TE KORERO WHAKAPAPA O INGARANGI NO NAMATA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume III, Issue 3, 31 March 1857, Page 6

TE KORERO WHAKAPAPA O INGARANGI NO NAMATA.

No te tau 1307 tae no ki 1377.

(He roanga no tera i taia ra.) I roto i nga tataku o nga korero mo nga tangata nunui i mahi nei i nga tikanga nunui i roto ite ao, e kitea ana te mana kore o a ratoti mahi i le Uahm he o nga lama i wailioihoiHM hei whakakapi i a ratoii inranga. A. o penci ana ano i cnoi lakiwa e korcroiia nei. Kihai ano pea a Piriniha Eruora i rmi ako ic kin:) i iona matua; o:iia, ko 1011 a ngakau kihai i pera le kaha, kiiiai ano h >ki i lino kaha iona ringa ki nga tika-i.ua, whakak-iwa-m sat) to iwi. I moa ia, kia uekaiia tikaj'ga, pora ia, i pai lora iwi l;!j whakapntaina- ko a ratoii hiahia anake i pai ai. Ko ana moa i m:i:ii ai, kk\ mam ai ana rarnra;n, na ana tikanga ana i riri rawa ai tana iwi k: a ia, Ka kilo ia i :ana kaha koro, ka karauga'ia e ia ho hoa mmia i rolo i nga rangalira 010 i%vi. no reira i liiiro ho am ai eiahi o ie iwi; a, ka tapa to taahae, mete manahara. Xa, ka wasva ia kilo whakaiika i la r-aiou snai-i, ki m hanai i a ra;oa i oua h>a rampm-a i pai ;;! f ka m:ike:c am i lona rnga to. wheana i manakohia c tona. pana. a, ka ova a Komrangi, whaka.-.oh.Ma a;;a jo ramu kingi ako i nmga i tc lorona oia yvhooua. Xa, ka Uuia to riri, ka kitea leiuaia o Eruora i nga whawhu o ;e koralia, i op im-anga paroknra hoki. I aaga hoki a Lniora ki ;e \y.h\ i to riri o tana iwi or.a i tahnri mai i:a ki a ia. Ko lo waoi o iona hoa v.-ahjuc ki to whakaha i ana mahi, ho mil noa akc i ta nga roan o te iwi i tnahac m*i ki Lona Ka map. to i:oa wahlno o to kingi ki ia raaa laniai.i, —ko.iah; le kau mo. o lora,— ha: re ana to Kuini ra ki Parani, ki reira taka ai i lana ngakau hoi w?;akamalo mo Eruora. Wisakai-erea a.ia lana lalm e le wahuto ra, aim ke ana tana whakaaro ki a Moiiaia, he tangaia no Jngarangi. Rapu ana rati ai ic tikanga, i reira, kite wkakaiaka i a Enje«-a. Ko'lhapera le uigoa o tone; Knini. Uoki ana ia ki Ingaraagi, a, arahiaa ana o ia le ope, ko te hangu i mauahara nei, ki a Ernera,—a lauria atm le Kingi, no reira ka >vhaii ia, a tnhitn'aia aaa e ia nga pukapnka kia vivo am iona K;ngi;anga kite whcmia i wai!io pai nei ki aia e iona ir.aliia. Oiiia, ohara i ie mra, ko te kekenga o tona mana a::ake le male i kiloa e ia e Emeia i laaa mahi poralmra.hi:. [ ninri i.-iia iho, ka ko!iurn;ia ia ; a okioki rawa am ia, i roto i

te uruna o liana Pila, kore rawa hoki he o tona ngakau i a ia e Kingi ana. Karangalia aria i konei tana lama hoi Kingi. cuius, kihai i hauiuiria lona huarahi kia ataahua. Ko letahi o »ga kai-iohnto'iu, ko to mama walr.ne i kuarc nei ki lona tabu, ko le rimnga o taua wahitic i leiahi roari tiara, —ko nga roari ttiahae, c hiahia noa ana kia riro te Karauna i:i ralou, —ko le hiahia whawhai ole iwi o Koteraugi, c latari ana ki i»ga ope o Ingarangi i paenga o nga wheuua ; ara. kaloa enei he, kite whakaapiapi i lona huorahi, whano ka haerea e ia,—ko enei hoa riri kaloa i waiho kia taiiiia c laua lamaiti le kau ma ono nei ona lau. oiiia.i roto i lenei King* hou, ia Eruera, cngia aim, ko le hokinga mai lenei ole ngakau whai ngoi me le ringa kaha o tona lupuna; a, i le mulunga o nga tan 3D, i le korobeketanga o tana tamaiii ra, i tewahi ka lata ia ka tukua am lona rangaiiraianga, ka lata ka hoaui i lona linanaki le Kingi Nui ki a Male, —ka tiiiro whakamuri ia. a, kilea ana i reira, hroi ra ano le takiwa i rangaiira ai le iwi o Ingarangi, i tupu haerc ai te pai i nmga i le tun\ie "lava e nga Kingi o muri le tiuo whakahe ile iwi. 1 wliakahoa mai tona iwi ki a ia, i roio i ana mahi, ka karanga ia i le whawhai ki Parani, ki Kaurangi, ka hoalti he moni e te iwi. Kihai ralou i whakaae kia riro kau am nga moni, oiira, i w'.iakamaha-aiia ia ki nga Hire i wliaka!akotona ele runanga ole iwi mo te ata mahinga o aua moni tuku am. Na ko tana mahi lenei; i aroha ia ki lona iwi, i rapu i nga tikanga papai mo ralou, he nica kia aro mai ai ralou kia wbakahoa ki a ia. Ko lelaai o ana inea nui i whakaae ai ia, ko le hanganga pailanga o nga lure o nga whare-whakawa. Na, i te rironga o Ingarangi i a W'iremu ralou ko ana roari, ko le reo ole Wiwi i turia ki rolo ki nga wharc whakawa, a, laea noaiia lenei takiwa, le takiwa i lenei Kingi. Na, i tenei wa, ka mkua ki nga whare whakawa te reo o Ingarangi. Na, kihai ano hcki i ala lika te whiriwbiri i nga Kai-wbakawa ; a, lukua ana te likanga otc whakawa kite humya homai moni ki a ralou. 1 tenei wahi ka karangarangalia nga Kai-wbakawa i le taha rangalira o te iwi, i a tan, i ia tau, a, kite mea, ka lie le lukunga ibo o la ralou whakawa, he ;ikanga ano i uiria hei pei am i a ralou. No le Kingiianga o Eruera, ka lu nga lure me le toka, hei mranga mo nga iwi, a, noho ana le tangaia i i;uia toka, te pa te iie ki a ralou i nmga i te whakaaro kino o te tokomaba; a, waiho noa te lika kia p«*» ki

