KO TE KEIPA KURU HOPE.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume III, Issue 2, 28 February 1857, Page 10

KO TE KEIPA KURU HOPE.

Ko nga korero e takoto atu nei, na Piri Kawau i homai. He kai whakamaori a Piri Kawau na Kawana Kerei, i Kawana ki Nui Tireni i muamua ake nai. Haere ana a Piri Kawau i a ia, ki Ingarangi, i ie-iau 1834, a haere iotu atn rana kr laiia whenna ki Kefpa Kuril Hope, e no-ho nei a Kerei hel Kawana mo reira. Tena eahuareka mai a matou hoa ki tenei korero a to raiou-hoa langaia maori. Tena e ngakau hari.ki nga toliu ka kifea i konei, kaore nei ano i wareware noa raiou i to ratou Kawana o naiake nei, ito ratou hoa aroha. Tena e ahua areka kf te korero i ana mahl i le whenua kuaunga nei ra oio tatou Kuini aiawhai, ki te Kawana, ki le whakaako i te iwi kei aua rawa iho i te kuware i te ahua kararehe Engari ano te iwi o Nui Tireni r rokohanga mai ai e te Pakeha, i mohio telahi wahi, i whai-tikanga leiahi wahi, i te iwi i a Kawana Kerei e noho mai nei. Tena e koakoa o matou hoa, ina korerotia te korero nei, mo te hapainga o nga iwi o Nui Tireni hei tauiratanga mai ma nga langaia maori o taua whenim.. Kali pea ma matou hei hononga kite kauwhau a lo maion hoa, a Piri Kawau, ko ifr kupu kotahi nei, he kupu whukatupaio ia ki nga rangaiira, ki nga kai whakahaere, ki nga languta katoa ano hoki-o Nui Jireni; kia lupato kei he i a koutou nga korero whakapai a Kawana Kerei mo koutou kei maumau korero.noa;—kei he hoki i a koutou ano nga whakaaro o o koutou tini hoa, e mea nei ki a koutou; tenei te nukunnuku haere nei i runga" i te ara o te whai-tikanga/ o te wbai matauranga ; engari, kia pono, kia tutuki kite wahi i karangalia ai ki rein*.

he oranga mo te tangata. Ina te takoto atea mai nni i te aroaro te huarahi. Kua liikoi ano uga vvaewae i rungi i tenei huarahi ; kua laea tetalii wahi. He hoa ano o ratou hei tuara. He tokomaha o ratou hoa e hiahia ana kia kake ralou i runga ite pai, a e mea ana kite whakakaha kite tohutohu i a raon. Ko te tukunga iho kei nga tangaia maori ano. Kite kaha tonu ratou i runga i te ngakaa h^ahia; —kite manawa nui ano hoki ki le ma hi; ina, ka taea ano. Kite mea ka ngakau kore, ka whakaaro kore noa iho,—ana, ka he ano, kaore ano e laea nga painga me nga ravva o te whai-iikanga kua panga nei ki o ratou aroaro e le iwi nui e noho nei ki to ralou whenua.

E te iwi e, e le iwi e,—whakarongo mai, whakarongo mai. i\a, i a Kawaua Kerei kaore ano i tae mai hei Kawana nio lenei whenua, ka rongo ia ki tenei iwi ki le maori. Heoli, ka whakaaro ia, '' Me pewhea ra au ka kite ai i tenei iwi i te maori?" a, kihai i laro, ka whiwbi ia kite likanga aTe Kuini, kia haere mai ia ki konei hei Kawana mo teoei kaainga, me nga maori hoki, Ano ka tae mai ia, ka kite ia, e nobo whawhai ana nga maori ki nga pakeha—a, ka puke i re to i a ia le wliakuaro kia whakamatauiauria le mohioianga o nga maori. A ka kitea e ia, he iwi ngawari ki nga likanga, ana ka korerolia am nga likanga pai c ora ai nga tangaia, e nobo pai ai hoki. Na, ka kite ia, be iwi ngawa«i nga maori kite rapu i nga tikanga kia whiwhi ai ano hoki ki nga mea pakeha: a, be iwi apo ano hoki. Hecti ano, ka lahi ano ia ka whakamomori ki roto i nga maori, ano he hipi bara kore i waenganui o nga wuruwhi haebae, —ara, i roto i a tatou, kai kiko kiko, paruparu penei mete poaka, te wbanau hoki ote kino. A, ka toia mai e ia tatou ki waho o a tatou nei likanga kino, kuare hoki, a, ka korerolia e ia te noho pai, te atawhai, te rangimarire, te mahi i te kai, te ahu whenua, te ma* hi i te wili me era alu mea e pai ana kia niahia, e tatou nga mahi pakeha. Na, tokorua ano euei miniia; ko teiahi, he minita no nga mea o lenei ao; ko tetabi, he miniia no nga mea o te ao mea akn nei pura mai,—ara, ko te Kawana, ko te Pihopa o Nui Tireni. Korero ana aTe Kawana ki nga mea o tonei ao, a, korero ana a te Pihopa i nga mi j a ote Atua; a, whakaae ana tatou ki nga likanga o tenei ao i korerolia mai ra kia talon; a, whakaae ana ano hoki tatou ki nga mea ole rangi i korerolia

