NGA TIKANGA E RUA MO TE WHAKA RITE I TE TAUTOHETOHE.
Tena pea, e ahuareka etahi o nga hoa Maori e korero ana i te "Karere" nei, mehemea ka korerotia i konei nga tikanga whakahaere i whakahaerea ai ener tautohetohe erua mo te oneone. Ko telalri-i tupit ake i roto i nga langata Maori. Ko le tuatabi i mania ki<te-tikanga-o to te Pakeba-Ture, a, oinana; ko* te tuarua i mabia» ki to te tangata Maori tikanga; a kore noa iho> kiaoti* Ko tote Pa—keba e roatua kopero atu, mo muri ko to teMaori; kia abei ai i nga boa Maori te ata> buriburi te wbakariterite i nga Uikunga ibo»
o tetahi tikanga wbakabaere, o tetahi tikanga wbakabaere. Tera te n,abi ana <x Waitere Pakeba te pgaki ana i tetahi pihi whenua, no ratou tabi ko etabi atu langata taua wbenua. He whauaunga ano ki aia elabi.. Ia h e main ana ka kitea atu e ia ko Rawiri Pakeba ano, e baere mai ana raua ko tetahi tangata ke, he wbakaatu la Rawiri ki lana boa i ie ahua o te whenua; e mea ana hoki a Rawiri kia hokona ki a ia taua pihi. Ka mea atu a Waitere Pakeba ki a Rawiri Pakeba kia kana e bokona tana pihi whenua; ta te mea hoki ehara i a ia anake taua whenua. Ka tohe tonu a Rawiri; ka tabi ka mea atu a Waitere. Kite tohe tonu koe kite boko, ko te ture hei boa moku; ara, ka baere ia kite aroaro ote Kai whakawa, kia whakatikaia ki to te Ture tikanga. Tohe wawau tonu a Rawiri, katabi a Waitere ka baere kite Kai-wbakawa, ka korero 1 ana kupu. Ka unga ete kai whakawa kia haere ki tetahi Roia koreroai; niana ma taua Roia, e wbakahaere ana kupu kite whakawakanga. Kali, haere ana ia ki tetahi Roia, ki a TeOne, mabia ana, kimihia ana nga tikanea o taua wbenua e tana Roia, eTeOue katahi ka kawea kite aroaro ote Kai-whakawa-tumu-aki, o te tekau ma rua kua oatitia nei kia pono, kia tika la ratou wbakariie whakawa, kia kaua e piri ki teiabi taba, ki tetahi taha ranei. Pataia ana nga kai-wbaki-korero, a • pa, ka kitea no mea te whenua, bei tupuna ia kia Waitere tabi ano kia Rawiri, a i wahia ki ona tamariki tokowbitu, a, na aua tamariki i wahi ki o ratou tamariki ano; huia katoatia erima tekau nga mokopuna o te langata nona nei te take o te whenua. Otira, kua tukua mai e njra tenia o Waitere o ratau pijii ki a ia: na konei ia i waru ai nga pihi ki a ia, ko nira meae wba tekau ma rua i toe. na Rawiri Sli O A^h era t l "' Ko nsa P |hl ia * P°«° « tona kotabi ake ano, e toru lata. No kaotienei tikanga te buriburi, te rapu, ka mea taua tekau ma rua ra, be mea tika ano kia hoko a Rawiri i nga pihi etoru i pono pu kia ia, ko te ia, kahore he tikanga i a ia- Otira ia, me mea ano ia ki tangata katoa e pa atu nei ki taua whenua kia whakaae ratou kia pihitia te wbenua, katabi ka ahei ie hoko. e ia. Ki te kore hoki e peneitia e kore e laoa e ia te whakanoho i te tangata i hokona ai ana pihi, ki lehea wahi rdnei ki tehea wahi ranei o taua whenua. Whakaae ana ie Kaiwbakawa - tuuvuaki ki tenei tikanga a