runga kite hungu whai rawa kite hungk rawa kore. E lorn nga rerenga o icttirc ki Ingarangi. Ko le luaiahi kei te tnre kiliai nei i luhituliia nga likanga, ko te tnre o nga Koman*, ko te tnre i luhimhia. Ko te ture tuatahi, ko enei an'o i takoto ki rolo ki nga pukapuka, ara. ko nga take i tnpu ake ai laua ture i ngaro, ko nga likanga ia o te tukiinga iho o tera ture, i mau kite wharangi o nga pukapuka, no reira i maiauria ai nga mahi o a matou tupuna. Ko te ture whakaae ate iwi o Ingarang-i, kibai nei i tuhituhia ; e penei ana nga rerenga kite mate te papa, ko te whenua me nga taonga ka riro am kite tama maiamua. Na. lie nui nga likanga o te lure e mabia nei, no te Kingiianga a Eruera i turia ai. Ko te ture Komana, no nga whenua ke, a, kua lamia lera e le ture o te pukapuka, e te ture o te whakaakonga noa iho nei. Na te iwi ano i whakakite mai to ratou hiahia, koia i whakaaetia ai e nga runartiga rangaiira kia whakamulua era. No te Nybakakaboretangia o taua tureßomana, nate Kingi me nga rananga nui. Na, kua oti te lubiiubi te pukapuka ole whakakahorelanga o taua ture; a, whakaae ana nga taiigaia katoa ko lera mana. I roto i tenei Kingiianga ka whakalakoto a Kingi Eruera i teiahi ture i koa rawa ai tona iwi. Na, ko le likanga tenei, ka kara* ngaiia, etoru ano rerenga o te hara ki runga ki le tangaia, mo le mahi korero kino ki nga Kingi, mo te mahi he kite Kingi. Te i; me he mea i whakalakoto ngakaii teiahi tangata ki le wbakamate ite Kingi. Te 2 ; me be mea i anga te wbawhai kite Kingi. Te 5; kite mea, ka whakahoa ia ki nga boa riri i roto i te wbawhai, i te wbenua o te Kingi. Na, me hoki ta tatou korero ki a Eruera, ilewa i male ai tona mama. Me ata tiiiro hoki tana likanga ki l;> p ; >bi i nga raruraru nunui i kitea ki lona aroaro. No te wa i huri ai ona tan kotahi le kau ma want, ka mau i a ia lera tangaia hara, a Motima, whakawakia iho ia, rno te koburiilanga o te Kingi kua mate ra, a, whakamaiea iho ia, hei utu mo tona hara. Ko lona maiua \\ahine i whiua e ia ki teiahi o ana whare laua ; nobo noa ai i reira, kia koingo ia mo ana hara. No konei ka hapainga le ope ki Katarangi, ka luria le riri, a, tiro ana te papa i a ia, mate ana taua iwi. Oliia, i waiho am e ia taua iwi, a, anga ana ia ki tetahi mea nui ke alu i kitea e tona kanohi. Ko le Kingi o Paraui be mama keke no Eruera; ka male taua Kingi o Purani, kabore he tamaiti i waiho iho hei whakakapi i

tona turanga, hei noho mo te lorona o ia whonua. No konei. ka Hi a Piripi ki nmga, he teina kcke kite Kingi ka mate ra, ka mea ia, ko le torona me riro i a ia. Whakaaelia'ana tona likanga e nga rangalira nui o Parani, no te mea hoki, ekore e lika te wahine hei eke kite torona oia iwi. erangi ko nga tatie anake. Na, ahakoa, he iramutu a Eruera no te Kingi o Parani kna mate, kt r hai i tata i tana papa, na te whaea i lata ai, na Ihapera, no rcira, kahore i tika kite lure o Parani tona k?ngitanga i taua whenua. Otiia, i biahia ia kite whainga; i hiahia hoki kia riro mai tera whenua nui, tcra wbenua momona, kia apitia ki tona kainga tupu. Karangarangatia ana eia ona hoia, hoatuana ki aiahcmoni mo taua whainga e tona iwi, a, rere ana ki Parani. I waiho ki tona Kuini ki a Piripa te riri ki nga iwi o Katarangi. I haere i a ia tana lama, te Piriiiilii o \Veira. Ko te Piriniha Mangumangn letahi o nga ingoa o laua lama a le Kingi, i litoa tenei ingoa mona, no tnna kahu mata i mangu. Ko laua tama ona i karai gi:ia hei Naita, he touu houore nui icra i laua lakiwa.