 9* W. 4061 links) a whili tonu ato l te awa mii o Kaiwaka, haere tonu (!7{»&.W; 6420 links) a tuhono noa kite awa o Kaitara kite Roto, ka whati i konei a ahu (S.E. 37* 14,450 links) wbaka te tonga, ka haere Irka tonu a tuhono noa ki Pukenui, haere tika tonu atu i reira a wbiii tonu am i nga awa o Mungamitnga o Rota, haere tonu a tuhono noa ki Tikapuaraunui, ka whati (N. 63° 30E. 7004 links) wbakatemarangai, a ka piko iti ano (N.E. 48°, 21,582 links) pohutu rawa atu kite awa ote Hakoru, ka haere i tauaawa wbaka te hauauru a tuhono noa kite raina (N. 70*30* W. 2,368 links) ka haere i reira a le Marunui, ka tuhono nca kaha i reira- b Akarana. Tk Takiwa ki Whangaro*. Whatauroa. 8,000 pea nga eka* Ka timata nga rohe kite awa o Pakoka, ki te taba o te wabi kua oti te tuku mo te Kura imua, ki Maramatae Aboaho; ka £^!F- n !! tan k V ae kite KoraeKohatu, wJSSS' e ! k * whhi Wl «imil f ka tae ii Wabakrbakr, ka wbiir Nguiupungarehu, Maungawhero, Ngapuhj, Kainamunamu, ka £ . te *Ei n# . Ka naere whakauta, Pukaraka, te Whataipu, ka haere tonu i roto o te ngatere ka tae kite One kei te awa ote Pakibi Ka rere tonu kite Maunga ko Tuporotangiroa, i te ntenga 6 teKapehu 50<> 0: Ka baere ki le taba o Wahataue, te wabi kua otii nei te hoko e Hemi Matene, ka tae kite Waiwherowbero ki Waitetuna, ka haere i roto o te wai o Waitetuna ka tae ki Tawataeaka, ka whati ka baere kite Whaurimu kite rimu maroke; ka haere i runga o te run, Patoa, Pukeruru, Tukuwaru, ka .tae kilutaenui, ka haere i roto o te walo.

Tmaenui, ka lae kite rohe tawhito ote Raeka, ka tae lonu ki Awbea, ka-beke kite wai o Pakoka, ka baere i te tab* whakauta o tewhenuaKura, ka (aeki MaramataeAboabo, ka tutuki nga rohe i reira.