KORERO O TE HOKOHOKO, O TE MAHINGA KAI, O NGA KAIPUKE.
No te 1, tae noa kite 15 o nga ra o Hurai. Waiho atu e te rongo i tae mai nei i Atareiria, e kake ana te utu o nga kai o Nui Tireni, e neke iti ana te utu o te paraoa o te witi; engari ic ooli, le kaanga, te paare, le hei, mete riwui, e lino manakohia ana, a e nui ana hoki nga uiu, koa houanga nei pea te nui ai le uiu-mo nga kai o konei; koia malou e mea nei ki nga Maori ki nga Pakeha mahi paanm, kia uaua tonu ratou ki te ngaki kai ma ratou i tenei lau, mo te taenga kite takiwa e nui ai te utu, e whiwhi ana ratou kite kai hei boko atu. Knsi rongo 3no hoki malou, henni te whenua i Atareiria ka mahue i lenei lau, kaore e ngakia, tc mea i maime ai, lie tawhiti rawa no- aua wahi r kei ma rawa hoki, kei tc tua whenua; a, i tc hotoke, e ngaro ana i le waipukc, i le raumaii, e raki ana nga kai i tc ra; tetahi, he roa no te huarahi; tae rawa atu hoki nga kai kite makele, kua pan ngamotii o tela ngara nana le kai hei utu mo te baringa:. Engari hoki tenci niotu, kahore i nui rawa te ua ile hotoke. Kahrorc tc ranmati i tinowcra-wera;" ka rua, ko te pai o nga awa hei hoenga kai ki tc makcte. Heoi ra, me mahi tonu kite ngaki kai inaianei, kahore ano hoki i pahure noa te takiwa ruinga purapura* Ka koa ma ton ki nga korero i roto i le ptikapnka o nga Rangatira Maori o Waikato, i laia ki tera Karere. Ko te iwa tenei o nga tau i tubi ai malou ki tenei mea, i tohutohu atu ki nga Maori, te mea c tino whai rawa ai raiou, he whangai hipi, he whakatupu huruhuru hipi, he whangai kau; me he mea e whai ana nga tangata kaioa i tenei tikanga, ka kitea tona par ki nga Rangatira o Waikato o Nui Tireni katoa. Ka pai kia whai katoa nga langata i tenei tikanga, ara i te likanga wehewehc i te whenua, ki ia tangaia ki ia tangata tona pihi; kahore he huanga o te whenua takoto kau; kahore he moni, ekore ahei te mahi. Kotahi pea niano cka ale langata; na, te mea e whiwhi ai taua tangaia ra kite mana ki tc taonga, me hoko letahi wahi, me waiho nga moni hei utu mo tc ngakinga mo te ruiruinga ole wahi i toe. Kotahi te mea e whiwhi ai le Tangaia
Maon ki ie rawa, ara, to h„ n ga whai wire* nua, ko tenei; ko te rarauhcme te uru ma- | nuka kia ngaro ite karaihe pakeba. Ma te p P L™ l C kaU * kitea ai tc me tc bono tonuwaio te moni kite tangata i a ja aua mea-; a ma aua kuri h»ki,e|uiia<H te ngaki uka o te whenua, e kiiea *i tc nut otenei motu, e raeinga aUo tc.puna.ia o te foai ki tenei moana. Kua lirii nga mira a o matoufcoa Maori. A he «ea pai te mira hei huri paraoa ma nga tanianki tupii ake© re fcainga: otiia kaliore e tino paingia e«ga kaihoko o la)ln.,iif, par^a ! ,mribia kin S a ml ™ maori, tena ko mau tonuana te utu hoke o tenei mea, a ki Akarauaano bokj, e hokona ana te witi kia hnribia e konci hei paraoa. Kll^ 0 . ta ,l 1, . m,ra 1 ,rou *>a«ga kite wapu o KJiiniTiriu, a ko te tino mira pea leneionTi moni lmu ** l le hangauga nJ™° ?' a / I ' pea kohat nura , ko te hunga na ratou tenei mira ko Tonaiana, ko Pinti, ko te Mete, e mea ana kia-mahia nunia te paraoa e ratou, hei hoata ki tawaluki Atareria. Ko te tino mea tenei e nui ai tenei motu, e rere mai ai te kaipukeki konei-a, te moni anohokhma reira hua mai ai ki enci whenua. Kia mai a te mahi, e nga kai ngaki niaorl, kia puta ai te iiiahi nui a taua hunga nei e rangona ai