Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 4, 15 July 1857, Page 1

I meatia e tera atu "Karere," kua whakahaua iho e Te Kawana kia whakarapopototia etahi o nga tikanga nunui o to Ingarani ture, kia whakamaoritia, taia iho kite perehi, ka luku ki nga tangata maori hei whakamohio i a ratou ki ana likauga. Na, ehara icnei i te mahi hangahanga noa ake, he uiahi rwi ia, he mahi tupalo, kei he hoki. Na, ka oti, ka lahi ka marama te titiro a nga tangata maori, nia o ratou kanohi ake ano hoki e titiro, ma o ratou ngakau ake ano e whakaaro, e whiriwhiri marie. Waiho hei whakaaronga ma te tangala maori ko tehea ranei te mea pai, ko te noho i raro i nga parirau o te Ture e awhina ana i te iwikore kei mate i te tukino a te kaha pokanoa, e tiaki ana hoki i nga tangala kaloa i runga i tona taonga, i ona rawa, i ona aha, i ona aha; ara, ko te noho penei ranei i pai, ko te noho ranei i raro i te ritenga e meinga nei te hara o te tangala kotahi hei kukunie i te he ki runga kite tokomaha, a e tukua noalia nei te kino, te whiua, teahatia, niche mea he whaikaha te tangala nana te kino, a he iwi kore te tangala i whakatupuria kinotia ratou ko ona whanaunga. Kahore a te Ture o Tngarani titiro tangala kia kiia, he rangatira he ware, he iwi ke he iwi ke, he whenua ke he wlicnua ke. Tana tikanga, he tiaki i te pouwaru i tepani,

i>o konei ka reia atu e te Pmniha o Weira me ona langata i runga i te hoiho, whali baere ana i a ia te Wiwi, haere iho ana te whati whakateraorao. Ka kite etahi o uga Ingarihi i te rere tawheta a te Piriniha ki runga ki nga hoa riri, a, whano male ia i le reinga atu, ka karanga atu ki tona papa kia haere atu hei hoa mo tona tama, oliia, kahore ia i whakaae. Ki atu ana ki nga tangata korero ki a ia, " Kuahingakoia ia? —kite kahore, mana ano tana e whakaoli kia riro ai te kororia o tenei ra i a ia," a koia rawa ano. I male te Wiwi i lenei parekura, a, hinga ana to ratou rangaiira mano. Kihai i wareware noa te tangata ki tenei parekura i te ra c noho nei taton, ko Kerehi te ingoa o taua whawhai. Muri iho o tenei ka aim a Eruera kite tau i tetahi taone kaha ko Karihi le ingoa. I whakapaea taua pa, a taea noatia nga marama kotahi te kau ma talii. NaPiripi i kawe atu te kai ki te ope o roto e male ra i te hiakai, \ 5,000 te ope a Piripi; otiia, kihai i puta ite taua e whakapae ra i waho ote pa. Na te kaha ole mate kai, no nga niahi mamae noa iho, ka karanga te iwi ra i roto i te pn, kia uakina nga tatau ki a Eruera, kia lukua atu te taone ki a ia. No konei ka tukua e te kingi nga tangala kaioa o taua pa kia haere, tokoono o nga ranglira vvhai taonga i karangaiia kia mau i a ia. Na ka baere mai ki a ia taua hunga tokoono, ko te whakaheke ano i le kaki o tetahi o tetahi, me nga hate taua ki o ratou kiri, a, kaa oti to whakalare ratou e ia, na tona Kuini, — he wahiue ngakau aroha, —i karanga atu ki a ia kia whakaorangia ratou. Ka mate i konei te ope o te iwi kite Wiwi, i nga turanga parekura o te koraha, i nga pa kobalu hoki i waenga laone; oliia ; ka puta i konei he mate nrutn ki mano mano kite male, a, whakamataku ana te tangata katoa, tale mea hoki, kihai i laea e nga rata te rongoa i tera tu mate. Puia ana taua male kite ili kite rani, ko nga langata kaha i hinga iho i taua mea mete tamariki nei, a, lata ana ia ki nga rua i pokapokaia hei takotoranga mo nga lupapaku e malemale ra. Ko nga hua o te whenua i waiho i waenga tu kau ai. No konei, ka mahue nga mahi o taua kingi Eruera, mahue noa nga mahi, kihai i oli, ta te mea hoki, kahore he tangala, kahore he moni. Nawai ra, ka mulu taua mate, a, i te matenga o Piripi, kingi o Parani, ka tone ano a Eruera kia riro le kingitanga o Parani i a ia,kihai ano i whakaae nga \Viwt kia kingi ia i runga i a ratou, no konei, ka tonoa tana lama te Piriniha Mangumangu ki

