Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 5, 30 June 1857, Page 1

I tera atu Karere, i puta to matou kupu mo te tikanga o nga whenua a nga iwi Maori. I mea matou he tikanga raruraru te tikanga oo te tangata Maori whenua. Ko te raruraru, lie lokomaha nga tangata i eke kite whcnua koiahi; koiahi pea te tupuna imua 1 wliai take ai, he mano nga tangata i eke inaianei. Ko te eke, he eke liuihui noa iho, tc mohiotia te wahi ma tera, ma tera. E hara i te mea na matou na te Pakuha anake i kite tenei raruraru; kua kitca anoe nga tangata Maori hoki. Whakaac tahi ana he tikanga raruraru te likanga o nga whenua o nga iwi Maori e noho nei. lie tini nga he e huaana mai i taua likanga. Ko iclahi, he lake ngangare ia : kotahi te whcnua) tan tohetoliea ana, ki ta tclahi kei a ia le lino take, ki ta leiahi kei a ia. Te tukunga Hio ole ngangare, ko tewhawhai: niaringi ana

f e toto. lie he nui ano tenei, a e kitea nuitia ana lenei he e nga tangaia Maori ano, e hara i le mea ngaro, e lino korerolia ai e matou i konei. Heoi ra, e hara ite mea ko lera he anake; tena ano, 11a taua likanga tetahi walii i mau roa ai le langata Maori, le neke ake ki le whai likanga. Na laua likanga ano 1 kore ai le aliuwhenua ; na le kore ahuwhenua, le taea ai le whai rawa. Waihokiaui noa mai, "He aha ta te Pakebai lino laonga ai te whenua ina riro i a ia. Kei te tangaia Maori, te laonga, te aha—riro nei i te Pakeha, ana, laonga nui tonu iho, matenuiiia toniuia iho ; he aha ra ?" Tenei; he kotahi no te largata ki le pihi kotafji. Wehea marireiia to ia tangata pihi ake, lo ia langata pihi ake, nana lonu iho, e kore e poka noa tetahi am tangata ki tona pihi. INa ka kaha le langata ki le mahi i tona pihi, kite laiepa, kite ngaki, ki le hanga whare pai, kite aha, ki le alia, la te mea, nona ake tona whenua. Kahore he tangaia e pokanoa ki le whakaoho i a ia. Maumau niahi kau, maumau uauakau, ki runga ki le whenua o tera tangata, ka pa, ko tona ano, ae; tena ko tenei, ko wai hei mahi, ko wai hei hanga taicpa, whare pai, aha, aha. Kei mahia hoki, muri iho kua lae mai ko tera langata i eke tabi pea maua ki laua wlieuua, akuanei ka riro i a ia tetahi wahi o te whenua o to maua tupuna i mahia nuitia e au. Erangi ano, kia motu rawa tetahi pihi mana ake, kalahi ka maia te tangata ki le mahi, hei rawa ano mona ake, hei oranga mona ake i tona ra, hei rawa waiho iho hoki mana ki tanatamaiii i muri i a ia. Tena kei tetahi wharangi o te Karere nei te pukapuka o nga tangaia o Rangiaowhia ; e korero ana kua timata i a ratou lenei tikanga le wehewehe i nga whenua. Kite mea, he pono tenei korero, nui atu te pai. Kei te mea matou kia nui liaere lenei tikanga puta noa, puta r.oa, te motu nei. Ko te whakaaro tenei ole Kawanatanga, kia mahia te whenua. Kia whakaputaina ona rawa, kia pera me tale Atua i wliakahau iho ai kia Arania, kia mate i te tangata te lara o te whenua. Auaka le whenua e waiho kia takolo koraha noa iho. A, ko le mea e kahaai te tangata kite mahi, me wehewehe nga whenua ki ia

tangata tona pihi, tona pilii, rolierohe rawa, ruri rawa, mapi rawa, tuliiiuhi rawa ki ic pukapuka. He aha le whakaae ai tetahi iwi o Waikato ranei, o hea ranei, kia whakaritca tetahi whenua nui, papatupu, hei pera, hei wehewehe ki nga tangata ; me runanga e te iwi, a ka rite te whakaae, ka tahi ka likina he kai ruri, mana e ruri, e mapi, e kotikoti kia hia ranei pihi, kia mea eka ki te pihi, me ata whakarite rcarlre ia. Ka oti, ka whakaritea ki le tangata tana pihi, tana pihi, tuhituhi rawa kite pukapuka hei whakapumau ake ake. Ko enei tikanga ekore pea e tino oti i te tangata Maori, me he mea ko ia anake, crangi, me tiki mai kite Kawanaianga hd whakaatu hei whakahaere, ka oti.