tenei whenua. Erua rawa ano kaipuke i u mai i tawahi 1 mun mai i tera Karere. Ko te Kahere he kune, 212 tana, koHone te Kapene, no Haina, i ma Poihakena mai, nga manga, he ti, he huka me era atu laonga 5 nga pakeha eke; Te Hanaraiha, he kata, 50 tana, Parani. no Meriponi, he pehanga kohatu. Ko nga kaipike kua rere am, koia enei; Tc Hikineti, he paaka, 507 tana,Rufbi te Kapene, ki Potimaute, nga utanga, 50 rakau whakapakoko, 330 tana kapia, 28 tana peha Tanekaha, 4 nca tangata eke; te kune Emiri Aribana, 99 taua, Konni te Kapene, ko Mcriponi, nga manga, 220 puhera ootf, 220 puhera witi, 20 tana nwai, 40£ tana kapia, 4 nga tansala eke; te pcreki Heera, 121 tana, Pale tc Kapene, ko Poihakena, nga utanga, 88 tana nwai, 44 tana kapia, 30 hiako kau, 15 paiuere huruburu hipi, 1 pekc aniana, 1 kaho pata, 1 pouaka poaka whakapaoa, 1797 whin rakau kani, me etahi atu taonga, 12 pakeha eke; te pcreki Kaiaruta, (I) lis tana, Taningi te Kapene, ko Poihakena, nga manga, 80 lana riwai, 2 tana aniana, 1000 puhera wiii, me etahi atu taonga, 5 pakeha eke, tehipi Hakawci, b99 tana, Tipene te Kapenc, ko Hangahai, he pehanga.
Ko nga kaipuke u mai i le tahaiika, 19, hui katoa, 551 lana, 67 tangata eke, 5730 puhera witi, 800 puhera kaanga, 250 puhera ooti, 100 puhera paare, 52 puhera pini, 52 pubera tea, 17 puhera aporo, 14 puhera purapura karaihe, 20 lana riwai, 20 hanaraweti aniana, 52 hanaraweti poaka vvhakapaoa, 55 hanaraweii poaka lole, 8827 pauna pata, 10 hanaraweti muka, 144 hua heihei, 5 poaka, 210 hipi, 5 tana hinu tohora, 12 kaho hinu, 5 hanaraweti hiako kan, 27.V Una kapia, 1850 pou me nga wawa taiepa~, 100 tana wahie. 17 nga kaipuke rere alu kite lahataha, 525 lana, 56 langaia eke, me nga taonga.
Ko nga utu hokohoko enci: Mea Paraoa. Paraoa, tualabi, 181. te tana. Paraoa, luarua, 46J. te tana. Pibikeie, e piki ana e heke ana nga utu, 20s. 255. te rau pauna. Taro, te rohi 21b., od. Papapa, is. 6d. te pubera. Poaka Me Ara Atu Kai, Te piwhi mete pirikabu, sd. mete Cd. mo te pauna kotabi. Poaka, (mea tote, mea tote kore,)sd. me teGd Mea o te Mara, Witi, e iti ana taua kai, 6s. te puhera. Kanga—6s. 6d., 7s. 6d. te puhera. Ooti, 7s. 7s. 6d. te puhera. Riwai bl. 40s. 6/. te tana. Aniana, 2d 2id. te pauna. Tarutaru maroke, U. bl. te tana. Kararehe. Hipi, 475. 255. men kotahi. Kau Waiu, 9/. 42/. le mea kotahi. KuwaoKau, 25, 40berenimote mea kotabi Kai Ke. Te ti, 6Z. 61. 40s. tepouaka. Huka, 5M sd. te pauna. Kawhi, 40d. te pauna. Raihi, 2d. 2d£. te pauna. Hopi, 555. mo le hanereia. Kanara, 4 od. te pauna. Tupeka, 2s. 6d. os. mo te pauaa. Kai Ke. Pata, 2s. te pauna. Hua heihei. Is. 6d. mo le tekau ma rua. Heihei, os. 6d. takirua. Parera, ss. 6s. takirua. Kuihi, 55., 6s. 6d. le mea kotahi. Pipipi, 7s. Bs. 6d. te mea kotahi. Poaka whakapaoa, iOd. lid. te pauna.
Permanent link to this item
Hononga pūmau ki tēnei tūemi
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/MMTKM18570715.2.5
Bibliographic details
Ngā taipitopito pukapuka
Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 4, 15 July 1857, Page 6
Word count
Tapeke kupu
1,222KORERO O TE HOKOHOKO, O TE MAHINGA KAI, O NGA KAIPUKE. Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 4, 15 July 1857, Page 6
Using this item
Te whakamahi i tēnei tūemi
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.
Log in