te tau i taua iwi. He Piriniha toa ia, kaha rawa, kahore ona wehi kite mate; he mea noa iho ki aia nga mate. Haere ake tana ope $0,000; eono turanga oteriri kite Wiwi, eono ano matenga o te Wiwi, a, riro mai ana ite herehere to ratou kingi a Hoani mete tamaiii. Ko te ope ia o te Wiwi 72,000. Kawea ana a Kingi Hoani raua ko tona tamaiti ki Ranana, otiia, ko te aroha o te Piriniha i rite ki tona toa; atawhaitia ana raua, a, haere atu ana kite tirotiro i a raua ite mea e kai ana. Na, ahakoa, i pnta nui nga rongo o enet malii, i waiho hei whakakoa i te ngakau o Ernera, kahore i roa iho te painga i aim mai i era mahi. Ko te awa moana, nana i wehewehe a Ingarangi, mete whenua o te Wiwi ;—rokohanga iho kahore i rite nga reo, nga ture, me nga likanga o nga iwi i noho mai i telahi taha, i telahi taha o taua awa; no konei kua lika kia waiho ko to Ingarangi kingi ki tona taha, ko to Wiwi ano ki tona taha; kiamahia nuiiia nga tikanga o tetahi iwi, o tetahi iwi. Ka mate a Hoani, i mau nei i tc herehere, ka riro atu i a Hare, tana tama, nga whenua kaloa i tangohia e te Piriniha Mangumangu; ko te taone o Karihi anake i mau i te Ingarahi. I mate tenei Piriniha Mangumangu i mua atu o tona matua, na te tini o ana mahi taimaha, na te kino o nga whenua i haerea nei eia kite whawhai. Kotahi tan o Eruera i muri iho o te matenga o tana tamaiti, ka mate ia; otira, kua abna ke ia, kua poururu noa iho nga whakaaro. Ka mate ia, ka waiho tana mokopuna, a Uihari, hei wbakakapi i tona turanga. Tae noa ki nga ra o tenei Kingi, i penci te Ingarihi mete tangata maori e mahi nei kite hoko i nga mea rino, ite waru rakau, i te toki mete tini atu o nga mea rino, hoko ai hoki o ratou kohoka mete tangata maori e hoko nei. No nga whenua ke atu aua taonga, hoko ai e te Ingarihi, hoatu ana ki nga iwi, ko a ratou kaanga, rakau, huruhuru hipi boki. Otiia, i kawea mai e Eruera etahi tangata tohunga kite mahi ki Ingarangi; a, whakaiuria ana he whare mahi mo aua hanga ki Ingarangi. Kihai i roa, ka waiho nga mahi o taua iwi hei tauira ma ratou; a, i tenei lakiwa, kahore atu he iwi hei rite mo te Ingarihi, te matau ki nga mahi i aua tini mea, i te toki, i te kani me nga mea rino kaloa. Waihoki, ko ana mahi e mau nei, tana mahi tohunga kite wham kakahu, nui atn te pai i to nga iwi katoa, a, uta ai aua mea e mania ana e Ingarangi, ki ana kaipuke kawe ai ki nga wahi katoa o te ao.