mai. A, ite ngaronga o enei lokorua ki to raua enei whenua tupu, kua tahuri nga rangatira maori kite pakaru i a raton kupu i whakaae nei kite aroaro oTe Kawana, a, hua noa Te Kawana, he tika tonu, kaore, 1 nga ngntu kau. Heoii, moumou koreroa Te Kawana ki a Te Kuiui. me ana rangatira heki,—a, nui raua te haringa o nga iwi pakeha ki nga niao; i, mo io ratou tatanga ki te tango i nga likanga o tenei ao, o tera ao atii hoki. Oiira, tena e tahuri ki aralou ano kai kin ai. Heoti, kua mea nga iwi pakeha kaioa, "A, te mea i kiia he iwi mohio nga maori; hohoio lonu te tango i nga iikai»°a pai ote ao; a, k«a whakarerea a ratou tikanga kino o imia; ana, kua tahuri na ano ki a ratou mahi kino o namata." Na, ko tenei, kaua e peaei na ta koutou-kupu "a kaore ra he he o ta matou nei ngangan, e pai ana, ko matou nei whakamaori ano " Kaore; e he ana tena whakaaro; ahakoa ki a ratou whakamaori, pakeha ranei, rite tomi, ko laua kino laki ano. Na, i nui te rekareka o te rongo pai o nga maori ki roto i nga taringa o nga iwi pakeha, mo te hohorotanga o nga maori kite tango 1 nga mahi pai, mo te hohorotanga hoki te wnakarere i nga mea whakarihariha i mahue lata ake nei *no, a, ka liokia-aei.ano hoki. Hei aba ra i whakahouiia ake ai ano hoki enei whakahouhou kia kite nga kanohi o nga tamariki e whanau uui. E te iwi e whakarerea rate whawhai; tahuri kite whawhai kite whenua. Erangi ano te ala noho, te atawhai, mete rangimariretanea hoki; nia-reira .koutou toa ai kite aha kite • ana*

Na, tenei hoki taku korero ki a koutou k.a rongo mai. I taku haerenga i a Kawana Kerei ki Ingarangi, a ka tae, korero ana ia ki nga maori, ki lona iwi, ki tana iwi ra i wbakapai ai; a, kihai i roa, ka puta te kupu a le Kuini kia haere ia hei Kawana mo Keipa Kuru JJope. Na,.Jca rere matou ki taua whenua, aka tae. Na, taekau ano, ka mi te iini ole pakeha rangaiira ki le matakitaki i a Kawana; kite ui korero am hoki ki a ia no tenei whenua, me nga maori hoki; a ka korerotia e ia le painga o lona iwi. A ka ui atu hoki ia ki a ratou mo nga Kawna, mo to reira iwi tupu ake, me he pewhea rate kaha o tera iwi? ka mea mai Asa pakeha o reira. "He iwi pai, he iwi toa noki, ka mea atu ano hoki ia, "A, me toku iwi ano hoki, he iwi tea." A, ha mutu enei uiuinga, ka noho maua i reira—a e torn nga wiki e noho ana i te taone o Keipa Kuru Hope, ka rite le whakaaro o te &*-