te tekau ma rua;a, mutu te hoko a Kawiri, kia wliakaae ra ano le tokomaha ki tana tikanga hoko. I meinga boki mana ma Rawiri e uiu te whakawakanga, ko ia hoki te tangaia i he. Ka mutu tenei korero pakcha. Na, me korero inaianei le korero Maori. I haere a Kawiri tangaia Maori, kite arahi i letahi kai-ruri, kite ruri i lelahi wheuua kci Taranaki. Kitea ana e Waiiere'tangaia Maori ka meatia atu e Waiiere ki a ia. Haere, e hoki; noku hoki tclahi loha ote whenua. A ekore au e wliakaae kia bokona. Wbakabe ana a Rawiri ki le lake o Waitere, tohe tonu ana a Hawiri, whakatupatoria ana e Waitere, le rongo, puhia ana e ia, mate rawa. Ka lupu le wbainga. Ko Waiiere ko Wiremu Kingi ki tetahi taha: a, ko Ihaia Kirikumara ma ki teiabi taba i niea hoki tenei kia rapua he utu mo te maienga o Hawiri. Warea ana nga tangaia ki le whawhai; mahue ake te ngaki i te whenua; he tin! nga parekura, me nga tupapaku; mate ana enei tangaia; ko Rawiri Waiaua, ko Paora te Kopi, ko Taiiuha, ko Ihaka, ko Hamahona, me era tekau ma rua atu, tu ana i te matae toru tekau ma whitu. Paliureana ngatau e rua, ka houhia te rongo; olira, e mea tonu ana le ngakau o Ihaia Kirikumara. Ka rapu tolo ano abau mo nga tolo o Rawiri, a, lupouo noa kite haerenga e Waiiere kite taone o Nui Paremata, haurangi ake i te wai-piro, ka wbakatakotoria te baupapa a Ihaia i te ara, koburulia kinolia ana e ia a Waitere raua ko tana boa, ko Rawiri Karira. Ka lahi ka kaha taua wbainga, roea ana hoki a Wiremu Kingi kia rapua be utu mo nga toto o Waitere. Hanga ana nga pa, takatakahia ana nga maas, palua ana nga boibo, nga kau, nga poaka whiua ana ranei ki waenga parae. Ko Heia, ko Tamati Takua, ko Ebe, ko Hoeta nga tangaia kua mate i tenei tikanga rapu utu e wbakahengia nei e te Ture o te Atua, o te tangaia boki. •• Maku le rapunga utu," e ai la te Ariki. Oiira, ebara ite mea e mulu i konei. Ki le male a Ihaia, ka rapu ulu ano ona whanaunga i te bunga e mate ai ia, a kahore noa ibo pea be wbakaoiinga mo tenei kino, kia ngaro rawa ra auo pea tetabi bunga e whawhai net. Tenei koia, kia boki whakamuri o latou wbakaaro. Erua tekau ma torn enei tangata kua mate kite po; be tini nga wabine kua pouarutia; a ma wai e taiau nga lamar!kikuapani;*a, mo leahaanake? Mote totohe kau ano ki tetabj piibi whenua e kore nei eea le koroili ole tangaia ili rawa o ralou, kua tonoa neiki le whaki i o ratou mahl
ki mua o ie torona wbakaaiataku o to mow Kai-hanga. Tenara,«boa.ma, ma koutou ake ano e whakaaro,— Ko te hea te Ture pai ? Ko teture Pakeba raheV, ko te ture Maori ranet ? Olira, e mea ana koulou, ekore te Kawana e pa ki euei kino, i te mea kei nga Maori anake. Nate-aba ipenei ai? Kia rongo mai. Meheraea kahara te tahi tangata Maori kite Ture, ko o»a whanaunga ka peke kite wbakaaora ra ia;. ama te whar boia anakepea hei hopu, ka tahi ia ka mau; tena kite bara tetabi Pakeba kite Ture, kotahi tonu te piribimana e tonoa kite hopu, sni riro no» : mai pea i a ia le herehere. Kite kore eriro pai mai i a <ia> ka karanga te Kai-whakawa i rdnga i te ingoa o te Kuini ki nga tangata noho lata kia baere mai; a, kamafti ratoukile bopui ata, ki le kawe ia ia kite wbare-berehere ranei, kite aroaro ranee o te Kai-whakawa.
Permanent link to this item
Hononga pūmau ki tēnei tūemi
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/MMTKM18580227.2.6
Bibliographic details
Ngā taipitopito pukapuka
Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 4, 27 February 1858, Page 3
Word count
Tapeke kupu
1,207NGA TIKANGA E RUA MO TE WHAKA RITE I TE TAUTOHETOHE. Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 4, 27 February 1858, Page 3
Using this item
Te whakamahi i tēnei tūemi
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in