wana ki a haere ia kia kite i nga pakeha me nga Raw ha hoki f a, haere ana maua. Na, ko to mauahaerenga nei, i haere ma ata; i ma te hoiho, i ma le Kaia, i ma le weikena hoki. Na, ka laiu ano maua, ka haere. Ko te haerenga ra, be haere ana i ninga i te tangaia, me nga pa; mahamaha noa lho o te pakeha i rolo i tena whenua, e matakitaki haere ana hoki ki nga tangata whenua o reira. Ko eiahi i ma, ko eiahi i mangu. A,ka tae ki telahi taone nui o reira ; ko te ingoa o taua pa, ko "Arakoa I'ei." A, ka rongo le tini ote pakeha o taua taone; ra, ka puta kiwaho, ka haere mai kite wbakaiau ia te Kawana, ko nga mea i noho atu ite taone, i hui tera kite whare e tae atu ai te Kawana ; a. tutaki ana lenoi ki a te Kawana, na, ka tangi te srmre a le kai whakalau ki a Kawana, hoki lahi ana me Kawana, kite taone; a, porua ki reira, ka haere ki Kereama taone; kei te tuawhenua ; ko te ingoa o te whenua ra, ko 'Te Paranatia,'—ara, ko te Rohe; ko te wbenm whawhai nei tera. Na, ka haere, a, porua e haere ana, ka tae ki laua whenua; a, kau ano te taone ra, ko te Kawana ienefe haere nei, na, tahi ano ka whiiiki te hoia ; k» te karanga hoki ia te Kawana. Na, ko tera, ko te pakeha maori nei, kei te huarahi tera e haere mai i runga i te hoiho, kite whakatau i a Kawana—a, tuiaki pu ite ara; —he oti ano, whakatangihia ake kite umere ; hoki lahi ana i a Kawana kite taone. A, te mea ano ka whakaiaia ia kite taone, tiliro rawai ho kite tuarahi e haere atu ai ia kite tapokoranga am kite taone, e hara ! kiki tonu i le hoia ; e tu ana hoki i reira, ki te whakapai ki a ia. A, roa rawa ki reira, e noho ana, ka haere mai le lino kai ngarahu mo nga hoia o taua whenua kia kite i a Kawana. Na, ka mea atu a Kawana ki a ia ; •« Ehe tangata laku kei au nei, he maori, no Nui Tireni." Ka tahi ia ka mea atu ki a Kawana ; "E hiahia ana au kia kite i a ia; tikina atu." Na, ka tahi a Kawana ka haere mai ki a au, ka mea mai ki a au, " E lama, e hiahia aua te rangatira hoia ki a kite i a koe." Ka lahi au ka haere am kia kite i a ia ; ka lae atu, ka kite i a ia; mini aua mai, mini atu ma hoki au;—ka mea mai ia kiaau; " Epewhea ana toupai, me lau titiro hoki ki tenei whenua?" Ka mea atu au, •« E pai ana, e kino ana; otira, ko taku kaainga ake ano laku e pai ai." Ko le ingoa o lenei tangata, ko Rangatira Ifakihona. Ka mea mai ano ia ki a au; "e hiahia ana ranei koe kia kite i nga Kawha?" Ka mea atu au ; " Ae, e pai ana au kia kite i a ratou." Ka mea mai ia. " Ae, ma talou e haere kia

kite i a ia ralou," A, ka inutu a matou net korero, ka hoki au ki walioo te ruma. A, e rua ake nga ra ka rewa maua, hacre ake nga rangaiira, kotahi tekau; baere ake nga hoia noiho, e runa tekau; baere ake nga hoiu baere i raro, e riuia huilmiakatoana, kotahi ran ; baere ake nga kata me nga weikena, e toru lekau. Na, ka tabi maua ia baere, a, ka lae maua ki tetahi pa hoia; ka •u to maua puni ki tera pa,—ka moe; a, ao kau ake te ra, ka hapainga, a, ka tae maua kite taone o Powhaia. Ka bui tera kite powbiri ki a Kawana; be tint te hoia oia kaainga; a, he maba hcUi nga langata whenua o reira. Ko te ingoa o taua iwi, be Whingo. Ko te robeionn tehei o nga kaainga whawhai. Ko taua iwi, kua urii ki roto ki nga pakeka wbawhai alu ai ki nga Kawha. Na, ka rougo tetahi minita, aTe Eiriwhi, be niibinare no le Weieriene; ka mea ia kia Kawana; "Arahina mai to tangaia ki toku whare Karakia, kia kite ia i nga tangata mea nga rangaiira hoki o tenei iwi." A, i le Kalapu, ka haere matou, ka lae ki tona ksainga; rokobanga atu e matou, kua rupeke ke tera ki roto i tana whare karakia nobo ai, talari mai ai i nga Kawana lokorua, i a Kerei i a Dakihona. Ka lomo maiou ki roio, ka in kaloa taua iwi ki runga kite wbakapai mai ki nga Kawana lokorua. E rua maero te malaratanga ki wabo i te laone o Powhaia. Ko te Karakia ia, kua mutn noa am i mua alu o to matou laenga aiu; a, ka roa 10 matou nohoanga, ka limangia te kura. Ka wbakarongo matou ki a ralou, a ka mula; ka tabi ka timaia te korero a te Kawana ki a ratou; ka wbakarongo taua iwi ra kia Kawana (Tena le roanga.)